عوامل تعدد عناوین راویان حدیث

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی(phd) علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه میبد، میبد، ایران

2 استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه میبد، میبد، ایران

3 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه میبد، میبد، ایران

چکیده

برای بهره‌مند شدن از روایات به عنوان یکی از منابع مهم شناخت دین، شناخت جایگاه رجالی راویان موجود در زنجیره سند آنها ضرورت دارد. این شناخت خود بر شناخت شخص راویان استوار است، زیرا ابتدا باید شخص قرار گرفته در زنجیره سند شناسایی گردد تا پس از آن جایگاه رجالی او مورد بررسی گیرد. مبحث توحید مختلفات در علم رجال به دنبال کشف همه عناوین راویان و یکسان‌سازی آن­هاست که تلاشی بایسته در مسیر شناخت شخص راوی محسوب می­شود. کشف علل تعدد عناوین راویان یکی از راه­هایی است که می‌تواند پژوهش­گر را در این راستا یاری کند. این پژوهش به روش توصیفی­ـ تحلیلی و با بررسی منابع روایی و رجالی در مقام پاسخ به این سؤال است که علل تعدد عناوین یک راوی چیست؟ نتایج پژوهش نشان می­دهد که تصحیف عناوین در کنار تعدد واقعی عناوین، اختلاف در عناوین، اختلاف منابع رجالی و حدیثی، خلط نام‌ها با نام‌واره­ها، خلط کنیه‌ها و کنیه‌واره‌ها، اختصار سند، اختصار عنوان و تعمد در تعدد عناوین، مهم­ترین علل تعدد عناوین راویان است.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Reasons for the name multiplicity of hadith narrators

نویسندگان [English]

  • Alireza Khorasani 1
  • ali mohammad mirjalili 2
  • Ahmad Zare’ Zardini 3
1 PhD student of Qur’anic sciences and Hadith, College of Theology, Meybod University, Meybod, Iran
2 Professor, Department of Qur’anic Sciences and Hadith, College of Theology, Meybod University, Meybod, Iran
3 Associate professor, Department of Qur’anic Sciences and Hadith, College of Theology, Meybod University, Meybod, Iran
چکیده [English]

In order to benefit from hadiths, as one of the major sources of religious knowledge, it is necessary to know about the biographical and scholastic identities of the narrators of those hadiths. As a matter of fact, investigating the scholastic status of a narrator should be preceded by gaining biographical knowledge about him. To this end, valuable attempts have been made to extract any possible information about hadith narrators and organize it into unified datasets. This can help researchers detect why a given narrator has been mentioned with different names or titles. Through a descriptive-analytical method, this research delves into hadith sources and biographies to detect why a narrator is sometimes referred to with numerous names or titles. As the results of the study show, the main factors in this regard are the deliberate misspelling or mispronunciation of names, disparity of names, differences among biographical and hadith sources, existence of confusable names and titles, brevity of the lists of narrators, conciseness of names, and deliberate multiplication of names.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Unification of differences
  • Narrators&rsquo
  • names
  • Multiplicity of names
  • Reasons for the multiplicity of names

مراجع

  1.   قرآن کریم.

    1. ابن‌ بابویه، محمد بن علی؛ الأمالی؛ ترجمه: محمدباقر کمره­ای، چاپ ششم، تهران: کتابچی، 1376ش.
    2. ________________؛ الخصال؛ تصحیح: علی‌‌اکبر غفاری، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1416 ق.
    3. ________________؛ ثواب الأعمال و عقاب الأعمال؛ تصحیح: علی‌‌اکبر غفاری، چاپ دوم، قم: دار الشریف الرضی، 1406 ق.
    4. ________________؛ علل الشرائع؛ قم: مکتبة الداوری، 1385 ش.
    5. ________________؛ عیون أخبار الرضا (ع)؛ تصحیح: مهدی لاجوردی، تهران: نشر جهان، 1378 ق.
    6. ________________؛ کمال الدین و تمام النعمة؛ تصحیح: علی­اکبر غفاری، چاپ دوم، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1395 ق.
    7. ________________؛ من لا یحضره الفقیه؛ چاپ دوم، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1363 ش.
    8. ابن ‌جوزی، عبدالرحمن بن علی؛ کشف النقاب عن الأسماء والألقاب؛ تصحیح: عبدالعزیز بن راجی صاعدی، بی‌جا: مکتبة دار السلام، 1993 م.
    9. ابن حبان تمیمی، محمد؛ المجروحین من المحدثین والضعفاء والمتروکین؛ تحقیق: محمود إبراهیم زاید، چاپ دوم، حلب: دار الوعی، 1396 ق.
    10. ابن داود، تقی‌الدین حسن بن علی حلی؛ الرجال؛ تهران: دانشگاه تهران، 1342 ش.
    11. ابن سعد، محمد بن سعد؛ الطبقات الکبری؛ تحقیق: محمد عبدالقادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1410 ق.
    12. ابن غضائری، احمد بن حسین؛ الرجال؛ تحقیق: محمدرضا حسینی جلالی، قم: مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، 1380 ش.
    13. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر؛ البدایة والنهایة؛ قم: دار الفکر، 1407ق.
    14. اردبیلی، محمد بن علی؛ جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الأسناد؛ بیروت:دار الأضواء، 1403 ق.
    15. استرآبادی، محمد بن علی؛ منهج المقال فی تحقیق أحوال الرجال؛ قم: مؤسسة آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث، 1422 ق.
    16. اعرجی کاظمی، محسن بن حسن؛ عدة الرجال؛ قم: اسماعیلیان، 1415 ق.
    17. بحرانى، هاشم بن سلیمان؛ البرهان فی تفسیر القرآن؛ قم: موسسة البعثة، قسم الدراسات الإسلامیة، 1415 ق.‏
    18. بخشی جویباری، محمدصادق؛ «شیوه ‌شناسی محقق شوشتری در شناسایی و حل تصحیفات راه‌ یافته در نام راویان (با تأکید بر کتاب قاموس الرجال)»، حدیث حوزه، شماره 16، 1397، صص 103 -130.
    19. بدیع یعقوب، امیل؛ موسوعة علوم اللغة العربیة؛ بیروت: دار الکتب العلمیة، 1427 ق.
    20. برقی، احمد بن محمد؛ الرجال؛ تهران: دانشگاه تهران، 1342 ش.
    21. بصرى، احمد بن عبد الرضا؛ فائق المقال فى الحدیث و الرجال‏؛ تحقیق: غلامحسین قیصرى، قم: موسسه علمى فرهنگى دار الحدیث، 1422 ق.
    22. بیهقی، احمد بن حسین؛ السنن الکبری؛ تحقیق: محمد عبدالقادر عطا، چاپ دوم، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1424 ق.
    23. پاکتچی، احمد؛ «گونه شناسی نام‌های کنیه‌سان برای مطالعه رجال حدیث»؛ مقالات و بررسی­ها، شماره 74، 1382، صص 9-40.
    24. جدیع، عبد الله؛ تحریر علوم الحدیث؛ بیروت: مؤسسة الریان، 1424 ق.
    25. حر عاملی، محمد بن حسن؛ تفصیل وسائل الشیعة؛ تحقیق: مؤسسة آل البیت (ع)، چاپ سوم، قم: مؤسسة آل البیت(ع)، 1416 ق.
    26. حسن‏زاده آملى، حسن؛ اضبط المقال فى ضبط اسماء الرجال؛ تصحیح: محمدکاظم‏ مدرسى و دیگران، قم: مکتب الإعلام الإسلامی، 1418 ق.‏
    27. حسینی حائری، کاظم؛ فقه العقود؛ قم: مجمع الفکر الإسلامی، 1423 ق.
    28. حمیرى، عبد الله بن جعفر؛ قرب الإسناد؛ تحقیق: مؤسسة آل البیت(ع)‏، قم: مؤسسة آل البیت(ع)، 1413 ق.‏
    29. ‏خاقانى، على بن حسین؛‏ رجال الخاقانى؛ تحقیق: محمدصادق‏ بحر العلوم، چاپ دوم، قم: مکتب الإعلام الإسلامی، 1362 ش.‏
    30. خطیب بغدادی، احمد بن علی؛ الکفایة فی علم الروایة؛ حیدرآباد: دائرة المعارف العثمانیة، 1357 ق.
    31. خوئی، سید ابوالقاسم؛ معجم رجال الحدیث؛ چاپ پنجم، بی‌جا، بی‌نا، 1372 ش.
    32. ______________؛ موسوعة الإمام الخوئی؛ قم: مؤسسة إحیاء آثار الامام الخوئی، 1418 ق.
    33. دهخدا، علی اکبر؛ لغتنامه؛ چاپ دوم، تهران: دانشگاه تهران، 1377 ش.
    34. رحمان ستایش، محمدکاظم؛ بازشناسى منابع اصلى رجال شیعه‏؛ قم: دار الحدیث، 1384 ش.
    35. رستگار جزی، پرویز؛ «علل تدلیس در حدیث»؛ رساله دکتری، رشته علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تربیت مدرس، 1381.
    36. سید رضى، محمد بن حسین؛ خصائص الأئمة؛ تحقیق: محمدهادى‏ امینى، مشهد مقدس: مجمع البحوث الاسلامیة الآستانة الرضویة المقدسة، 1406 ق‏.
    37. شبسترى، عبدالحسین؛ أحسن التراجم لأصحاب الإمام موسى الکاظم (ع)‏؛ مشهد مقدس: المؤتمر العالمی للإمام الرضا(ع)، ‏1411 ق.
    38. شبیری زنجانی، سیدمحمد جواد؛ دانشنامه جهان اسلام؛ به اشراف غلامعلی حداد عادل و دیگران، مدخل تصحیف، تهران: بنیاد دائرة المعارف اسلامی، 1375 ش.
    39. شبیری زنجانی، موسی؛ التعلیقات الرجالیة علی کتب الحدیث؛ قم: بی­نا، موجود در نرم­افزار مجموعه آثار حضرت آیت الله العظمی سیدموسی شبیری زنجانی، تولید مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور، بی‌تا.
    40. شهید ثانی، زین الدین بن علی؛ الرعایة فی علم الدرایة؛ تحقیق: عبد الحسین محمد علی بقال، چاپ دوم، قم: مکتبة آیه اللة المرعشی النجفی، 1408 ق.
    41. شوشتری، محمدتقی؛ قاموس الرجال؛ چاپ دوم، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1410 ق.
    42. طباطبایی قمی، تقی؛ الدلائل فی شرح منتخب المسائل؛ قم: محلاتی 1381 ش.
    43. طبسی، محمدجعفر؛ رجال الشیعة فی أسانید السنّة؛ قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة، 1420 ق.
    44. طوسی، محمد بن حسن؛ الإستبصار؛ تحقیق: حسن خرسان، چاپ چهارم، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1363 ش.
    45. _______________؛ الرجال؛ تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، چاپ سوم، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1373 ش.
    46. _______________؛ تهذیب الأحکام؛ تحقیق: حسن خرسان، چاپ چهارم، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1365 ش.
    47. _______________؛ فهرست کتب الشیعة و أصولهم؛ تحقیق: عبد العزیز طباطبایی، قم: مکتبة المحقق الطباطبائی، 1420 ق.
    48. عزیزى، حسین‏ و دیگران؛ الرواة المشترکون بین الشیعة و السنة؛ تهران: المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الإسلامیة، 1388 ش.
    49. علامه حلی، حسن بن یوسف؛ الرجال؛ تصحیح: محمدصادق بحر العلوم، قم: الشریف الرضی، 1402 ق.
    50. کشی، محمد بن عمر؛ إختیار معرفة الرجال؛ تصحیح: محمدباقر میرداماد، قم: مؤسسة آل البیت(ع)، 1404 ق.
    51. کلباسی، محمد بن محمدابراهیم؛ الرسائل الرجالیة؛ تحقیق: محمدحسین درایتی، قم: دار الحدیث. 1422 ق.
    52. کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ تصحیح: علی‌‌اکبر غفاری، چاپ چهارم، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1363 ش.
    53. کنتوری، میر حامد حسین؛ عبقات الانوار فی امامة الائمة الاطهار؛ تحقیق و ترجمه: غلام­رضا مولانا البروجردی، قم: غلام-رضا مولانا البروجردی، 1404 ق.
    54. مامقانی، عبدالله؛ تنقیح المقال فی علم الرجال‏؛ تحقیق: محی الدین مامقانی، قم: مؤسسة آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث، 1431 ق.
    55. مامقانی، عبدالله؛ مقباس الهدایة فی علم الدرایة؛ تحقیق: محمدرضا مامقانی، قم: مؤسسة آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث، 1411 ق.
    56. مظاهرى، حسین؛ الثقات الأخیار من رواة الأخبار؛ قم: موسسة الزهراء علیها السلام الثقافیة الدراسیة، 1428 ق.
    57. مکارم شیرازی، ناصر؛ ‌أنوار الفقاهة فی أحکام العترة الطاهرة (النکاح)؛ قم: دار النشر الإمام علی بن أبی طالب(ع)، 1390 ش.
    58. نجاشی، احمد بن علی؛ الرجال؛ تحقیق: موسی شبیری زنجانی، چاپ ششم، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1365 ش.
    59. نمازى شاهرودى، على؛ مستدرکات علم رجال الحدیث‏؛ تصحیح: محمد آخوندی، تهران: فرزند مؤلف‏، 1414 ق.‏
دو فصلنامه کتاب قیم
دوره 13، شماره 29
مهر 1402
صفحه 315-340

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 04 تیر 1402
  • تاریخ بازنگری: 08 مرداد 1402
  • تاریخ پذیرش: 23 مرداد 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار