Osmaniye’nin Yakın Dönem Sağlık Tarihinin Üç Önemli Figürü: Aktar Çolak Şaban, Dr. Mahmut Kobaner, Ecz. Hüseyin Dartar
Öz
Amaç: Bu çalışmada tarihin köklü medeniyetlerinden beslenen, tıp tarihi açısından önemi dünyaca bilinen Çukurova’nın az bilinen bir bölgesi olan Osmaniye’nin Cumhuriyet sonrası dönemde sağlık hizmetlerine katkılarıyla dikkat çeken Aktar Çolak Şaban, Dr. Mahmut Kobaner ve Ecz. Hüseyin Dartar ele alınacaktır. Bu bağlamda elde edilen kaynaklar ışığında, bu üç kişinin sağlık alanındaki hizmetlerinden yola çıkılarak Osmaniye’nin 2000’li yılların başına kadar sağlık geçmişi tıp evrimi bakış açısıyla değerlendirilecektir.
Yöntem: Çalışma sözlü tarih ve literatür araştırması olarak tasarlanmıştır. Mayıs 2023-Eylül 2023 arasında gerçekleştirilmiştir. Birincil kaynaklara ulaşılarak öncelikle araştırmaya konu olan figürlerin özgeçmişleri öğrenilmiş, eğitim ve meslek yaşamlarına ait belgeler ve fotoğraflar temin edilmiştir. İkincil kaynaklara ulaşmak için Adana ve Osmaniye Sağlık Müdürlükleri ve Tabip Odalarının yanında Osmaniye’nin yerel gazetelerinin döneme ilişkin arşivler ilgili kişilere ulaşılarak sorgulanmış, bunun yanında kapsamlı bir alanyazın taraması yapılmıştır. Zaman, mekân ve kişiler temelinde Osmaniye’nin yakın dönem sağlık tarihi evrimsel bir yaklaşımla değerlendirilmiştir.
Bulgular: Aktar Çolak Şaban, Dr. Mahmut Kobaner ve Ecz. Hüseyin Dartar’ın kısa kaynak kişilerin aktardıkları bilgiler ışığında özgeçmişleri oluşturulmuştur. Ayrıca kaynak kişiler aracılığı ile temin edilen araştırmaya konu olan figürlerin eğitim ve meslek yaşamına dair diplomalar, kaşeler, reçeteler, fotoğraflar ve ilgili belgeler kullanılarak tartışılmıştır.
Sonuç: Verdikleri sağlık hizmetleriyle bölgede birer değer olarak kabul edilen bu üç önemli figür, sağlık meslek mensuplarının etik değerlerini tarihten günümüze taşımış, rol model olmuş, mesleki anlamda güçlü bir etkileşim ve iş birliği ile halk sağlığını geliştirmiş, kendilerine has özellikleriyle toplumun gönlüne girmiş ve Osmaniye’nin yakın dönem sağlık tarihine isimlerini yazdırmışlardır.
Anahtar Kelimeler
Aktar Çolak Şaban Dr. Mahmut Kobaner Ecz. Hüseyin Dartar Osmaniye Tıp tarihi
Etik Beyan
Bu araştırmada herhangi bir çıkar çatışması bulunmamaktadır.
Destekleyen Kurum
Bu araştırmayı destekleyen herhangi bir kurum ya da kuruluş bulunmamaktadır.
Teşekkür
Ecz. Serap Özagil, Ecz. İlhan Dartar, İngilizce öğretmeni Necdet Arı, Ahmet Erkmen (Osmaniye Hasret Gazetesi), Ali Cihangir (Osmaniye Akdeniz Gazetesi) ve Hasan Kılıç’a (Osmaniye Hasret Gazetesi) araştırma kapsamında bizlere sundukları bilgi ve belgelerden dolayı teşekkür ederiz.
Kaynakça
- 1. Uygur SH, et al. İlk Çağlardan Günümüze Çukurova Tıp Tarihi. 1. Baskı. (Uygur SH, Ökten Aİ, eds.). Karahan Kitabevi; 2016.
- 2. Uygur SH. Anavarzalı Hekim Dioskorides ve Dünyanın En Eski Sistemetik Tıp Kitabı. In: Uygur SH, Ökten Aİ, eds. İlk Çağlardan Günümüze Çukurova Tıp Tarihi. 1. Baskı. Karahan; 2016:43-49.
- 3. Çakmak HB, Köken AH. Medical Therapies for Cataracts in Dioscori des ’ De Materia Medica. ea J 2016;8(June):121-133.
- 4. Uygur SH. Ölümsüzlük Efsaneleri ve Lokman Hekim. In: Uygur SH, Ökten Aİ, eds. İlk Çağlardan Günümüze Çukurova Tıp Tarihi. 1. Baskı. Adana: Karahan Kitabevi; 2016:134-138.
- 5. Baytop T. Türkiye’de Bitkiler Ile Tedavi, Geçmişte ve Bugün. 2. Baskı. Ankara: Nobel Tıp Kitabevi; 1999.
- 6. Şehsuvaroğlu BN. Eczacılık Tarihi Dersleri. İstanbul: Hüsnütabiat Matbaası; 1970.
- 7. Demirci Kayıran S, Kırıcı S. Adana (Türkiye) Aktarlarında Tedavi Amacıyla Satılan Bitkisel Droglar. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Derg 2019;22(2):183-192. doi:10.18016/ksutarimdoga.vi.485805
- 8. Çelmeoğlu N. Adana Tıbbında Çerçi Kültürü. In: Uygur SH, Ökten Aİ, eds. İlk Çağlardan Günümüze Çukurova Tıp Tarihi. 1. Baskı. Adana: Karahan Kitabevi; 2016:96-101.
- 9. Dartar Öztan M. Çolak Şaban’ın Torunu Meltem Dartar Öztan’dan Naklen (28 Temmuz 2023). Presented at: 2023.
- 10. Çelik G. Çukrova Yöresi Geçiş Döneminde Mitolojik Unsurlar. T.C. Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi; 2023.
- 11. Demir Ş. Osmaniye Şehir Coğrafyası. T.C. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Anabilim Dalı, Coğrafya Bilim Dalı, Doktora Tezi; 2023.
- 12. Osmaniye Valiliği. Osmaniye Tarihçesi. TC. Osmaniye Valiliği. Published 2023. http://www.osmaniye.gov.tr/osmaniye-tarihcesi
- 13. Örs Y. Tıp Evrimi. Ege Üniv Tıp Fak Derg 1980;19(3):531-542.
- 14. Şahinoğlu Pelin S. Tıp Tarihinde Metodoloji ve Tıp Evrimi. In: Arda B, Oğuz Y, Şahinoğlu Pelin S, eds. Deontoloji. 2nd ed. Antıp Aş.; 1999:67-72.
- 15. Thompson P. Geçmişin Sesi (Sözlü Tarih). 1. Baskı. Tarih Vakfı Yayınları; 1999.
- 16. Carr EH. Tarih Nedir? 2. Baskı. İletişim Yayınları; 1987.
- 17. Özden Y. Osmaniye’nin Yerel Gazetecisi Yüksel Özden’in Şaban Dartar İle Röportajı (Ses Kaydı, 22 Haziran 1995). Presented at: 1995.
- 18. Kobaner M. Dr. Mahmut Kobaner Kimdir? Published 2023. https://www.kobanerdis.com/dr-mahmut-kobaner-kimdir#:~:text=İSTİKLAL MARŞIMIZIN ŞAİRİ MEHMET AKİF,TORUNU MAHMUT KOBANER ANLATIYOR.&text=MAHMUT KOBANER ANISINA-,Dr.,Mehmet Gazi Kobaner’in oğludur.
- 19. Arı N. Bir Zamanlar Osmaniye. 2. Baskı. Hasret Matbaası; 2010.
- 20. Kobaner MG. Dr. Mahmut Kobaner’in Oğlu Mehmet Gazi Kobaner’den Naklen (27 Temmuz 2023). Presented at: 2023.
- 21. TEB. Adana Eczacı Odası Kuruluş 1956. In: Adana Eczacı Odası’nın 50 Yıllık Tarihi. Adana Eczacı Odası Yayınları; 2006:17-37. https://e-kutuphane.teb.org.tr/arsiv.php?anabelge_no=303
- 22. Evsile M. Cumhuriyet Döneminde Sağlık Hizmetleri (1923-1950). Kesit Akad Derg 2018;4(13):1-19.
- 23. Köken AH, Halidi G. Köy Enstitülerinde Yetişen Sağlık Profesyonelleri: Köy Sağlık Memurları. Turkiye Klin Tıp Etiği-Hukuku-Tarihi Derg 2023;31(3):208-221. doi:10.5336/mdethic.2023-97418
- 24. Eren N, Tanrıtanır N. Cumhuriyet ve Sağlık. 1. Baskı. Türk Tabipleri Birliği Yayınevi; 1998.
- 25. Kobaner M. Osmaniye’de İlk Eczaneler. In: Adana Eczacı Odası’nın 50 Yıllık Tarihi. Adana Eczacı Odası Yayınları; 2006:61-61.
- 26. Demir Ş, Ceylan MA. Osmaniye Şehrinin Nüfus Özellikleri Şule. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Fen Edeb Fakültesi Derg 2022;4(1):26-58.
- 27. Erat A. Türkiye’nin İlk Demokrasi Hareketinin Öncüsü Osmaniye, Kahramanı Dr. Ahmet Alkan. 1. Baskı. (Aksoy M, ed.). Hasret Matbaası; 2020.
- 28. Kobaner MG. Cosma ve Damian: Yumurtalıktan Dünyaya Yayılan Parlak Işık. In: Uygur SH, Ökten Aİ, eds. İlk Çağlardan Günümüze Çukurova Tıp Tarihi. 1. Baskı. Karahan Kitabevi; 2016:107-111.
- 29. Adıgüzel F, Kızılaslan N. İstanbul Ilinde Tıbbi, Aromatik ve Baharat Bitkileri Satışı Yapan Aktarların Yapısal Özellikleri ve Mevzuat Hakkındaki Görüşleri. Anadolu Tarım Bilim Derg 2016;31(1):40-59. doi:10.7161/anajas.2016.31.1.40-59
Three Important Figures of Osmaniye's Recent Health History: Aktar Çolak Şaban, Dr. Mahmut Kobaner, Pharmacist Hüseyin Dartar
Öz
Aim: In this study, Aktar Çolak Şaban, Dr. Mahmut Kobaner, and Pharmacist Hüseyin Dartar, who have played noteworthy roles in the healthcare services of Osmaniye, a relatively less-known region of Çukurova, nourished by the deep-rooted civilizations of history, will be discussed. Within this context, utilizing the sources at hand, the healthcare history of Osmaniye up until the early 2000s will be assessed through the perspective of the evolution of medicine.
Methods: The study designed as an oral history research and literature review. It was conducted between May 2023 and September 2023. Accessing primary sources, the first step involved learning the biographies of the figures under investigation and obtaining documents and photographs related to their education and professional lives. To reach secondary sources, archives of Adana and Osmaniye Health Directorates, as well as Medical Chambers, were consulted. Archives of local newspapers in Osmaniye pertaining to the period were also explored by contacting relevant individuals. Additionally, a comprehensive literature review was conducted. Osmaniye's recent healthcare history was evaluated through an evolutionary approach based on the factors of time, space, and individuals.
Results: Aktar Çolak Şaban, Dr. Mahmut Kobaner and Pharmacist. Hüseyin Dartar's curriculum vitae was created in the light of the information provided by the reference people. In addition, diplomas, stamps, prescriptions, photographs and relevant documents regarding the education and professional life of the figures subject to the research, obtained through resource persons, were discussed.
Conclusion: These three prominent figures, considered as valuable contributors to the region through the healthcare services they provided, have carried the ethical values of healthcare professionals from history to the present day. They have served as role models, exerting a strong influence and collaboration in their professional capacity to improve public health. With their distinctive qualities, they have endeared themselves to the community, leaving their names in the recent healthcare history of Osmaniye.
Anahtar Kelimeler
Aktar Çolak Şaban Dr. Mahmut Kobaner Pharmacist Hüsayin Dartar Osmaniye History of medicine
Kaynakça
- 1. Uygur SH, et al. İlk Çağlardan Günümüze Çukurova Tıp Tarihi. 1. Baskı. (Uygur SH, Ökten Aİ, eds.). Karahan Kitabevi; 2016.
- 2. Uygur SH. Anavarzalı Hekim Dioskorides ve Dünyanın En Eski Sistemetik Tıp Kitabı. In: Uygur SH, Ökten Aİ, eds. İlk Çağlardan Günümüze Çukurova Tıp Tarihi. 1. Baskı. Karahan; 2016:43-49.
- 3. Çakmak HB, Köken AH. Medical Therapies for Cataracts in Dioscori des ’ De Materia Medica. ea J 2016;8(June):121-133.
- 4. Uygur SH. Ölümsüzlük Efsaneleri ve Lokman Hekim. In: Uygur SH, Ökten Aİ, eds. İlk Çağlardan Günümüze Çukurova Tıp Tarihi. 1. Baskı. Adana: Karahan Kitabevi; 2016:134-138.
- 5. Baytop T. Türkiye’de Bitkiler Ile Tedavi, Geçmişte ve Bugün. 2. Baskı. Ankara: Nobel Tıp Kitabevi; 1999.
- 6. Şehsuvaroğlu BN. Eczacılık Tarihi Dersleri. İstanbul: Hüsnütabiat Matbaası; 1970.
- 7. Demirci Kayıran S, Kırıcı S. Adana (Türkiye) Aktarlarında Tedavi Amacıyla Satılan Bitkisel Droglar. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Derg 2019;22(2):183-192. doi:10.18016/ksutarimdoga.vi.485805
- 8. Çelmeoğlu N. Adana Tıbbında Çerçi Kültürü. In: Uygur SH, Ökten Aİ, eds. İlk Çağlardan Günümüze Çukurova Tıp Tarihi. 1. Baskı. Adana: Karahan Kitabevi; 2016:96-101.
- 9. Dartar Öztan M. Çolak Şaban’ın Torunu Meltem Dartar Öztan’dan Naklen (28 Temmuz 2023). Presented at: 2023.
- 10. Çelik G. Çukrova Yöresi Geçiş Döneminde Mitolojik Unsurlar. T.C. Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi; 2023.
- 11. Demir Ş. Osmaniye Şehir Coğrafyası. T.C. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Anabilim Dalı, Coğrafya Bilim Dalı, Doktora Tezi; 2023.
- 12. Osmaniye Valiliği. Osmaniye Tarihçesi. TC. Osmaniye Valiliği. Published 2023. http://www.osmaniye.gov.tr/osmaniye-tarihcesi
- 13. Örs Y. Tıp Evrimi. Ege Üniv Tıp Fak Derg 1980;19(3):531-542.
- 14. Şahinoğlu Pelin S. Tıp Tarihinde Metodoloji ve Tıp Evrimi. In: Arda B, Oğuz Y, Şahinoğlu Pelin S, eds. Deontoloji. 2nd ed. Antıp Aş.; 1999:67-72.
- 15. Thompson P. Geçmişin Sesi (Sözlü Tarih). 1. Baskı. Tarih Vakfı Yayınları; 1999.
- 16. Carr EH. Tarih Nedir? 2. Baskı. İletişim Yayınları; 1987.
- 17. Özden Y. Osmaniye’nin Yerel Gazetecisi Yüksel Özden’in Şaban Dartar İle Röportajı (Ses Kaydı, 22 Haziran 1995). Presented at: 1995.
- 18. Kobaner M. Dr. Mahmut Kobaner Kimdir? Published 2023. https://www.kobanerdis.com/dr-mahmut-kobaner-kimdir#:~:text=İSTİKLAL MARŞIMIZIN ŞAİRİ MEHMET AKİF,TORUNU MAHMUT KOBANER ANLATIYOR.&text=MAHMUT KOBANER ANISINA-,Dr.,Mehmet Gazi Kobaner’in oğludur.
- 19. Arı N. Bir Zamanlar Osmaniye. 2. Baskı. Hasret Matbaası; 2010.
- 20. Kobaner MG. Dr. Mahmut Kobaner’in Oğlu Mehmet Gazi Kobaner’den Naklen (27 Temmuz 2023). Presented at: 2023.
- 21. TEB. Adana Eczacı Odası Kuruluş 1956. In: Adana Eczacı Odası’nın 50 Yıllık Tarihi. Adana Eczacı Odası Yayınları; 2006:17-37. https://e-kutuphane.teb.org.tr/arsiv.php?anabelge_no=303
- 22. Evsile M. Cumhuriyet Döneminde Sağlık Hizmetleri (1923-1950). Kesit Akad Derg 2018;4(13):1-19.
- 23. Köken AH, Halidi G. Köy Enstitülerinde Yetişen Sağlık Profesyonelleri: Köy Sağlık Memurları. Turkiye Klin Tıp Etiği-Hukuku-Tarihi Derg 2023;31(3):208-221. doi:10.5336/mdethic.2023-97418
- 24. Eren N, Tanrıtanır N. Cumhuriyet ve Sağlık. 1. Baskı. Türk Tabipleri Birliği Yayınevi; 1998.
- 25. Kobaner M. Osmaniye’de İlk Eczaneler. In: Adana Eczacı Odası’nın 50 Yıllık Tarihi. Adana Eczacı Odası Yayınları; 2006:61-61.
- 26. Demir Ş, Ceylan MA. Osmaniye Şehrinin Nüfus Özellikleri Şule. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Fen Edeb Fakültesi Derg 2022;4(1):26-58.
- 27. Erat A. Türkiye’nin İlk Demokrasi Hareketinin Öncüsü Osmaniye, Kahramanı Dr. Ahmet Alkan. 1. Baskı. (Aksoy M, ed.). Hasret Matbaası; 2020.
- 28. Kobaner MG. Cosma ve Damian: Yumurtalıktan Dünyaya Yayılan Parlak Işık. In: Uygur SH, Ökten Aİ, eds. İlk Çağlardan Günümüze Çukurova Tıp Tarihi. 1. Baskı. Karahan Kitabevi; 2016:107-111.
- 29. Adıgüzel F, Kızılaslan N. İstanbul Ilinde Tıbbi, Aromatik ve Baharat Bitkileri Satışı Yapan Aktarların Yapısal Özellikleri ve Mevzuat Hakkındaki Görüşleri. Anadolu Tarım Bilim Derg 2016;31(1):40-59. doi:10.7161/anajas.2016.31.1.40-59
Kaynak Göster
Bu Dergi Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi’nin süreli bilimsel yayınıdır. Kaynak gösterilmeden kullanılamaz. Makalelerin sorumlulukları yazarlara aittir
Kapak
Ayşegül Tuğuz
İlter Uzel’in “Dioskorides ve Öğrencisi” adlı eserinden
Adres
Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı Çiftlikköy Kampüsü
Yenişehir/ Mersin