نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

• علیرضا هاشم زادگان ¹
• علی غلامی ²

¹ دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

² دانشیار حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده معارف و حقوق، دانشگاه امام صادق(علیه‌السلام)، تهران، ایران

چکیده

اینترنت به‌رغم مزایا و فرصت‌هایش، برای کلیه کشورها به‌ویژه ایران که ویژگی‌های منحصربه‌فرد فرهنگی، دینی و سیاسی دارد، آسیب‌هایی نیز به همراه دارد. یکی از راه‌های مقابله با این آسیب‌ها، پالایش (فیلترینگ) است که از بدو ورود اینترنت به کشور، به شکل جدی دنبال شده است. بررسی ابعاد مختلف نظام پالایشی جمهوری اسلامی ایران نشان می‌دهد با «یک سیاست پالایش حداکثری» مواجهیم که البته در عمل به طور ناقص و حداقلی اجرا می‌شود. مبنای اتخاذ این سیاست استناد به برخی ادله فقهی از جمله «وجوب نهی‌از‌منکر»، «حرمت کتب ضاله» و «قاعده نفی سبیل» است که از آن‌ها جواز یا وجوب پالایش نتیجه گرفته شده است. پژوهش حاضر می‌کوشد استنادهای صورت‌گرفته به ادلۀ فقهی را نقد و بررسی کند. این پژوهش نشان می‌دهد از میان ادله‌، تنها وجوب نهی‌از‌منکر می‌تواند مبنای پالایش قرار گیرد که البته موفقیت آن در مرحله اجرا در گروی پیش‌بینی مقدمات و لوازمی است. مرور آثار و نتایج اتخاذ سیاست کنونی، حاکی از لزوم به‌روزرسانی این سیاست از باب «مصلحت» و «حفظ نظام» است. این پژوهش نشان می‌دهد جایگزین‌کردن یک سیاستِ حداقلی‌تر که به صورت کامل اجرا شود، از سیاست فعلی مطلوبیت بیشتری دارد. در این سیاست پیشنهادی، محدودۀ پالایش متناسب با نیاز عمومی بازتعریف می‌شود، بسترها و رسانه‌های داخلی توسعه می‌یابند و از ظرفیت خانواده‌ها برای حمایت از کودکان استفاده می‌شود. بررسی صورت‌گرفته اثبات می‌کند چنین تغییری از منظر فقهی با مانعی مواجه نیست.

کلیدواژه‌ها

• پالایش اینترنت
• فیلترینگ
• پالایش فضای مجازی
• وجوب نهی‌از‌منکر
• حرمت کتب ضاله
• قاعده نفی سبیل

20.1001.1.22520252.1400.28.2.11.2

موضوعات

• اینترنت و فضای مجازی
• حقوق فرهنگ و ارتباطات
• سیاست‌گذاری فرهنگ و ارتباطات
• شبکه اجتماعی
• فقه فرهنگ و ارتباطات

عنوان مقاله [English]

A Critical Discussion on the Jurisprudential Basis of the Iranian Filtering Policy

نویسندگان [English]

• Alireza Hashemzadegan ¹
• Ali Gholami ²

¹ Ph.D. Candidate in Criminal Law and Criminology, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran

² Associate Professor, Faculty of Islamic Knowledge and Law, Imam Sadiq University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Internet, despite its benefits and potentials, has disadvantages for all countries, especially Iran, which has unique cultural, religious, and political characteristics. One way of dealing with these threats is imposing a filtering system, which has been seriously pursued almost since the advent of the Internet in the country. Examining the various dimensions of the Iranian filtering system shows that we are facing a "Maximum Filtering Policy", although being implemented incompletely in practice. This policy has been based on some of the Islamic jurisprudential principles such as "Duty of Enjoining the Right and Forbidding the Wrong"(Amr bi al-Maruf wa'l-Nahy an al-Munkar), "Prohibition the Books of Misguidance"(Hurmat-e Kutub al-Dalal), and "The Rule of Rejecting Foreign Influence"(Nafy-e Sabil). Based on these rules, the researchers have concluded that filtering the Internet is permitted or even essential. This study has tried to investigate the arguments of permitting Internet filtering based on the Islamic jurisprudential principles. The results suggested that among the cited principles, it is only the "Duty of Enjoining the Right and Forbidding the Wrong" can be referred independently to form the basis of filtering system, however, its achievement in practice requires satisfying some essential requirements. In addition, by considering the experience and effects of the current policy, it was concluded that the filtering policy needs to be replaced by a more lenient one, and this does not face any obstacles in terms of Islamic jurisprudential principles.

کلیدواژه‌ها [English]

• Internet Filtering
• Internet Censorship
• Islamic Jurisprudential Principles
• Iran