Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi

Öz

Memlûklerden önceki Türk-İslâm devletlerinde Dârü‟l-Adl Müftüleri
bulunmamaktaydı. Dârü‟l-Adl Müftüleri ilk olarak Memlûk Devleti‟nde karşımıza
çıkmaktadır. Sultan, hukuki bazı meselelerde içinde bulunulan durum hakkında bir
kanun yoksa karar verebilmek için Dârü‟l-Adl Müftüleri‟ne danışır ve onlar da ilgili
konuya dair nihai bir karar oluşturabilmek için fetva verirlerdi. Görülen davalarda
sultanın hüküm vermesi için sultana yardımcı olan Dârü‟l-Adl Müftüleri, sultanın Dârü‟lAdl‟de
düzenlediği duruşmalarda başkadılar ve diğer yüksek rütbeli memurlarla birlikte
protokolde hazır bulunurlardı. Dârü‟l-Adl Müftüleri; kadıların ve bireylerin öne sürdükleri
yasal soruları, daha önce buna benzer dava emsallerine bakarak cevaplarlardı. Dârü‟lAdl
Müftülerinin bir diğer görevi de, sultanla birlikte sefere katılmak ve sefer sırasında
askerlerle alakalı İslâm hukuku alanıyla ilgili işler hususunda fetva vermekti.
Memlûklerde devlet merkezi olan Kahire‟de; şâfî, Hanefî, Mâlikî ve Hanbelî
mezheplerinden birer kiĢi olmak üzere toplam dört Dârü‟l-Adl Müftüsü vardı. Şam‟da da
dört mezhep Dârü‟l-Adl Müftüsü bulunmaktaydı. Diğer büyük şehirlerden Halep‟teyse
ġâfî ve Hanefî mezheplerinden olmak üzere iki Dârü‟l-Adl Müftüsü vardı. Bunların yanı
sıra Trablus, Hama ve Safed gibi Şehirlerde de halkın intisap ettiği mezhebe uygun
olarak Dârü‟l-Adl Müftüleri bulunmaktaydı. Bu makalede, daha önceki devletlerde
bulunmamasına karşın ilk defa Memlûklerde görülen yeni bir kurum olan Dârü‟l-Adl
Müftüleri incelenecektir. Bu yeni kurumun ne olduğu, niçin ihdas edildiği ve tesirlerinin
neler olduğu hususu üzerinde durulacaktır. Kahire