تحلیل مقایسه‌ای عوامل مؤثر در قیمت‌گذاری زیر ارزش ذاتی در عرضه عمومی اولیه سهام شرکت‌های دولتی و غیردولتی؛ مطالعه موردی: شرکت‌های پذیرفته در بورس اوراق بهادار تهران در سال‌های 1380 تا 1388

نوع مقاله : مقاله علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه مدیریت صنعتی دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس

2 استادیار گروه مدیریت دانشکده علوم اجتماعی و اقتصاد دانشگاه الزهرا (س)

3 دانشجوی دکتری معارف اسلامی و مدیریت مالی، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادق (ع)

چکیده

طی دو دهه اخیر بسیاری از کشورها، اقدام به کوچک‌سازی دولت و واگذاری بنگاه‌ها به بخش خصوصی کرده‌اند. این فرآیند که «خصوصی‌سازی» نامیده می‌شود، علاوه بر گسترش بخش خصوصی، افزایش توان نظارتی دولت را نیز به همراه دارد. بدین منظور، ایران نیز خصوصی‌سازی بنگاه‌ها و شرکت‌های دولتی را در دستور کار خود قرار داده است. روش‌های مختلفی برای خصوصی‌سازی وجود دارد که یکی از پرکاربردترین آنها در همه کشورها و از جمله کشور ما، واگذاری سهام شرکت‌های دولتی به بخش خصوصی از طریق بورس اوراق بهادار است. شواهد تجربی، حاکی از آن است که دولت‌ها علاقه دارند سهام شرکت‌های وابسته به خود را در عرضه عمومی اولیه به زیر ارزش ذاتی عرضه کنند و معمولاً قیمت‌گذاریِ زیر ارزش ذاتیِ عرضه عمومیِ اولیه سهام شرکت‌های دولتی، بیشتر از شرکت‌های غیردولتی است. این تحقیق بنا دارد اولاً عرضه زیر قیمت عرضه عمومی اولیه سهام شرکت‌های دولتی را با شرکت‌های غیردولتی واگذارشده از طریق بورس اوراق بهادار تهران مقایسه کند و ثانیاً عوامل مؤثر در آن را بشناسد و سهم هر عامل را مشخص کند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که تمام شرکت‌های عرضه‌شده در بورس اوراق بهادار تهران، اعم از دولتی و غیردولتی به زیر ارزش ذاتی عرضه می‌شود اما اختلاف معناداری بین قیمت‌گذاری زیر ارزش ذاتی شرکت‌های دولتی و غیردولتی در عرضه عمومی اولیه سهام آن‌ها وجود ندارد. همچنین، تنها عامل مؤثر در قیمت‌گذاری زیر ارزش ذاتی شرکت‌های غیردولتی در سررسیدهای یک‌ماهه و سه‌ماهه، تعداد کارکنان شرکت و تنها عامل مؤثر در قیمت‌گذاری زیر ارزش ذاتی شرکت‌های دولتی در سررسید یک‌هفته‌ای، درصد عرضه سرمایه در روز عرضه عمومی اولیه سهام است.

کلیدواژه‌ها

آذر، عادل؛ مؤمنی، منصور (1388)، آمار و کاربرد آن در مدیریت (تحلیل آماری)، تهران: سمت.
ایمانی،‌ حمیدرضا (1385)، «بررسی قیمت‌گذاری سهام شرکت‌ها در عرضه اولیه در بورس اوراق بهادار تهران»، بورس، سال پنجم، شماره 56، صص 14-23.
باقرزاده، سعید (1384)، «عملکرد کوتاه و بلندمدت سهام شرکت‌های جدیدالورود به بورس اوراق بهادار»، سومین سمینار مدیریت مالی.
جبارزاده کنگرلویی، سعید؛ عسگری، محمدرضا (1389)، «شناسائی عوامل مؤثر بر بازده غیرعادی سهام در زمان عرضه اولیه به عموم در شرکت‌های پذیرفته‌شده بورس اوراق بهادار تهران»، حسابداری مالی، سال دوم، شماره 5، صص 94-119.
حیدری کرد زنگنه، غلامرضا؛ عالی‌پور، زهرا (1386)، مهندسی فرهنگ خصوصی‌سازی، تهران: پندار پارس.
رضوی، روح‌الله (1387)، بورس اوراق بهادار و تحقق بند ج سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی: چالش‌ها و موانع، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
سازمان خصوصی‌سازی، معاونت مطالعات و ارزیابی (1385)، معرفی طرح توزیع سهام عدالت، تهران: سازمان خصوصی‌سازی.
شرکت بورس اوراق بهادار تهران، اداره آمار و و اطلاعات مدیریت بازار (1389)، بانک اطلاعاتی آمار معاملات روزانه شرکت‌ها، در دسترس در www.iranbourse.com (آخرین مشاهده: 12/10/1389).
صفارزاده پاریزی، غلامرضا (1381)، «مروری بر سیاست خصوصی‌سازی و بررسی عملکرد آن در فاصله سال‌های 80-1368 در کشور»، پژوهشنامه اقتصادی، سال دوم، شماره 2، صص 115-134.
ظریف‌فرد، احمد؛ مهرجو، حامد (1383)، «بررسی عملکرد قیمت‌گذاری سهام در اولین عرضه سهام شرکت‌ها در بورس اوراق بهادار تهران»، مطالعات حسابداری، سال سوم، شماره 8، صص 1-28.
عباسی، منصوره (1388)، چالش‌ها و الزامات خصوصی‌سازی و اجرای سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی، تهران: مؤسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد.
قورچیان، نادرقلی؛ حیدری کرد زنگنه، غلامرضا (1387)، «ارائه مدلی جهت ارتقا و توسعه خصوصی‌سازی در ایران»، پژوهشنامه اقتصادی، سال هشتم، شماره 3، صص 219-257.
کریمی پتانلار، سعید (1383)، «خصوصی‌سازی، اندازه دولت و اشتغال در جمهوری اسلامی ایران»، پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی، سال چهارم، شماره 13، صص 105-128.
مهرانی، ساسان؛ عسگری، محمدرضا؛ تحریری، آرش و گنجی، حمیدرضا (1388)، «بررسی وجود بازده غیرعادی در سهام عرضه‌های عمومی اولیه در بورس اوراق بهادار تهران در شرایط وجود و نبود حباب قیمتی و تعیین عوامل مؤثر بر آن»، بورس اوراق بهادار، سال دوم، شماره 8، صص 115-132.
نانسی، بیردزال؛ جان، نلیس (1389)، بررسی واقعیت آثار توزیعی خصوصی‌سازی در کشورهای در حال توسعه، ترجمه فرهاد مشتاق‌صفت، تهران: سازمان خصوصی‌سازی.
نصراللهی، خدیجه؛ آقایی، کیومرث و باقری زمانی، نوشین (1388)، «ارزیابی روند بازدهی سهام شرکت‌های خصوصی‌سازی‌شده از طریق بورس اوراق بهادار»، حسابداری مالی، سال اول، شماره 2، صص 32-59.
نیکبخت، محمدرضا؛ عسگری، محمدرضا؛ گنجی، حمیدرضا و تحریری، آرش (1387)، «تبیین عوامل مؤثر بر بازده غیرعادی کوتاه‌مدت سهام شرکت‌های جدیدالورود به بورس اوراق بهادار تهران»، مطالعات حسابداری، سال ششم، شماره 17، صص 129-180.
Akerlof, G. (1970), “The Market for “Lemons”: Quality Uncertainty and the Market Mechanism”, Quarterly Journal of Economics, Vol. 84,  No. 3, pp. 488-500.
Allen, F. & Faulhaber, G. R. (1989), “Signaling by Underpricing in the IPO Market”, Journal of Financial Economics, Vol. 23, No. 2, pp. 303-323.
Aussenegg ,W. (2000), “Privatization versus Private Sector Initial Public Offerings in Poland”, Multinational Finance Journal, Vol. 4, No. 1&2, pp. 69–99.
Boabang, F. (2003), “The IPOs of Canadian firms via installment receipts: The opening performance and implications for the short-run efficiency of the Canadian Market”, Canadian Journal of Administrative Sciences, Vol. 20, No. 3, pp. 224-233.
Bundoo, S. K. (2007), “AN ANALYSIS OF IPOs UNDERPRICING IN MAURITIUS”, African Journal of Accounting, Economics, Finance and Banking Research, Vol. 1, No. 1, pp. 1-12.
Chi, J. & Padget, C. (2002), “Short-run Underpricing and its Characteristics in Chinese IPO Markets”, The University of Reading: ISMA Discussion papers in Finance 2001-2012, pp. 2-38.
Chong, A. & Riano, A. (2006), Political Environment and Privatization Prices, Washington D.C: Inter-American Development Bank.
Dempere, J. M. (2008), “SELF-UNDERWRITTEN IPOS”, Journal of Global Business and Technology, Vol. 4, No. 1, pp. 1-18.
Dewenter, K. L., & Malatesta, P. H. (1997), “Public offerings of state-owned and privately-owned enterprises: An international comparison”, Journal of Finance, Vol. 52, No. 4, pp. 1659-1679.
Drake, P. D., & Vetsuypens, M. R. (1993), “IPO Underpricing and Insurance against Legal Liability”, Financial Management, Vol. 22, No. 1, pp. 64-73.
Eckbo, B. E. (2008), Handbook of corporate finance: empirical corporate finance, USA: Elsevier.
Gratton-Lavoie, C. (2000), Essays on Privatization, Dissertation submitted to the Faculty of Virginia Polytechnic Institute and State University in partial fulfillment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy in Economics.
Grinblatt, M. & Hwang, C. Y. (1989), “Signaling and the Pricing of New Issues”, Journal of Finance, Vol. 44, No. 2, pp. 393-420.
Habib, M. A. & Ljungqvist, A. (2001), “Underpricing and Entrepreneurial Wealth Losses in IPOs: Theory and Evidence”, Review of Financial Studies, Vol. 14, No. 2, pp. 433-458.
Huang, Q. (1998), “Underpricing of New Equity Offerings by Privatized Firms: An International Test” NYU Working Paper, No. FIN-99-075, pp.1-52, Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1299443.
Hughes, P. J. & Thakor, A. V. (1992), “Litigation Risk, Intermediation, and the Underpricing of Initial Public Offerings”, Review of Financial Studies, Vol. 5, No. 4, pp. 709-742.
Ibbotson, R. G. (1975), “Price Performance of Common Stock New Issues”, Journal of Financial Economics, Vol. 3, No. 2, pp. 235-272.
Jelic, R. & Briston, R. (1999), “Hungarian privatization strategy and financial performance of privatized companies”, Journal of Business Finance & Accounting, Vol. 26, No. 9 & 10, pp. 1319-1357.
Kerr, J., Qiu, M. & Rose, L. C. (2008), “Privatisation in New Zealand and Australia: an empirical analysis”, Managerial Finance, Vol.  34, No. 1, pp. 41-52.
Lee, C. (2008), Advances in Quantitative Analysis of Finance and Accounting, USA: World Scientific.
Ljungqvist, A., Nanda, V. & Singh, R. (2006), “Hot Markets, Investor Sentiment, and IPO Pricing”, Journal of Business, Vol. 79, No. 4, pp. 1667-1702.
Logue, D. (1973), “Premia on Unseasoned Equity Issues, 1965-69”, Journal of Economics and Business, Vol. 25, pp. 133-141.
Megginson, W. L. & Boutchkova, M. K. (2000), “The Impact of Privatization on Capital Market Development and Individual Share Ownership”, The Third FIBV Global Emerging Markets Conference & Exhibition, Istanbul, Turkey, pp. 4-52.
Menyah, K., Paudyal, K. N. & Inyangete, C. G. (1990), “The Pricing of Initial Offerings of Privatised Companies on The London Stock Exchange”, Accounting and Business Research, Vol. 21, No 81. pp, 51-56.
Paudyal, K., Saadouni, B. & Briston, R. J. (1998), “Privatization initial public offerings in Malaysia: Initial premium and long-term performance”, Pacific- Basin Finance Journal, Vol. 6, No. 5, pp. 427-451.
Pons-Sanz, V. (2005), Who Benefits From IPO Underpricing? Evidence From Hybrid Book building Offerings, European central bank, ECB Working Paper No. 428, Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=634023
Rock, K. (1986), “Why New Issues Are Underpriced”, Journal of Financial Economics, Vol. 15, No. 1-2, pp. 187-212.
Schindele, I. & Perotti, E. C. (2002), Pricing Initial Public Offerings in Premature Capital Markets: The Case of Hungary, London: University of Amsterdam, Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=363921 or doi:10.2139/ssrn.363921.
Stevenson, S. (2006), “The abnormal performance of UK utility privatisations”, Studies in Economics and Finance, Vol. 23 No, 3. pp. 164-184.
Suchard, J. & Singh, M. (2007), “Determinants of the pricing of privatization IPOs in the UK and Australia”, International journal of Business, Vol. 12, No. 3, pp. 361-384.
Tinic, S. M. (1988), “Anatomy of Initial Public Offerings of Common Stock”, Journal of Finance, Vol. 43, No. 4, pp. 789-822.
Vickers, J. & Yarrow, G. (1988), Privatization: An Economic Analysis, Cambridge: MIT Press.
Vieira, C. & Serra, A. P. (2006), “Abnormal Returns in Privatization Public Offerings: The Case of Portuguese Firms”, Notas Económicas, Vol. 22,  pp. 1-35, Available at: http://ssrn.com/abstract=692027.
Welch, I. (1989), “Seasoned Offerings, Imitation Costs, and the Underpricing of Initial Public Offerings”, Journal of Finance, Vol. 44, No. 2, pp. 421-449.
Id. (1992), “Sequential Sales, Learning and Cascades”, Journal of Finance, Vol. 47, No. 2, pp. 695-732.
دوره 7، شماره 1 - شماره پیاپی 1
فروردین 1392
صفحه 157-185
  • تاریخ دریافت: 06 مهر 1392
  • تاریخ پذیرش: 06 مهر 1392