فهم جوهرة تجربة دورة سربازی در اعضای هیئت‌علمی وظیفه؛ مطالعه‌ای پدیدارشناسانه

نوع مقاله : مقاله علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تحقیق در عملیات دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبایی (ره)، نویسنده مسئول

2 دانش آموخته دوره دکتری مدیریت دولتی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

سالیانه، تعداد زیادی از جوانان ذکور کشور بنا بر قانون خدمت وظیفه عمومی به سربازی اعزام می‌شوند. سربازان، در ابتدا، دوره‌ای آموزشی را برای فراگیری مهارت‌های ضروری نظامی و عقیدتی-سیاسی می‌گذرانند و سپس، آن را به‌صورت نظامی یا غیرنظامی ادامه می‌دهند. یکی از راه‌های تداوم خدمت سربازی (پس از دوره آموزشی) برای سربازانِ دارای مدرک دکتری و بعضاً کارشناسی ارشد، عضویتِ هیئت علمیِ وظیفه در دانشگاه‌ها یا مراکز پژوهشی است. قانون تأمین هیئت‌علمی (طرح سربازی)، نقش مؤثری در استفاده بهینه از سرمایه‌های علمی کشور داشته است. واضح است که خدمت وظیفه عمومی، دارای پیامدهایی از قبیل اجتماعی، اقتصادی و شغلی برای سربازان است. هدف این تحقیق، بررسی تجربه زیسته اعضای هیئت‌علمی وظیفه از دوره سربازی برای شناخت دقیق و فهم کامل پیامدهای مذکور است. رویکرد روش‌شناسی این مطالعه، کیفی (پدیدارشناسی) است و از رویکرد کلایزی برای تجزیه‌وتحلیل اطلاعات به‌دست‌آمده از مصاحبه‌های عمیق استفاده شده است. یافته‌های پژوهش در 14 درون‌مایه اصلی و 16 درون‌مایه فرعی دسته‌بندی شده است. درون‌مایه‌های اصلی عبارت‌اند از الف- انتظار طولانی و از دست دادن فرصت‌ها، ب- تغییر قوانین و برنامه‌ریزی، ج- حکمرانی تعریف سنتی قدرت در نیروهای نظامی، د- وابستگی مستقیم قوای نظامی به حکومت، هـ- ضعف در برنامه‌ریزی کلان، و- بستر ظهور ناهنجاری‌های رفتاری، ز- فقدان انعطاف در تعامل، ح- عدم ارتقای مرتبه علمی، ط- ادراک عدم امنیت شغلی و ابهام درباره آینده، ی- ادراک تبعیض، ک- رعایت نشدن شأن و جایگاه اجتماعی، ل- ادراک بی‌اعتمادی، م- مشکلات خروج از کشور و ن- احساس رهاشدگی و آزادی.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

آقاپور، اسلام و مصری، مهدی (1390)، «بررسی اثر عوامل اجتماعی- فرهنگی بر کیفیت زندگی در گروهی از سربازان: مبتنی بر آموزه‌های قرآنی»، قرآن و طب، سال2، ش1، 23-29.
احمدی، خدابخش؛ کرم‌بخش، علی‌رضا؛ مهرآزمای، علی‌رضا؛ ثالثی، محمود و نجفی‌منش، زهرا (1392)، «بررسی الگوی سوء‌مصرف مواد در سربازان»، طب نظامی، سال 15، ش4، 235-243.
اسماعیلی، رضا و امیدی، مهدی (1391)، «بررسی تجربه حاشیه‌نشینی از دیدگاه حاشیه‌نشینان: یک مطالعه پدیدارشناسانه»، مطالعات شهری، سال 2، ش3، 179-208.
امامی سیگارودی، عبدالحسین؛ دهقان نیری، ناهید؛ رهنورد، زهرا و نوری سعید، علی (1391)، «روش‌شناسی تحقیق کیفی: پدیدارشناسی»، پرستایی و مامایی جامع‌نگر، سال 22، ش68، 56-63.
انیسی، جعفر؛ فتحی آشتیانی، علی؛ سلیمی، سید حسین و احمدی، خدابخش (1384)، «ارزیابی اعتبار و روایی مقیاس افکار خودکشی بک (BSSI) در سربازان»، طب نظامی، سال 7، ش1، 33-37.
انیسی، جعفر؛ فتحی آشتیانی، علی؛ سلطانی‌نژاد، عبدالله و امیری، ماندانا (1385)، «بررسی شیوع افکار خودکشی و عوامل مرتبط با آن در میان سربازان»، طب نظامی، سال 8، ش2، 113-118.
بیرو، آلن (1375)، فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمه باقر ساروخانی، تهران: کیهان، چاپ چهارم.
پرویزی، سرور؛ صلصالی، مهوش و ادیب، محسن (1389)، روش‌های تحقیق کیفی، تهران: بشری.
ثناگو، اکرم؛ جویباری، لاله و نیکبخت، علی (1381)، «بررسی نظرات دانشجویان پرستاری درباره معلم بالینی اثربخش»، علوم پزشکی ایرانیان، ش7، 21-44.
جفره، منوچهر و بابابیک، ربابه (1389)، «استراتژی‌های مدیریت تعارض و ساختار سازمانی»، مدیریت کسب‌وکار، سال 2، ش6، 189-213.
حاجی‌امینی، زهرا؛ زمانی، محمد؛ فتحی آشتیانی، علی؛ عبادی، عباس؛ خمسه، فریال و قریشی، سید حمید (1389)، «عوامل جمعیت‌شناختی مرتبط با واکنش‌های هیجانی سربازان»، طب نظامی، سال 12، ش4، 211-216.
دانش‌فرد، کرم‌الله و ذاکری، محمد (1390)، «رابطه دوره‌های وظیفه عمومی و توسعه مهارت‌های شخصی»، طب نظامی، سال 13، ش3، 159-162.
رضاییان، علی (1371)، «کامیابی فراخود»، دانش مدیریت، سال 16، ش1، 84-93.
زاهدی، شمس‌السادات و خانباشی، محمد (1390)، «از اعتماد عمومی تا اعتماد سیاسی (پژوهشی پیرامون رابطه اعتماد عمومی و اعتماد سیاسی در ایران)»، پژوهش‌های مدیریت در ایران (مدرس علوم انسانی)، سال 15، ش4 (پیاپی 73)، 73-96.
ستوده، هدایت‌الله (1373)، مقدمه‌ای بر آسیب‌شناسی اجتماعی، تهران: آوای نور، چاپ دوم.
 صفری، رحیم؛ نوروززاده، رضا و نوفل، مینوسادات (1390)، «نقش و عملکرد قانون نحوه تأمین هیئت‌علمی طرح سربازی در تأمین هیئت‌علمی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی کشور»، نامه آموزش عالی، سال 4، ش13، 75-91.
فارسی، زهرا؛ جباری موروئی، مسعود و عبادی، عباس (1385)، «بررسی وضعیت سلامت روانی سربازان مراجعه‌کننده سرپایی به یک کلینیک نظامی در تهران». مجله علمی-پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران، سال 4، ش3، 923-930.
فتحی آشتیانی، علی و اسلامی، سید حسین (1380)، «ارزیابی عوامل آسیب‌شناسی روانی و علل خودکشی در سربازان: 1989 تا 1998»، طب نظامی، سال 3، ش4، 245-249.
فتحی آشتیانی، علی و سجاده‌چی، عارف (1384)، «ارزیابی روان‌شناختی سربازان فرماندهی آماد و پشتیبانی در یک واحد نظامی»، طب نظامی، سال 7، ش2، 153-159.
قربانی، غلامعلی؛ محمدی، هاشم و اصفهانی، علی‌اکبر (1388)، «شیوع سیفلیس و کلامیدیا تراکومایتیس در سربازان»، طب نظامی، سال 11، ش2، 109-114.
متینی صدر، محمدرضا؛ کرمی‌نیا، رضا؛ گلزاری، محمود؛ سهرابی، فرامرز؛ دلاور، علی و صرامی، غلامرضا (1388)، «عوامل مؤثر در انسجام گروهی و ارتباط آن‌ها با پرخاشگری و افکار خودکشی در سربازان وظیفه»، طب نظامی، سال 11، ش4، 237-242.
مجلس شورای اسلامی (1365)، قانون نحوه تأمین هیئت‌علمی موردنیاز دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی کشور. تهران: مجلس شورای اسلامی.
محتشم امیری، زهرا؛ میرزمانی، سید شهرام و رضوانی، محمود (1384)، «تعیین الگوی مصرف سیگار در سربازان نیروهای نظامی و انتظامی استان گیلان در سال 1384»، طب نظامی، سال 7، ش3، 193-193.
مرادی، گل‌مراد و افروز، صدیقه (1392)، «نقش عوامل جمعیتی و اقتصادی در ایجاد رفتار جمعی جوانان مورد مطالعه شهر بوشهر»، مطالعات جامعه‌شناسی جوانان، سال 3، ش9، 133-154.
نظری‌زاده، فرهاد؛ میرشاه‌ولایتی، فرزانه؛ احمدوند، علی‌محمد و عبدالمالکی، یوسف (1390)، «آینده‌پژوهی خدمت سربازی در جمهوری اسلامی ایران (روندهای کلان در افق پانزده‌ساله)»، راهبرد دفاعی، سال 9، ش34، 55-83.
 
De Granda Orive JI.; Peña Miguel T.; González Quijada S.; Escobar Sacristán J.; Gutiérrez Jiménez T. & Herrera de la Rosa A. (1998), "Smoking in Young Military Men: Attitudes and Characteristics", Arch Bronchopneumal, Vol. 34, No. 11, 526-530.
Gallagher, Shaun & Jesper B. Sorensen (2006), "Experimenting with Phenomenology", Consciousness and Cognition, Vol. 15, No. 1, 119-134.
Glaser, Barney & Strauss, Anselm L. (1965), "Discovery of Substantive Theory: A Basic Strategy Underlying Qualitative Research", American Behavioral Scientist, Vol. 8, No. 6, 5-12.
Helmkamp, J. C. (1995), "Suicides in the Military: 1980-1992", Military Medicine, Vol. 160, No. 2, 45-50.
Jiang, G. X.; Rasmussen, F. & Wasserman, D. (1999), "Short Stature and Poor Psychological Performance: Risk Factors for Attempted Suicide among Swedish Male Conscripts", Acta psychiatry Scandinavia, Vol. 100, No. 6, 433-440.
MacLean, A. & Elder, G. H. (2007), "Military Service in the Life Course", Annual Review of Sociology, Vol. 33, 175–196.
Malterud, K. (2001), "Qualitative Research: Standards, Challenges and Guidelines", The Lancet, Vol. 358, 483-488.
Polit-O'Hara, Denise & Cheryl Tatano Beck (2006), Essentials of Nursing Research: Methods, Appraisal, and Utilization, Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins.
Sahar, Y. & Carel, R. S. (1991), "Changes in Smoking Patterns in Young Military Recruits in Relationship to Psychosocial Characteristics", Mil Med, Vol. 156, No. 9, pp. 61-455.
Streubert, H. & Carpenter, D. R. (2007), Qualitative Research in Nursing, 4th ed., Philadelphia: Lippincott William and Wilkins.
Van Manen, Max. (1987), "Linking Ways of Knowing with Ways of Being practical", Curriculum Inquiry, Vol. 6, No. 3, 214-231.
Van Manen, M. (1990), Researching Live Experience: Human Science for an Action Sensitive Pedagogy, New York: The State University of New York.
Van Manen, M. (2001), Researching Lived Experience: Human Science for an Action Sensitive Pedagogy, 1st Edition, Ontario: Althouse Press.
  • تاریخ دریافت: 15 شهریور 1394
  • تاریخ بازنگری: 12 دی 1394
  • تاریخ پذیرش: 06 آبان 1395