نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• احمد شعبانی ¹
• عبدالمحمد کاشیان ²

¹ دانشیار دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد، دانشگاه امام صادق(ع)

² دانشجوی دکترای اقتصاد اسلامی، دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد، دانشگاه امام صادق(ع)

چکیده

در حالی که نص صریح روایات دلالت بر آن دارد که زکات برای رفع فقر وضع گردیده و نصاب آن به گونه‌ای است که برای رفع فقر کفایت می‌کند، تحقیقات تجربی نشان می‌دهد که درآمد بالقوه زکات (بر اساس نظر مشهور فقهای شیعه) بسیار کمتر از آن است که بخواهد برای رفع فقر کفایت کند. برای پاسخ به این نوع تشکیک در کارایی زکات، فرضیه‌های متعددی مطرح گردیده است که این مقاله فرضیه‌ای جدید به آن‌ها می‌افزاید. فرضیه جدید دلالت بر آن دارد که «بر مبنای نظر برخی از فقها (و برخلاف قول مشهور)، مراد از نقدین در زکات موارد نه‌گانه، پولی است که مردم با آن مبادله انجام می‌دهند و لذا پول‌های امروزی مشمول زکات هستند؛ از این‌رو درآمد زکات به اندازه کافی بالا خواهد بود و برای رفع فقر کفایت می‌کند». این مقاله ضمن بیان آراء فقهای فریقین درباره زکات پول و نیز مبنا قرار دادن نظریه وجوب زکات پول، با استفاده از یک روش ابتکاری در تعیین مصداق نصاب و با استفاده از آمار سپرده‌های بانکی و میزان پول نقد، به برآورد ظرفیت بالقوه زکات پول در اقتصاد ایران می‌پردازد و میزان کارایی آن در رفع فقر را مورد آزمون قرار می‌دهد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که بر مبنای مانده سپرده‌های بانکی بخش خصوصی، میزان زکات بالقوه پول توانایی قابل توجهی در رفع فقر دارد و می‌تواند سطح مخارج دهک اول و دوم در نیازهای اساسی را به ترتیب به سطح زندگی دهک‌های دوم و سوم ارتقا دهد. ضمن اینکه نشان می‌دهد که زکات پول بر مبنای اسکناس و سکه در دست مردم توانایی چندانی ندارد. این تحقیق برای سال‌های 1387 تا 1389 صورت پذیرفته است.

کلیدواژه‌ها

• زکات
• ظرفیت بالقوه
• رفع فقر
• پول
• جمهوری اسلامی ایران

20.1001.1.20084102.1392.6.1.2.3

عنوان مقاله [English]

Zakat on Money from the Point of View of Shia and Sunni Jurisprudents and Estimation of Its Potential Capacity for Iran Economy (1387-1389)

نویسندگان [English]

• Ahmad Shabani ¹
• Abdolmohammad Kashian ²

¹ Associate professor, Faculty of Islamic studies and economics, Imam Sadiq University

² Ph.D. candidate in economics, Faculty of Islamic studies and economics, Imam Sadiq University

چکیده [English]

While the Islamic texts imply that Zakat is sufficient for poverty alleviation, the empirical researches show that the amount of Zakat is insufficient to remove poverty. To answer to these debates, different hypotheses are suggested. One of them is that zakat has been imposed only on gold, silver, wheat, barley, dates, raisins, cow, sheep, camel (according to the idea of prominent Jurisprudents of Shia), but the interpretation of gold and silver is different and can be generalized to the money. By this interpretation we can answer that doubt. This research evaluates the idea of Shia and Sunni Jurisprudents and calculates the potential capacity of Zakat on money and examines its sufficiency to eliminate poverty. The results show that Zakat on money calculated according to bank deposits of the private sector is considerable but that of coins and banknotes in not.

کلیدواژه‌ها [English]

• Zakat
• potential capacity
• poverty Elimination
• Money
• Islamic Republic of Iran