Öz
Semiotics is one of the branches of science that aims to describe the human understanding process. While doing this, it makes use of concepts such as surface structure and deep structure. It uses tools such as the schema of actors, narrative program, semiotics square to explain these concepts. By making use of the schema of actors and narrative program in the surface structure, it present a descriptive analysis of discovery of meaning by making use of these determinations and the semiotic square. In this research, Sine Ergün’s story Baştankara was analyzed using the analysis tools of semiotics. In the analysis based on Greimas’ model, in order to better describe the meaning process of the text; it is divided into there sections as meeting baştankara, temporary hapiness and resemblance to baştankara. Then the surface structure of each section was examined, and the contrast, figures, modalities, thematic roles and isotopies determined by using the shema of actors and narrative program. These determined concepts were used to describe the meaning in a deep structure. In the deep structure analysis made by making use of the semiotics square, it has been revealed that the story is an argument that humanity should give up savior thought.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akyüz, M. (2017). Monte Kristo öyküsünün göstergebilimsel çözümlemesi. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 5(11), 492-504.
- Bayat, N., Hamzadayı, E., Çetinkaya, G., & Ülper, H. (2013). Gülen Ada öyküsünün göstergebilimsel çözümlemesi. Tarih Okulu Dergisi, 16, 351-370.
- Bertrand, D. (2000). Precis de semiotique litteraire. Nathan University.
- Courtes, J. (1995). Du lisible au visible. De Boeck-Universite.
- Çomak, M., İşeri, K., & Karakul, S. A. (2020). Benlem öyküsünün göstergebilimsel çözümlemesi. DEÜ Edebiyat Fakültesi Dergisi, 7(1), 1-24.
- Ergün, S. (2016). Baştankara. Can Yayınları
- Freundlieb, D. (1989). From structualism to post-structualism. Poetic.
- Greimas, A. J., & Courtes, J. (1993). Sémiotique: Dictionnaire raisonné de la théorie du langage. Hachette.
- Günay, D. (2003). Metin bilgisi. Multilingual.
- Günay, D. (2020). 21. Yüzyılda göstergebilim. Papatya Yayıncılık Eğitim.
- Güneş, A. (2012). Çağdaş bir çözümleme yöntemi: Göstergebilim. E-Journal of New World Sciences Academy, 7(2), 31-43.
- Hjelmslev, L. (1966). Prolegomenes a une theorie du langage. Les Editions de Minuit.
- Kıran, A. E. (1990). Dilbilim göstergebilim ilişkileri. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 1, 51-62.
- Kıran, A. E. (2019). Yazınsal göstergebilim ve eleştiri. İçinde R. Filizok & E. Saltık (Ed.), Eleştiri Kuramları (ss. 102-127). Anadolu Üniversitesi.
- Kurtul, K. (2013). Ağlayan Yüz adlı hikâyenin göstergebilimsel açıdan çözümlenmesi. The Journaf of Language and Linguistic Studies, 9(1), 81-94.
- Propp, V. (1968). Morphology of the folktale. University of Texas Press.
- Rifat, M. (1982). Genel göstergebilim sorunları kuram ve uygulama. Alaz Yayınları.
- Saussure, F. (1978). Cours de linguistique generale. Payot.
- Turan, L., & Karabulut, A. (2018). Karadeniz’deki Yunus adlı öykünün göstergebilimsel çözümlemesi. Hacettepe Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 4(2), 147-172.
- Uçan, H. (2016). Yazınsal eleştiri ve göstergebilim. İz Yayıncılık.
- Vardar, B. (1988). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. ABC Yayınları.
- Vardar, B. (2001). Dilbilimin temel kavram ve ilkeleri. Multilingual Yayınları.
- Yücel, T. (1982a). Yapısalcılık. Ada Yayıncılık.
- Yücel, T. (1982b). Yazının sınırları. Adam Yayınları.
Öz
Göstergebilim, insanın anlama sürecini betimlemeyi amaçlayan bilim dallarından biridir. Bunu yaparken yüzey yapı, derin yapı gibi kavramlardan yararlanır. Bu kavramları açımlamak için eyleyenler şeması, anlatı izlencesi, göstergebilim dörtgeni gibi araçları kullanır. Yüzey yapıda eyleyenler şeması ve anlatı izlencesinden de yararlanarak karşıtlıklar, figürler, kiplikler, izleksel roller ve yerdeşlikler belirler. Derin yapıdaysa bu belirlemelerden ve göstergebilim dörtgeninden yararlanarak anlamın ortaya çıkarılmasına ilişkin betimleyici bir çözümleme ortaya koyar. Araştırmada, Sine Ergün’ün Baştankara öyküsü göstergebilimin çözümleme araçları kullanılarak çözümlenmiştir. Greimas’ın modeli esas alınarak yapılan çözümlemede metnin anlamlama sürecini daha iyi betimlemek için metin; baştankaralarla tanışma, geçici mutluluk ve baştankaralara benzeme olarak üç kesite ayrılmıştır. Ardından her bir kesitin yüzey yapısı incelenmiş, eyleyenler şemasından ve anlatı izlencesinden yararlanılarak belirlenen karşıtlıklar, figürler, kiplikler, izleksel roller ve yerdeşlikler belirlenmiştir. Belirlenen bu kavramlar derin yapıda anlamın betimlenmesinde kullanılmıştır. Göstergebilim dörtgeninden de yararlanılarak yapılan derin yapı çözümlemesinde öykünün insanlığın kurtarıcı düşüncesinden vazgeçmesi gerektiğine ilişkin bir savı olduğu ortaya konmuştur.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akyüz, M. (2017). Monte Kristo öyküsünün göstergebilimsel çözümlemesi. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 5(11), 492-504.
- Bayat, N., Hamzadayı, E., Çetinkaya, G., & Ülper, H. (2013). Gülen Ada öyküsünün göstergebilimsel çözümlemesi. Tarih Okulu Dergisi, 16, 351-370.
- Bertrand, D. (2000). Precis de semiotique litteraire. Nathan University.
- Courtes, J. (1995). Du lisible au visible. De Boeck-Universite.
- Çomak, M., İşeri, K., & Karakul, S. A. (2020). Benlem öyküsünün göstergebilimsel çözümlemesi. DEÜ Edebiyat Fakültesi Dergisi, 7(1), 1-24.
- Ergün, S. (2016). Baştankara. Can Yayınları
- Freundlieb, D. (1989). From structualism to post-structualism. Poetic.
- Greimas, A. J., & Courtes, J. (1993). Sémiotique: Dictionnaire raisonné de la théorie du langage. Hachette.
- Günay, D. (2003). Metin bilgisi. Multilingual.
- Günay, D. (2020). 21. Yüzyılda göstergebilim. Papatya Yayıncılık Eğitim.
- Güneş, A. (2012). Çağdaş bir çözümleme yöntemi: Göstergebilim. E-Journal of New World Sciences Academy, 7(2), 31-43.
- Hjelmslev, L. (1966). Prolegomenes a une theorie du langage. Les Editions de Minuit.
- Kıran, A. E. (1990). Dilbilim göstergebilim ilişkileri. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 1, 51-62.
- Kıran, A. E. (2019). Yazınsal göstergebilim ve eleştiri. İçinde R. Filizok & E. Saltık (Ed.), Eleştiri Kuramları (ss. 102-127). Anadolu Üniversitesi.
- Kurtul, K. (2013). Ağlayan Yüz adlı hikâyenin göstergebilimsel açıdan çözümlenmesi. The Journaf of Language and Linguistic Studies, 9(1), 81-94.
- Propp, V. (1968). Morphology of the folktale. University of Texas Press.
- Rifat, M. (1982). Genel göstergebilim sorunları kuram ve uygulama. Alaz Yayınları.
- Saussure, F. (1978). Cours de linguistique generale. Payot.
- Turan, L., & Karabulut, A. (2018). Karadeniz’deki Yunus adlı öykünün göstergebilimsel çözümlemesi. Hacettepe Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 4(2), 147-172.
- Uçan, H. (2016). Yazınsal eleştiri ve göstergebilim. İz Yayıncılık.
- Vardar, B. (1988). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. ABC Yayınları.
- Vardar, B. (2001). Dilbilimin temel kavram ve ilkeleri. Multilingual Yayınları.
- Yücel, T. (1982a). Yapısalcılık. Ada Yayıncılık.
- Yücel, T. (1982b). Yazının sınırları. Adam Yayınları.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Uygulamalı Dilbilim ve Eğitim Dilbilimi |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2023 |
| Gönderilme Tarihi | 9 Şubat 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Cilt: 37 Sayı: 2 |
ERCİYES AKADEMİ | 2021 | erciyesakademi@erciyes.edu.tr Bu eser Creative Commons Atıf-Gayri Ticari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.