تصویر پردازی از مدیران آینده: به سوی الگوی قرآنی

نویسندگان

1 استادیار گروه مدیریت صنعتی دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق علیه السلام، تهران، ایران.

2 دانشجوی دکتری مدیریت دولتی، دانشگاه تهران، پردیس قم، قم، ایران.

چکیده

آینده‌پژوهی یا آینده‌نگری با رنگ و بوی غربی آن، از مباحث نوپایی است که در کشور ما نیز مطرح شده است. امروزه شاید در هیاهوی مجامع «اثبات گرایانه» مجال کمتری برای بیان یا طرح آینده‌نگری‌‌های قرآنی و دینی مانده باشد، اما آنچه مسلم است، نگاه عمیق قرآن و روایات اهل‌بیت(ع) به آینده، صحنه‌‌های آن و اداره‌کنندگان آن صحنه‌‌هاست. به یک معنی، قرآن–که تبیین همه چیز در آن است- کتاب آینده و آینده‌سازی و بهترین منبع برای تصویرپردازی بصیرت‌بخش از آینده به حساب می‌آید. در این راستا پرداختن به مبانی و ایده‌‌های آیند‌ه‌اندیشی قرآنی و شیعی و توسعه نظام‌مند آن در ادبیات علم آینده‌پژوهی در کشور، امری لازم و ضروری است. این مقاله، با نگاهی کوتاه به ادبیات آینده‌پژوهی و بررسی اجمالی آینده‌نگری در افق دین، بر موضوع «تصویرپردازی بصیرت‌بخش» از آینده به عنوان یکی از بهترین روش‌‌های آینده‌نگری الهی تأکید می‌کند. اما محور اصلی مقاله بررسی ویژگی‌‌های مدیران آینده در آن تصویر است. در این راستا با محور قرار دادن یکی از آیات قرآن، «صالحین» را از جانب خداوند، مدیران صحنه‌‌های آینده عالَم دانسته و در ادامه سعی دارد تا ویژگی‌‌های صالحین را در قرآن بررسی نماید.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند.
ابراهیمی، محمدحسین(1375)، مدیریت اسلامی، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم.
اصفهانیان، سعید(1384)، «طبیعت از منظر قرآن»، در گودرزی، مصطفی، خیال شرقی، تهران: فرهنگستان هنر.
اصغری، امیرحسین(1379)، «اندیشه دینی و بحران در نظریات آینده‌پژو‌هانه»، کیهان، 2/11/1379.
الحرانی، ابو محمد حسن بن علی بن الحسین بن شعبه(1377)، ترجمه تحف العقول، ترجمه بهراد جعفری، چاپ اول، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
الحلی، حسن بن سلیمان(1370ق)، مختصر بصائر الدرجات، النجف: منشورات المطبعه الحیدریه، الطبعه الاولى.
الوانی، سیدمهدی(1385)، مدیریت عمومی، ویراست سوم، تهران: نشر نی، چاپ 27.
انصاری‌بحرانی، ابراهیم(1427ق)، دوله المهدی المنتظـر، موقع الکوثر
(www.al-kawthar.com/maktaba).
برزگر، ابراهیم(1382)، «پیش‌بینی در علم سیاست، مقایسه علوم دقیقه و علوم انسانی»؛ سخن سمت، شماره 9.
بحرانی، سید ‌هاشم، بی‌تا، البر‌هان فی تفسیرالقرآن، قم: افست علمیه، ج3.
بل، وندل(1384)، «مقصود ما از آینده‌پژوهی چیست؟»، در: اسلاتر و همکاران(مؤلفین)، نواندیشی برای هزاره نوین؛ مفاهیم، روش‌‌ها و ایده‌‌های آینده‌پژوهی، ترجمه ملکی‌فر و همکاران، تهران: مؤسسه آموزشی تحقیقاتی صنایع دفاعی.
پایا، علی(1383)، «آیند‌ه‌اندیشی: هست‌‌ها و باید‌ها»، خردنامه همشهری، شماره 26.
پرالاد، سی. کی(1997)، « مدیران عصر جدید و عرصه‌‌های جدید رقابت» در: هسلبین، فرانسیس و همکاران، سازمان فردا، ترجمه فضل الله امینی، تهران: نشر فردا.
پورعزت، علی‌اصغر(1382)، «تصویرپردازی از آینده: استراتژی اقدام در سیستم‌های اجتماعی»، سخن‌سمت، شماره 10.
همو (1383)، «تصویرپردازی از شهر عدل امام مهدی(عج): تجلیگاه تمام خرد و کمال هنر انسانی»، قم: مرکز تخصصی مهدویت، انتظار موعود، شماره 13.
همو (1384)، «تصویرپردازی بصیرت‌بخش از آینده موعود: استراتژی فوق‌فعال انتظار شهر عدل در ایران»، کمال مدیریت(ویژه‌نامه مدیریت دولتی و چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران) شماره 8 و9.
جوادی‌آملی، عبدالله(1369)، ولایت در قرآن، تهران: مرکز نشر فرهنگی رجاء، چاپ سوم.
دژاکام، علی(1375)، تفکر فلسفی غرب از منظر استاد شهید مرتضی مطهری، تهران: مؤسسه فرهنگی اندیشه.
دنهارت، رابرت(1382)، تئوری‌‌های سازمان دولتی، مترجمین سید مهدی الوانی و حسن دانایی‌فرد، تهران: انتشارات صفار.
ربانی‌گلپایگانی، علی(1384)، «دکترین مهدویت و حکومت جهانی مهدوی»، انتظار موعود، شماره 16.
رفیعی، سیدجعفر و استادآقایی، عباس(1384)، آیا ظهور نزدیک است؟، قم: انتشارات گل‌نرگس، چاپ سوم.
سیوطی، جلال الدین(1403ق)، الدرالمنثور(دوره 8 جلدی)، بیروت: دارالفکر، ج 6.
صافی گلپایگانی، لطف‌الله(1419ق.)، منتخب الاثر، قم: سید‌ه المعصومه، چاپ اول،  ج1.
صدوق، محمدبن علی بن حسین بن بابویه قمی(1362)، امالی، تهران: کتابخانه اسلامیه، چاپ چهارم، ج1.
طباطبایی، سیدمحمدحسین(1376)، ترجمه تفسیرالمیزان(دوره بیست جلدی)، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی‌همدانی، تهران: بنیاد علمی فکری علامه طباطبایی با همکاری مرکز نشر فرهنگی رجاء و مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
طبرسی، ابومنصور احمدبن علی(1403ق)، الاحتجاج ، مشهد: نشر مرتضی، ج1.
عسگری، محمود(1383)، «ماهیت و آثار راهبردی آینده‌پژوهی»، فصلنامه راهبرد دفاعی، سال اول، شماره اول.
کارگر، رحیم(1383)، آینده جهان(دولت و سیاست در اندیشه مهدویت)، تهران: بنیاد فرهنگی حضرت‌ مهدی موعود(عج)، چاپ اول.
کلینی، محمد بن یعقوب(1367)، الکافی(دوره 8 جلدی)، تهران: دارالکتب الاسلامی، ج1 و ج8.
کمیجانی، داوود(1384)، طرح پژوهشی «بررسی مبانی آینده‌پژوهی دینی و غیردینی»، تهران: بی‌نام.
کورانی، علی و همکاران(1411ق)، معجم أحادیث الامام المهدی(ع)، قم: موسسه المعارف الاسلامیه، چاپ اول.
گودرزی، غلامرضا(1383)، «طراحی مدل مفهومی مدیریت بحران آینده‌نگری با رویکرد فرهنگی»، کمال مدیریت، شماره 4 و 5.
همو (1384)، طرح پژوهشی «طراحی مدل تصمیم‌گیری استراتژیک در حوزه سیاستگذاری مبتنی بر انتظار موعود در شیعه امامیه»، تهران: دانشگاه امام‌ صادق(ع).
لاریجانی، محمدجواد(1377)، درس‌‌های سیاست خارجی، تهران: انتشارات مشکوه.
مجلسی، محمدباقر(1404ق)،  بحارالانوار، دوره 110جلدی، بیروت: موسسه الوفاء.
مجلسی، محمدباقر(1382)، کتاب رجعت، مصحح سیدحسن موسوی، قم: انتشارات دلیل‌ما.
مجلسی، محمدباقر(1405)، عین‌الحیاه،‌ بیروت: موسسه الوفاء.
مفید، محمدبن محمدبن نعمان بغدادی(1413ق)، الاختصاص، قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، چاپ اول، ج1.
مقدسی شافعی، یوسف بن یحیی(1399ق)، عقدالدرر (فی اخبار المنتظر)، قاهره: مکتبه عالم الفکر، چاپ اول.
ملکی‌فر، عقیل و همکاران(1385)، الفبای آینده‌پژوهی، تهران: انتشارات کرانه علم.
مطهری، مرتضی(1385)، مجموعه آثار، تهران: صدرا، ج2.
موسوی خمینی، سید روح‌الله(1369)، «پیام به مهاجرین جنگ تحمیلی 2/1/68»، صحیفه نور ج21،‌ تهران: سازمان مدارک فرهنگ انقلاب اسلامی.
نقی‌پورفر، ولی‌الله(1384)، «رهبری بصیر در اسلام»؛ کمال مدیریت(ویژه‌نامه مدیریت دولتی و چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران)، شماره 8 و9.
یاوری، وحید(1384)، تصویرپردازی از آینده بر اساس اندیشه‌‌ها و آثار شهدا؛ مورد مطالعه: ویژگی‌‌های جامعه آرمانی، تهران: دانشگاه امام صادق(ع)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
Cornish, Edward(2004), “Futuring: the exploration of the future” Mary Land, World Future Society, No/3.
Glenn, Jerome(2003), "Introduction to Future Research Methodology Series", futurevenezuela Journal, www.futurevenezuela.org
دوره 2، شماره 1 - شماره پیاپی 1
علمی-تخصصی
فروردین 1387
صفحه 41-73
  • تاریخ دریافت: 06 آذر 1386
  • تاریخ بازنگری: 01 فروردین 1387
  • تاریخ پذیرش: 03 بهمن 1386