چیستی و کارکرد ادراک جزئی «علی وجه کلی» در حکمت مشائیان با تأکید بر ابن‌سینا

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

دکتری فلسفه اسلامی و پژوهشگر دایره المعارف علوم عقلی اسلامی

چکیده

در اندیشه مشائیان، به‌ویژه ابن‌سینا، علم به یک امر جزئی مادی به دو صورت حاصل می‌شود: گاهی انسان از طریق آلات و اعضای ادراکی به جزئیات علم پیدا می‌کند و گاهی علم بدون استعانت از آلات ادراکی به امر مادی تعلق می‌گیرد. ادراکی را که از طریق آلات ادراکی باشد، «ادراک حسی»، و ادراکی را که بدون استعانت از آلات ادراکی و از طریق علل شیء باشد، «ادراک جزئی علی وجه کلی» می‌نامند. از مشخصات این ادراک، وساطت ادراک علل کلی در شناخت مصداق منحصر‌به‌فرد کلی و معلول آن، عدم‌اتخاذ علم از معلوم و درنتیجه عدم‌تبعیت عالِم از معلوم حسی در ثبات و تغیر است. ابن‌سینا در سه جا از ادراک اخیر استفاده کرده است: اول، علم نفس به آلات ادراکی و تحریکی خود؛ دوم، علم پیشینی که انسان به‌گونه‌ای عقلی از طریق اسباب و علل شیء مادی به آن علم پیدا می‌کند؛ سوم، علم پیشین خداوند به جزئیات (مادیات) متغیر. نظریه مشائیان در علم پیشین انسان درباره حوادث جزئی کارایی لازم را دارد؛ اما درخصوص دو مورد دیگر با اشکالاتی مواجه است

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Particulars in General Mode in Peripatetic Philosophy through Emphasizing on Avicenna's Thoughts

نویسنده [English]

  • Reza Ghasemian Mazar
چکیده [English]

According to Peripatetic thought, Specially Avicenna, material particulars are known through two minor ways: sometimes through perceptual organs and the other whiteout getting help from perceptual organs. The perception that occurs through perceptual organs is called sense perception. And the other without getting help from perceptual organs and is occurred by object causes is called perception of particulars in universal or general mode. Some of the latter perception's characteristics are: mediation of perception of general causes in knowing the unique general example and its effect, obtaining knowledge without object known and consequently the knower's ignorance of sensual object known. Avicenna used this perception in three places: first the knowledge of soul to her perceptional and moving tools. Second a prior knowledge to particulars (materials) which is obtained intellectually by its causes and third God's a prior knowledge to changing particulars (materials). Peripatetic thought in man a prior knowledge to particulars is functional however there are some problems in the two others.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Perception
  • acquired knowledge
  • Avicenna
  • in General Mode