دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق)

مطالعه کیفی انگیزه‌های زائران ایرانی شرکت‌کننده در آیین پیاده‌روی زیارت اربعین

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری سیاست‌گذاری فرهنگی دانشگاه خوارزمی

2 دانشیار جامعه شناسی دانشگاه خوارزمی

3 استادیار جامعه شناسی دانشگاه خوارزمی

چکیده

آیین پیاده­روی اربعین پدیدۀ مذهبی مهمی در جامعۀ شیعی است که در سال‌های اخیر با افزایش خیره­کنندۀ زائران نگاه جهانیان را به خود معطوف ساخته است. حضور میلیونی زائران ایرانی در این آیین از رویدادهایی کم­سابقه­ای است که بزرگ­ترین مسافرت جمعی ایرانیان به خارج از کشور را رقم‌زده است. زائران ایرانی شرکت­کننده در این آیین با دلایل و انگیزه­هایی مختلف قدم در سفری مشقت­بار می­گذارند و بیش از 80 کیلومتر را با پای پیاده طی می­کنند. این مقاله با روشی کیفی و از سنخ مردم­نگاری به مطالعۀ انگیزه­های زائران ایرانی شرکت­کننده در آیین پیاده­روی زیارت اربعین می­پردازد. در این زمینه با انجام مصاحبه­های نیمه‌ساختاریافته با زائران شرکت­کننده و همچنین مشاهده مشارکتی در این آیین به سراغ جهان­های ذهنی و حالات روحی آنان می­رود. یافته­های حاصل از این تحقیق نشان می‌دهد که زائران ایرانی با سه احساس «نیاز»، «تکلیف» و «شور» در دو نوع انگیزه در سطح فردی و اجتماعی به این آیین روی می­آورند. انگیزه­های فردی عموماً انگیزه­هایی از سر نیازند و انگیزه­های اجتماعی، غالباً انگیزه­هایی تکلیفی­اند. احساس شور فصل مشترک همه زائران است. این انگیزه­ها و احساسات در سه سطح جماعت­واره­ خودانگیخته، هنجاری و ایدئولوژیک آیین شکل می­گیرند و زمینۀ ترغیب زائران برای حضور در پیاده­روی اربعین را فراهم می ­کنند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Qualitative Study of Iranian Pilgrims' Motives for Participating in Arbaeen Pilgrimage Ritual

نویسندگان [English]

  • yaser foroughi 1
  • Hosein Seraj 2
  • سیدحسین نبوی 3

1 Ph.D student of Sociology, Faculty of Humanities, Kharazmi University

2 Associate Professor of Sociology, Kharazmi University

3 استادیار جامعه شناسی دانشگاه خوارزمی

چکیده [English]

   The Arbaeen ritual is an important religious phenomenon in Shiite society that has attracted the attention of the world in recent years with the remarkable rise of pilgrims’ number. The presence of millions of Iranian pilgrims in the ritual is one of the unprecedented events that has marked the largest Iranian mass travel abroad. Iranian pilgrims who take part in this ritual embark on a journey of varying reasons and motives, traveling more than 80 kilometers on foot. This article studies the Iranian pilgrims' motives for participating in the Arbaeen march through qualitative ethnography. In this regard, we conducted semi-structured interviews with the pilgrims and closely observed their mental worlds and moods. The findings show that Iranian pilgrims turn to this ritual with three types of motives at both individual and social levels and show three senses of "need", "obligation" and "enthusiasm". Individual motives are generally derived from one's need, and social motives are often out of a sense of obligation. Enthusiasm is also a common feeling among pilgrims. These motives and emotions are shaped at three levels of spontaneous, normative, and ideological communalism and provide the ground for persuading pilgrims to attend the ritual.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ritual
  • Pilgrimage
  • Arbaeen' March
  • Motives
  • Ethnography
ابن­قولویه، جعفربن محمد (1356 ق). کامل الزیارات، به تصحیح عبدالحسین امینی، نجف اشرف: دار المرتضویۀ.
اباذری، عبدالرحیم(1388). فرهنگ زیارت: فصلنامه فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، تاریخی جلد:١ نویسنده: جمعی از نویسندگان، تهران: سازمان حج و زیارت.
استراس، انسلم و کوربین، جولیت(1390). اصول و روش تحقیق کیفی: نظریه مبنایی، رویه­ها و روش­ها، (ترجمه بیوک محمدی)، تهران: پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ سوم، (تاریخ اصل اثر: 1998).
گیویان، عبدالله، امین، محسن(1396). محبت و هویت در آیینه نمایش جهانی اربعین مطالعه ماهیت، کارکردها و ساختار پیاده‌روی اربعین از منظر ارتباطات آیینی. دین و ارتباطات. 24(2). 194-167.
تهرانى، آقا بزرگ. (بی­تا) طبقات اعلام الشیعه (نقباء البشر)، جلد1، قم: مؤسسه مطبوعاتى اسماعیلیان.
تیموتی، دالن جی و اُلسن، دانیل اچ(1392).  گردشگری، دین و سفرهای مذهبی، (ترجمه قلی پور، محمد؛ مجیدی فر، احسان)، تهران: جامعه­شناسان.
خبرگزاری ابنا(1396، 19 آبان). اینفوگرافی/ آمار زائران ایرانی اربعین حسینی از سال ۹۰ تا ۹۶، برگرفته از: ۹۶_728122http://fa.abna24.com/news /
دورکیم، امیل(1386) صور بنیانی حیات دینی. (ترجمه باقر پرهام)، تهران: نشر مرکز.
رحمانی، جبار، کاظمی، علی(1390). جماعت‏وارگی و جماعت هیأتی .مطالعات جامعه‌شناختی(نامه علوم اجتماعی سابق). 18(39): 165-153.
رضوی‌زاده، ندا (1396). ادراک و تجربۀ زیستۀ زائران پیادۀ ایرانی در عراق (موردمطالعه: پیاده‌روی اربعین آذر ۱۳۹۳- عراق . فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران 6(4). 595-631.
شراهی، اسماعیل، ذوالفقارزاده، محمدمهدی (1398). واکاوی ادراک زائران از رفتار خادمان در اربعین: روایتی مردم‌شناختی از پدیده عظیم پیاده‌روی اربعین. دین و ارتباطات. 26(55)، 148-115.
محمد پور، احمد(1390). روش تحقیق کیفی: ضد روش، جلد اول و دوم، تهران: جامعه شناسان.
مختاری، رضا(1391). سیمای فرزانگان، قم: بوستان کتاب. 
مک لولین، شون (1383). دین مراسم مذهبی و فرهنگ، (مترجم افسانه نجاریان)، اهواز: نشر رسش.
ویمر، راجر؛ دومینیک، جوزف(1384). تحقیق در رسانه­های جمعی، (مترجم کاووس سید امامی)، تهران: انتشارات سروش.
یوسفی، علی، صدیق اورعی، غلامرضا، کهنسال، علیرضا، مکری زاده، فهیمه(1392). پدیدارشناسی تجربی زیارت امام رضا (ع) مجلة مطالعات اجتماعی ایران .6(4-3) 180-198.
 
Antz C (2012) Im guten Glauben – Spritualler Tourismus als Reisemarkt der Zukunft? [In good faith – spiritual tourism as future travel market?]. In: Hopfinger H, Pechlaner H, Schön S and Antz C (eds.) Kulturfaktor Spritualität und Tourismus, Göttingen: ESV, 225-252.
Badone, E. & Roseman, S. R. (2004). Approaches to the Anthropology of Pilgrimage and Tourism. Intersecting journeys: The anthropology of pilgrimage and tourism, 1-23.
Barber, R. (1991) Pilgrimages, Boydell Press, Woodridge, UK.
Blackwell, R. (2010). Motivation for pilgrimage: using theory to explore motivations. Scripta Instituti Donneriani Aboensis, 22, 24-37.
Brandon, S. G. F. gen. ed. (1970). A dictionary of comparative religion. London: Weidenfeld and Nicolson.
Cohen, E. (1992a). Pilgrimage centres: Concentric and excentric. Annals of Tourism Research, 19(1), 33–50.
Cohen, E. (1992b). Pilgrimage and tourism: Convergence and divergence. In A.
Digance J (2003) pilgrimage at contested sites: Annals of Tourism Research, 30(1): 143-159.
Ebadi, Mehdi (2015) "Forms of Pilgrimage at the Shrine of Khāled Nabi, Northeastern Iran," International Journal of Religious Tourism and Pilgrimage: Vol. 3: Iss. 1, Article 9. Available at: https://arrow.dit.ie/ijrtp/vol3/iss1/9.
Ebron, Paulla A. (1999). Tourists as pilgrims: Commercial fashioning of transatlantic politics. American Ethnologist, 26, 910–932.
Fernea, E. W. (1969). Guests ofthe Sheik: An Ethnography ofan Iraqi Village.
Frey, N. L. (1998). Pilgrim stories: On and off the road to Santiago. Berkeley: University of California Press.
Gatrell, J. D. & Collins-Kreiner, N. (2006). Negotiated space: Tourists, pilgrims and the Baha´’ı´ terraced gardens in Haifa. Geoforum, 37, 765–778.
Geertz, C. (1971). Islam observed: Religious development in Morocco and Indonesia (Vol. 37). University of Chicago press.
Hamdan, F. H. (2012). The Development of Iraqi Shi'a Mourning Rituals in Modern Iraq: TheAshurā Rituals and Visitation of Al-Arbain. Arizona State University.
Husein, U. M. (2018). A phenomenological study of Arbaeen foot pilgrimage in Iraq. Tourism management perspectives, 26, 9-19.
Merriam, S. B. (2002) qualitative research. Qualitative research in practice: Examples for discussion and analysis, First Edition Jossey – Bass.
Morinis (Ed.), Sacred journeys: The anthropology of pilgrimage (pp. 47–61). New York: Greenwood Press.
Morinis, A. (1992). Sacred Journeys: The Anthropology of Pilgrimage. Westport C.T: Greenwood Press.
Mullins, Laurie J. (2009). Management and Organisational Behaviour. Harlow: Financial Times Prentice Hall.
Mustonen, Pekka. (2005). Volunteer Tourism – Postmodern Pilgrimage? Journal of Tourism and Cultural Change 3 (3): 160–75.
Nolan, M. L. & Nolan, S. (1992). Religious sites as tourism attractions in Europe Annals of Tourism Research, 19, 68–78.
pilgrimage and tourism. Champaign: University of Illinois Press.
Poria, Y. Butler, R. & Airey, D. (2003). The core of heritage tourism: Distinguishing heritage tourists from tourists in heritage places. Annals ofTourism Research, 301, 238–254.
Reader, I. & Walter, T. (Eds). (1993). Pilgrimage in popular culture. London: The Macmillan Press.
Smith, Philip (2001) Cultural Theory: An Introduction. Oxford: Blackwell .
Smith, V. L. (1989). Hosts and guests—The anthropology of tourism. Pennsylvania: University of Pennsylvania Press
Stoddard, R. (1997). Defining and classifying pilgrimages.
Sumption, Jonathon (1975) Pilgrimage: An Image of Medieval Religion. London: Faber.
Turner, V. & Turner, E. (1969). The ritual process. London: Routledge.
Turner, V. W. & Turner, E. (2011). Image and pilgrimage in Christian culture. Columbia University Press.
Turner, V. W. (1969). The Ritual Process: Structure and Anti–Structure, Cornell Paperback Edition 1977. New York: Cornell University Press.
WTO (2011) Religio us Tourism in Asia and Pacific. Spain: world tourism Organization.
دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق)
دوره 27، شماره 1 - شماره پیاپی 57
دین و ارتباطات
شهریور 1399
صفحه 419-450