بررسی کهن الگوی آب و کمان کشی در داستان رستم و اسفندیار از منظر آیکونولوژی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشگاه هنر، استان تهران، شهر تهران

2 دانشیار گروه آموزشی پژوهش هنر، دانشکده هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر، استان تهران، شهر تهران

چکیده

بنابر روایت فردوسی در شاهنامه، اسفندیار روئین تن است اما رستم  با پرتاب تیری او را به کام مرگ می کشاند. در اساطیر ایران کمان کشی از خویشکاری های مهم ایزدان باران آور محسوب می گردد و چنین کنشی در پیوند با عناصری همچون سیمرغ، روئین تنی، درخت گز و ... می تواند یادآور مفاهیم رایج اساطیری در این زمینه باشد. هدف از تدوین این مقاله نیز، رمزگشاییِ نمادپردازی های صورت گرفته در ارتباط با کمان کشی و عنصر آب در این داستان با استفاده از روش آیکونولوژی است، که در مطالعات هنر، به شناسایی تصاویر مکرر در فرهنگ جوامع و پیگیریِ استمرارِ آن در تصویر و نوشتار می پردازد. بیان مسئله در این مقاله شناسایی عناصر نمادین در پیوند با کمان کشی از سوی رستم  با تاکید بر عنصر آب است. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و داده ها از طریق منابع کتابخانه ای و تصاویر نیز از طریق فضای مجازی و منابع کتابخانه ای جمع آوری شده است. نتایج نشان می دهد که کمان کشی در این روایت به عنوان کهن الگویی پر تکرار در جغرافیای اساطیری اقوام هندواروپایی، بار دیگر تضاد میان نیروهای خیر و شر در ارتباط با آئین های باران آور را به تصویر می کشد. 

کلیدواژه‌ها


احمدی، بابک(1370)ساختار و تاویل متن، نشر مرکز، تهران
افلاطون(1367)دوره افلاطون، ترجمه: محمد حسن لطفی، انتشارات خوارزمی ، تهران
اکبری مفاخر، آرش(1384)روان انسانی در حماسه های ایرانی، انتشارات ترفند، تهران
الیاده، میرچا(1372) رساله در تاریخ ادیان، ترجمه: جلال ستاری، انتشارات سروش، تهران
ایونس، ورونیکا(1373)شناخت اساطیر هند، ترجمه باجلان فرخی، انتشارات اساطیر، تهران
بهار، مهرداد(1375)پژوهشی در اساطیر ایران، انتشارات نگاه، تهران
پین سنت،جان(1380)شناخت اساطیر یونان، ترجمه باجلان فرخی، انتشارات اساطیر، تهران
جلالی نائینی، سید محمد رضا(1372)گزیده سرودهای ریگ ودا(قدیم ترین سند زنده مذهب و جامعه هندو)، نشر نقره
دوستخواه، جلال(1383) اوستا: کهن ترین سرودهای ایرانیان، انتشارات مروارید، تهران
دوستخواه، جلال(1380) حماسه ایران: یادمانی از فراسوی هزاره ها، نشر آگاه، تهران
رستگار فسایی، منصور(1379) اژدها در اساطیر، انتشارات توس، تهران
رستگار فسایی، منصور(1383)پیکر گردانی در اساطیر، ناشر: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران
رضی، هاشم(1381) تاریخ آیین رازآمیز میترایی در شرق و غرب:پژوهشی در تاریخ آیین میترایی از آغاز تا عصر حاضر،ج1، نشر بهجت، تهران
رضی، هاشم(1382)دین و فرهنگ ایرانی پیش از عصر زرتشت، انتشارات سخن، تهران
سرکاراتی، بهمن(1378)سایه های شکار شده(مجموعه مقالات)، نشر قطره، تهران
صفا،ذبیح الله(1383) حماسه سرایی در ایران، انتشارات فردوس، تهران
عربیانی نیشابوری(1389)اشرف، مشاهیر شاهنامه با رویکردی نمادین، انتشارات ترانه، مشهد
فردوسی، ابوالقاسم(1967) شاهنامه فردوسی (متن انتقادی)، ج6، گردآوری: تحت نظر ی. ا. برتلس ، ناشر: اداره انتشارات ادبیات خاور، تهران
قرآن کریم، ترجمه مهدی الهی قمشه ای، قم، شرکت تعاونی ناشران و کتابفروشان قم
قرشی، امان الله(1380) آب و کوه در اساطیر هند و ایرانی، انتشارات هرمس، تهران
کارنوی، آلبرت جوزف(1383)اساطیر ایرانی، ترجمه احمد طباطبایی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران
کاسیرر، ارنست(1378) فلسفه صورتهای سمبلیک، جلد دوم: اندیشه اسطوره ای، ترجمه یدالله موقن، انتشارات هرمس، تهران
کرباسیان، ملیحه(1384) فرهنگ الفبایی موضوعی اساطیر ایران باستان، نشر اختران، تهران
کزازی، میرجلال الدین(1387)خشم در چشم: گزارشی از داستان رستم و اسفندیار شاهنامه، انتشارات آیدین، تبریز
گیرشمن، رمان(1371) هنر ایران در دوران ماد و هخامنشی، ترجمه عیسی بهنام، ناشر: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران
مزداپور، کتایون(1383) داغ گل سرخ و چهارده گفتار دیگر درباره اسطوره، انتشارات اساطیر، تهران
هینلز، جان(1384) شناخت اساطیر ایران، ترجمه ژاله آموزگار و احمد تفضلی، نشر چشمه، تهران
واحد دوست، مهوش(1379) نهادینه های اساطیری در شاهنامه فردوسی، انتشارات سروش، تهران
Mitchell. W.j.thomas, 1986, iconology: image, text, ideology, the university of Chicago press, ltd, London
Panofsky, Erwin,1955,Meaning in the Visual Arts, Dobleday Anchor Books, New York
http://www.theoi.com
http://www.pinterest.com
http://www.corbisimages.com
http://victorianweb.org
http://www.tertullian.org
http://coinindia.com
http://thedigitalwalters.org
http://www.amirmohtashemi.com