Plan

Chargement...
Couverture fascicule

La figure géométrique dans l'œuvre de Joachim de Flore

[article]

doc-ctrl/global/pdfdoc-ctrl/global/pdf
doc-ctrl/global/textdoc-ctrl/global/textdoc-ctrl/global/imagedoc-ctrl/global/imagedoc-ctrl/global/zoom-indoc-ctrl/global/zoom-indoc-ctrl/global/zoom-outdoc-ctrl/global/zoom-outdoc-ctrl/global/bookmarkdoc-ctrl/global/bookmarkdoc-ctrl/global/resetdoc-ctrl/global/reset
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
Page 297

Barbara OBRIST

La figure géométrique dans l'œuvre de Joachim de Flore

Résumé

I. — Introduction

Dans ses œuvres majeures écrites pendant les deux dernières décennies du xir s., Joachim de Flore souligne avec insistance la nécessité de la figuration. Loin de se limiter à cette affirmation de principe, il donne en plus des instructions pour la réalisation graphique des figures qu'il commente ensuite. Dans les manuscrits du Liber de concordia novi ac veteris leslamenti1, les manuscrits et éditions anciennes de VExpositio in Apocalypsim et du Psalterium decèm chordarum, les figures décrites par Joachim ont été insérées dans le texte ou ajoutées en marge2.

Tandis que dans le Liber de concordia, Joachim développe avant tout le motif de l'arbre en rapport avec les lignées de générations humaines dont il dispose en séries les noms et les nombres, dans les deux autres ouvrages les figures géométriques du triangle et du cercle sont au centre de sa réflexion. Ce déplacement d'accent correspond aux buts spécifiques dans lesquels Joachim utilise les figures : dans le premier cas, elles servent surtout à visualiser la révélation progressive de la Trinité dans l'histoire, dans le deuxième à démontrer son unité.

Les figures des deux groupes obéissent cependant aux mêmes présupposés philosophiques platoniciens et néoplatoniciens christianisés selon lesquels le nombre existe de toute éternité dans

1. Venise, 1519 (repr. Francfort/M., 1964) ; — éd. E. R. Daniel («Transact. of Amer. Philos. Soc», 73, part 8), Philadelphie, 1983 ; pour la liste des mss, cf. p. xliii-lv ; — M. Reeves et B. Hirsch-Reich, The *Figurae» of Joachim of Fiore, Oxford, 1972, p. 34-35, n. 59.

2. Venise, 1527 (repr. Francfort/M., 1964) ; pour les mss, cf. Daniel, op. cit., et Reeves et Hirsch-Reich, op. cit., p. 60, n. 158.

doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw