نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار، گروه تاریخ، دانشکده ادبیات، دانشگاه بیرجند، ایران
چکیده
مشهد به دلیل موقعیت جغرافیایی و اقتصادی در دوره قاجار موردتوجه تجار شهرهای مختلف قرار گرفت؛ تجاری که در این شهر مؤثر بر سرمایهگذاریها بودند. برخی از آنان با وجود تاجرپیشگی به زمین‌داری و قناتداری گرایش پیدا کردند. بعضی نیز در حوزه قناتهای شهری به سرمایهگذاری پرداختند. این پژوهش درصدد است نشان دهد علل و چالشهای سرمایهگذاری تجار در حوزه قناتهای مشهد چه بود و سرمایهگذاری تجار در حوزه قنات در چه زمانی، توسط کدام‌یک از تجار و در کدام قناتها صورت گرفت؟ یافتههای پژوهش نشان می‌دهد تجار به خاطر ارزش اقتصادی آب در مشهد از اواخر دوره قاجار در قناتهای شهری سرمایهگذاری کردند. حاج عبدالرحیم صراف، مشهدی عبدالله تاجرباشی، علی درودی، حاجی‌آقا نبویان و حاجی محمود هراتی مهم‌ترین سرمایهگذاران حوزه قناتهای شهری بودند که در قنات گل‌خطمی، آب‌میرزا، مسجد گوهرشاد، سلسبیل، آب‌منبع و درویش‌بیگ به سرمایهگذاری پرداختند. خشکسالیهای مشهد پس از 1325ش، جایگزینی چاه عمیق و لزوم استفاده از آب سالم باعث رکود قناتداری و کاهش سرمایهگذاری در این زمینه شد و بیشتر مالکان خصوصی سهامشان را به آستان قدس رضوی فروختند. این پژوهش با تکیه‌بر اسناد آستان قدس رضوی و مطبوعات خراسان به شکل توصیفی-تحلیلی انجام شده است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Exploring Merchants’ Investment on Aqueducts and their Challenges in Mashhad in Qajar and Pahlavi Periods
نویسنده [English]
- ali najafzadeh
Assistant Professor, Department of History, Birjand University, Birjand, Iran
چکیده [English]
Mashhad gained the interest of Merchants of other cities in Qajar period due to its geographical and economic status. Some of the merchants greatly impacted the investment in this city. Some of the merchants tended to holding lands and aqueducts despite their business as a merchant. Moreover, some of them invested in urban aqueducts. This research sought to explore the causes and challenges of Merchants in investing in the aqueducts of Mashhad, and also to see who invested, when and in what aqueducts they invested. The results showed that due to the economic value of water in Mashhad, merchants invested in urban aqueducts from the late Qajar period. Haj Abd al-Rahim Saraf, Mashhadi Abdollah Tajerbashi, Ali Darrodi, Haji Agha Nabavian, and Haji Mahmoud Herati were the most prominent investors who invested in such urban aqueducts as Golkhatmi, Ab-Mirza, Goharshad Mosque, Salsabil, Ab-Manba’, and Darwish Beig. Such issues as drought in Mashhad after 1946, the replacement of deep wells and the need for using clean water decreased the business of holding aqueducts and reduced investment in this field. So, most of the owners sold their shares to Astan Quds Razavi. Taking a descriptive-analytical method, this study relied on the documents of Astan Quds Razavi and Khorasan periodicals.
کلیدواژه‌ها [English]
- Aqueducts
- Astan Quds Razavi
- Qajar and Pahlavi Periods
- Merchants
- Investment
)