Araştırma Makalesi
Üniversite Yerleşkelerinde Ulaşım Ağının Mekân Dizimi ve Coğrafi Bilgi Sistemleri ile Değerlendirilmesi: Çankırı Örneği
Öz
Üniversiteler herkesin bir arada bulunduğu erişilebilir yaşam alanlarıdır. Günümüzde üniversite yerleşkelerinin kent merkezinden uzakta konumlanması nedeniyle yaşanabilir kampüsler tasarlamak önem kazanmaktadır. Yaşamsal faaliyetlerin sürdürüldüğü ve sosyal etkileşimi sağlayan üniversite açık alanlarının kullanımlarını değerlendirmek, tasarımda işlevsel mekânsal organizasyonunu sağlayacaktır. Bu çalışmada, kent merkezinden uzakta bulunan Çankırı Karatekin Üniversitesi Uluyazı Kampüsü ulaşım ağının fiziksel erişilebilirliği ile arazi eğimi arasındaki ilişkiyi ortaya koymak amaçlanmıştır. Ulaşım ağındaki erişilebilir mekânları belirlemede mekân dizimi yöntemi, arazi eğimini ölçmek için Coğrafi Bilgi Sistemlerinden faydalanılmıştır. İlk aşamada çalışma alanında mekân dizimi yöntemiyle bütünleşmiş akslar analiz edilmiştir. İkinci aşamada Coğrafi Bilgi Sistemleriyle arazi eğim grupları analiz edilerek yüzdelerine göre sınıflandırılmıştır. Elde edilen veriler çakıştırıldığında alanda bütünleşme değeri yüksek ve eğim yüzdesi düşük aksların örtüştüğü ortaya çıkmıştır. Coğrafi mekân bütünleşmesine sahip bu alanların kullanılabilirlik düzeyi ve özellikleri incelenmiş, iyileştirilmesi bakımından öneriler getirilmiştir. Çalışmanın sonuçları, üniversite ulaşım ağının güçlü ve zayıf yönlerinin belirlenebileceğini ve uygulanan metodolojiler aracılığıyla yerleşke tasarımlarının geliştirilebileceğini göstermiştir.
Anahtar Kelimeler
Açık alan CBS erişilebilirlik mekân dizimi üniversite kampüsü
Teşekkür
Makalede ulusal ve uluslararası araştırma ve yayın etiğine uyulmuştur. Çalışmada etik kurul izni gerekmemiştir.
Kaynakça
- Akın, O. ve Erkan, N. (2012). Kentsel Dönüşüm ve Mahalle Yenileme Olgusu Bağlamında Planlama-Tasarım İlkeleri. Modernite ve Mimari. Esenler Belediyesi Şehir Düşünce Merkezi Şehir Yayınları, (6), 119-151. Erişim Adresi: https://esenler.bel.tr/wp-content/uploads/2020/01/modernite-ve-mimari.pdf
- Akpınar, A. (2014). Peyzaj tasarımda yeni bir süreç: GeoTasarım. Turkish Journal of Forestry, 15(2), 189-195. Erişim Adresi: (11.02.2022): https://dergipark.org.tr/tr/download/article- file/195860
- Arslan, H. ve Şıkoğlu, E. (2015). Fırat Üniversitesi Kampüsü Ulaşım Ağı’nın Coğrafi Açıdan İncelenmesinde Mekân Dizim Analizi Yöntemi. Türkiye Kentsel Morfoloji Sempozyumu Temel Yaklaşımlar ve Teknikler Bildiriler Kitabı, 22-23 Ekim, s. 346-367.
- Belir, Ö. (2009). Mimari Erişilebilirlik Kılavuzu. Özürlüler Vakfı Yayını, 38s. Erişim Adresi: (11.02.2022): https://v3.arkitera.com/UserFiles/File/download/MimariErisilebilirlikKilavuzu.pdf
- Bilgili, B. C., Gökyer, E., Özyavuz, M. ve Çorbacı, Ö. L. (2018). Peyzaj tasarımında coğrafi bilgi sistemleri kullanımının değerlendirilmesi: Çankırı Karatekin Üniversite Yerleşkesi örneği. Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi Ormancılık Dergisi, 14(2), 1-16. Erişim Adresi (31.01.2022): https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/611307
- Birleşmiş Milletler (2004). Accessibility for the Disabled. A Design Manual for a Barrier-Free Environment, Department of Economic and Social Affairs, Division for Social Policy and Development, 59, Belgium.
- Çankırı Karatekin Üniversitesi. (2022). Çankırı Karatekin Üniversitesi Web Sitesi. Erişim Adresi: (11.02.2022): https://www.karatekin.edu.tr/tr/universite-hayati-170-sayfasi-karatekin
- Çil, E. (2006). Bir kent okuma aracı olarak mekân dizim analizinin kuramsal ve yöntemsel tartışması. Megaron, 1(4), 218-233. Erişim Adresi (31.01.2022): https://jag.journalagent.com/megaron/pdfs/MEGARON-39358-ARTICLE-CIL.pdf
- Çil, E. (2008). Kula tarihsel kentinin yirminci yüzyıldaki fiziksel dönüşümünün mekân dizim analiziyle incelenmesi, Gazi Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Dergisi, 23(2), 283-293. Erişim Adresi (31.01.2022): https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/75702
- Erçevik, B. ve Önal, F. (2011). Üniversite kampüs sistemlerinde sosyal mekân kullanımları. Megaron, 6(3), 151-161. Erişim Adresi (31.01.2022): https://jag.journalagent.com/megaron/pdfs/MEGARON_6_3_151_161.pdf
- Erdönmez, M. E. ve Akı, A. (2005). Açık kamusal kent mekânlarının toplum ilişkilerindeki etkileri. Megaron, 1(1), 67-87. Erişim Adresi (31.01.2022): https://jag.journalagent.com/megaron/pdfs/MEGARON-21939-ARTICLE-ERDONMEZ.pdf
- Erkman U. (1987). Büyüme ve gelişme açısından üniversite kampüslerinde planlama ve tasarım sorunları. 81s, İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi Baskı Atölyesi, İstanbul, Türkiye.
- Ertekin, M. ve Çorbacı, Ö. L. (2010). Üniversite kampüslerinde peyzaj tasarımı (Karabük Üniversitesi peyzaj projesi örneği). Kastamonu University Journal of Forestry Faculty, 10(1), 55-67. Erişim Adresi (31.01.2022): https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/159658
- Göçer, Ö., Torun, A. Ö. ve Bakoviç, M. (2018). Kent dışı bir üniversite kampüsünün dış mekânlarında ısıl konfor, kullanım ve mekân dizim analizi. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 33(3), 853-874. Erişim tarihi: (31.01.2022): https://dergipark.org.tr/tr/download/arti cle-file/523839
- Göçer, Ö., Göçer, K., Başol, A. M., Kıraç, M. F., Torun, A. O., Bakovic, M., ... ve Özcan, B. (2020). Üniversite dış mekânları için zaman-mekânsal haritalama yöntemine dayanan bir kullanım sonrası değerlendirme modeli. Megaron, 15 (1), 99-113. Erişim tarihi: (31.01.2022): https://jag.journalagent.com/megaron/pdfs/MEGARON_15_1_99_113.pdf
- Harris, C. W. ve Dines, N. T. (1998). Time-Saver Standards for Landscape Architecture. McGraw-Hill Publishing, 850p.New York.
- Hillier, B. ve Hanson, J. (1984). The Social Logic of Space, Cambridge University Press, 296p, Great Britain.
- Kaplan, H., Yüksel, Ü., Gültekin, B., Güngör, C., Karasu, N. ve Çavuş, M. (2011). Yerel Yönetimler İçin Ulaşılabilirlik Temel Bilgiler Teknik El Kitabı. T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 125 s.
- Küçükyağcı, Ö. ve P, Yıldız, M. (2019). Kentsel tasarım yarışma projelerinin değerlendirilmesinde mekân dizimi yöntemi, Uluslararası Hakemli Tasarım ve Mimarlık Dergisi, 16, 74-112. Erişim tarihi: (31.01.2022): https://www.mtddergisi.com/dergi/kentsel-tasarim-yarisma-projelerinin-degerlendirilmesinde-mekan-dizimi-yontemi20190521084103.pdf
- Lau S.S., Yu Z. Gou ve Liu Y. (2014). Healthy campus by open space design: Approaches and guidelines. Frontiers of Architectural Research, 3 (4),452-467. Erişim Adresi (11.02.2022): https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2095263514000430
- Özbek, M. (2007). Fizik Mekân Kurgularının Sosyal İlişkiler Üzerinden Arnavutköy Yerleşimi Bütününde Mekân Dizimi (Space Syntax) Yöntemi ile İncelenmesi. Doktora Tezi. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Özbil, A., Yeşiltepe, D. ve Argin, G. (2015). Modeling walkability: The effects of street design, street-network configuration and land-use on pedestrian movement. A| Z ITU Journal of the Faculty of Architecture, 12(3), 189-207. Erişim Adresi (31.01.2022): https://jag.journalagent.com/itujfa/pdfs/ITUJFA_12_3_189_207.pdf
- Özkaraca, N. ve İnceoğlu, M. (2021). Üniversite yerleşkelerinde erişilebilirlik değerlendirmesi: Düzce Üniversitesi Kampüsü örneği. Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 9(5), 1891- 1908. Erişim Adresi (31.01.2022): https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1527362
- Paker, N. (2016). Üniversite-kampüs ilişkisinin tarihsel gelişimi üzerine bir okuma. Mimarlık Kültür Dergisi, Mimarist, 16 (1), 44-49. Erişim Adresi (31.01.2022): http://www.mimarist.org/wp- content/uploads/yayinlar/mimarist/pdf/55.pdf
- Sönmezler, K. (1995). Üniversiteler (Yüksek Lisans Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı Mimari Tasarım Programı, İstanbul.
- Türk Dil Kurumu. (2022).Türk Dil Kurumu Sözlükleri. Erişim Adresi (28.01.2022): https://sozluk.gov.tr/
- Tümertekin E. (1987). Ulaşım Coğrafyası, Türkiyat Matbaacılık, İstanbul Üniversitesi Yayınları, Yayın No: 2053, İstanbul.
- Türeyen, M. N. (2002). Yükseköğretim kurumları-kampuslar, Tasarım Yayın Grubu, İstanbul.
- Üneş, M. ve Közkurt, C. (2021). Üniversite yerleşkesi ulaşım planlamasında akıllı ulaşım sistemleri ve teknolojilerinin kullanılması. Akıllı Ulaşım Sistemleri ve Uygulamaları Dergisi, 4(2), 99- 119. Erişim Adresi (12.02.2022): https://doi.org/10.51513/jitsa.943864
- Yekrek, T. (1999). Üniversite Kampüsleri Yerleşim Sistemlerinin Fiziksel Planlamayla olan İlişkisi ve Önemi (Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı Mimari Tasarım Programı, İstanbul.
Evaluating Transportation Network of University Campus by Using Space Syntax and GIS: Çankırı Karatekin University Uluyazı Campus Case Study
Öz
Universities are accessible living spaces where everyone is together. Nowadays, it has become important to design livable campuses because of university campuses are far from the city center. Evaluating university open spaces, where daily activities are carried out and provide social interaction, will provide functional spatial organization in design. This study is aimed to reveal the relationship between physical accessibility and the land slope of Çankırı Karatekin University Uluyazı Campus transportation network, which is far from the city center. The space syntax method was used to determine accessible spaces in the transportation system, and GIS were used to measure land slope. Firstly, integrated axes were analyzed with the space syntax method. Secondly, land slope groups were analyzed with GIS and classified according to their percentage. When all data were matched, it was found that axes with high integration value and low slope percentage overlapped on campus. The usability level and features of these areas with geographic spatial integration were examined and suggestions were made for improvement. The study results showed that the strengths and weaknesses of the university transportation network could be determined and campus designs can be improved through applied methodologies.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akın, O. ve Erkan, N. (2012). Kentsel Dönüşüm ve Mahalle Yenileme Olgusu Bağlamında Planlama-Tasarım İlkeleri. Modernite ve Mimari. Esenler Belediyesi Şehir Düşünce Merkezi Şehir Yayınları, (6), 119-151. Erişim Adresi: https://esenler.bel.tr/wp-content/uploads/2020/01/modernite-ve-mimari.pdf
- Akpınar, A. (2014). Peyzaj tasarımda yeni bir süreç: GeoTasarım. Turkish Journal of Forestry, 15(2), 189-195. Erişim Adresi: (11.02.2022): https://dergipark.org.tr/tr/download/article- file/195860
- Arslan, H. ve Şıkoğlu, E. (2015). Fırat Üniversitesi Kampüsü Ulaşım Ağı’nın Coğrafi Açıdan İncelenmesinde Mekân Dizim Analizi Yöntemi. Türkiye Kentsel Morfoloji Sempozyumu Temel Yaklaşımlar ve Teknikler Bildiriler Kitabı, 22-23 Ekim, s. 346-367.
- Belir, Ö. (2009). Mimari Erişilebilirlik Kılavuzu. Özürlüler Vakfı Yayını, 38s. Erişim Adresi: (11.02.2022): https://v3.arkitera.com/UserFiles/File/download/MimariErisilebilirlikKilavuzu.pdf
- Bilgili, B. C., Gökyer, E., Özyavuz, M. ve Çorbacı, Ö. L. (2018). Peyzaj tasarımında coğrafi bilgi sistemleri kullanımının değerlendirilmesi: Çankırı Karatekin Üniversite Yerleşkesi örneği. Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi Ormancılık Dergisi, 14(2), 1-16. Erişim Adresi (31.01.2022): https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/611307
- Birleşmiş Milletler (2004). Accessibility for the Disabled. A Design Manual for a Barrier-Free Environment, Department of Economic and Social Affairs, Division for Social Policy and Development, 59, Belgium.
- Çankırı Karatekin Üniversitesi. (2022). Çankırı Karatekin Üniversitesi Web Sitesi. Erişim Adresi: (11.02.2022): https://www.karatekin.edu.tr/tr/universite-hayati-170-sayfasi-karatekin
- Çil, E. (2006). Bir kent okuma aracı olarak mekân dizim analizinin kuramsal ve yöntemsel tartışması. Megaron, 1(4), 218-233. Erişim Adresi (31.01.2022): https://jag.journalagent.com/megaron/pdfs/MEGARON-39358-ARTICLE-CIL.pdf
- Çil, E. (2008). Kula tarihsel kentinin yirminci yüzyıldaki fiziksel dönüşümünün mekân dizim analiziyle incelenmesi, Gazi Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Dergisi, 23(2), 283-293. Erişim Adresi (31.01.2022): https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/75702
- Erçevik, B. ve Önal, F. (2011). Üniversite kampüs sistemlerinde sosyal mekân kullanımları. Megaron, 6(3), 151-161. Erişim Adresi (31.01.2022): https://jag.journalagent.com/megaron/pdfs/MEGARON_6_3_151_161.pdf
- Erdönmez, M. E. ve Akı, A. (2005). Açık kamusal kent mekânlarının toplum ilişkilerindeki etkileri. Megaron, 1(1), 67-87. Erişim Adresi (31.01.2022): https://jag.journalagent.com/megaron/pdfs/MEGARON-21939-ARTICLE-ERDONMEZ.pdf
- Erkman U. (1987). Büyüme ve gelişme açısından üniversite kampüslerinde planlama ve tasarım sorunları. 81s, İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi Baskı Atölyesi, İstanbul, Türkiye.
- Ertekin, M. ve Çorbacı, Ö. L. (2010). Üniversite kampüslerinde peyzaj tasarımı (Karabük Üniversitesi peyzaj projesi örneği). Kastamonu University Journal of Forestry Faculty, 10(1), 55-67. Erişim Adresi (31.01.2022): https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/159658
- Göçer, Ö., Torun, A. Ö. ve Bakoviç, M. (2018). Kent dışı bir üniversite kampüsünün dış mekânlarında ısıl konfor, kullanım ve mekân dizim analizi. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 33(3), 853-874. Erişim tarihi: (31.01.2022): https://dergipark.org.tr/tr/download/arti cle-file/523839
- Göçer, Ö., Göçer, K., Başol, A. M., Kıraç, M. F., Torun, A. O., Bakovic, M., ... ve Özcan, B. (2020). Üniversite dış mekânları için zaman-mekânsal haritalama yöntemine dayanan bir kullanım sonrası değerlendirme modeli. Megaron, 15 (1), 99-113. Erişim tarihi: (31.01.2022): https://jag.journalagent.com/megaron/pdfs/MEGARON_15_1_99_113.pdf
- Harris, C. W. ve Dines, N. T. (1998). Time-Saver Standards for Landscape Architecture. McGraw-Hill Publishing, 850p.New York.
- Hillier, B. ve Hanson, J. (1984). The Social Logic of Space, Cambridge University Press, 296p, Great Britain.
- Kaplan, H., Yüksel, Ü., Gültekin, B., Güngör, C., Karasu, N. ve Çavuş, M. (2011). Yerel Yönetimler İçin Ulaşılabilirlik Temel Bilgiler Teknik El Kitabı. T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 125 s.
- Küçükyağcı, Ö. ve P, Yıldız, M. (2019). Kentsel tasarım yarışma projelerinin değerlendirilmesinde mekân dizimi yöntemi, Uluslararası Hakemli Tasarım ve Mimarlık Dergisi, 16, 74-112. Erişim tarihi: (31.01.2022): https://www.mtddergisi.com/dergi/kentsel-tasarim-yarisma-projelerinin-degerlendirilmesinde-mekan-dizimi-yontemi20190521084103.pdf
- Lau S.S., Yu Z. Gou ve Liu Y. (2014). Healthy campus by open space design: Approaches and guidelines. Frontiers of Architectural Research, 3 (4),452-467. Erişim Adresi (11.02.2022): https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2095263514000430
- Özbek, M. (2007). Fizik Mekân Kurgularının Sosyal İlişkiler Üzerinden Arnavutköy Yerleşimi Bütününde Mekân Dizimi (Space Syntax) Yöntemi ile İncelenmesi. Doktora Tezi. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Özbil, A., Yeşiltepe, D. ve Argin, G. (2015). Modeling walkability: The effects of street design, street-network configuration and land-use on pedestrian movement. A| Z ITU Journal of the Faculty of Architecture, 12(3), 189-207. Erişim Adresi (31.01.2022): https://jag.journalagent.com/itujfa/pdfs/ITUJFA_12_3_189_207.pdf
- Özkaraca, N. ve İnceoğlu, M. (2021). Üniversite yerleşkelerinde erişilebilirlik değerlendirmesi: Düzce Üniversitesi Kampüsü örneği. Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 9(5), 1891- 1908. Erişim Adresi (31.01.2022): https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1527362
- Paker, N. (2016). Üniversite-kampüs ilişkisinin tarihsel gelişimi üzerine bir okuma. Mimarlık Kültür Dergisi, Mimarist, 16 (1), 44-49. Erişim Adresi (31.01.2022): http://www.mimarist.org/wp- content/uploads/yayinlar/mimarist/pdf/55.pdf
- Sönmezler, K. (1995). Üniversiteler (Yüksek Lisans Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı Mimari Tasarım Programı, İstanbul.
- Türk Dil Kurumu. (2022).Türk Dil Kurumu Sözlükleri. Erişim Adresi (28.01.2022): https://sozluk.gov.tr/
- Tümertekin E. (1987). Ulaşım Coğrafyası, Türkiyat Matbaacılık, İstanbul Üniversitesi Yayınları, Yayın No: 2053, İstanbul.
- Türeyen, M. N. (2002). Yükseköğretim kurumları-kampuslar, Tasarım Yayın Grubu, İstanbul.
- Üneş, M. ve Közkurt, C. (2021). Üniversite yerleşkesi ulaşım planlamasında akıllı ulaşım sistemleri ve teknolojilerinin kullanılması. Akıllı Ulaşım Sistemleri ve Uygulamaları Dergisi, 4(2), 99- 119. Erişim Adresi (12.02.2022): https://doi.org/10.51513/jitsa.943864
- Yekrek, T. (1999). Üniversite Kampüsleri Yerleşim Sistemlerinin Fiziksel Planlamayla olan İlişkisi ve Önemi (Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı Mimari Tasarım Programı, İstanbul.
Toplam 30 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Peyzaj Mimarlığı |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 8 Temmuz 2022 |
| Gönderilme Tarihi | 16 Şubat 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 Cilt: 7 Sayı: 1 |
