پرسش از چیستی و چگونگی عمل اختیاری یکی از مباحث مهم فلسفۀ کنش است. در میان تمامی اندیشمندان اسلامی علامه طباطبایی با طرح نظرات مبسوط و ویژهای درباره فرایند کنشگری انسان، به‌طور متمایزی از سایر صاحبان خرد و حکمت برجسته شده است. این نوشتار دیدگاه ایشان را در مورد این مسئله از سه زاویه بررسی می‌کند: چیستی فعل اختیاری و نسبت آن با فعل ارادی، تقسیم و دسته‌بندی افعال و مبادی صدور فعل. نوشتار حاضر به روش کتابخانهای و تحلیل بنیادین مضامین انجام شده است و روشن میسازد علامه طباطبایی فعل اختیاری را با علم و ارادۀ مؤثر تعریف می‌کند و با همین ملاک فواعل بالعنایه، بالجبر و بالقصد را دستههای مختلف فعل اختیاری میداند که همگی در تصدیق به وجوب و شوق و اراده مشترکند. نقطه‌نظر متمایزکننده علامه در بحث از مبادی شکلگیری عمل است که نخست آنکه وی علمی را که مبدأ فعل است، علم مذعنه میداند و مبتنی بر تشخیص کمال است، دوم آنکه او شوق و اراده را لازمه ضروری علم مذعنه میداند نه آنکه مرحلهای مستقل و منحاز باشند و سوم اینکه او علم را مبدأ حقیقی افعال ندانسته بلکه آن را تابعی از نفس و توجه نفسانی انسان خوانده است و علم را تنها شرط متمم و لازم برای صدور فعل میداند.
طباطبایی، محمدحسین (1402ق)، حاشیة الکفایه، قم: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی.
علائی، سیداحمد و محمد رضاپور (1397)، «بررسی سازگاری موجبیت علی و اختیار با تأکید بر ملاکهای سهگانه اختیار از منظر علامه طباطبایی»، مجله حکمت اسلامی، س5، ش2 (پیاپی17)، ص85−
کیاشمشکی، ابوالفضل (1396)، فلسفه عمل با نگاهی به دیدگاه علامه طبابایی در رساله «المنامات و النبوات»، قبسات، ص105−
مصباح یزدی، محمدتقی (1405ق)، تعلیه علی نهایه الحکمه، قم: در راه حق.
ملاصدرا (1387)، سه رسائل فلسفی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
ملاصدرا (1422ق)، شرح الهدایة الاثیریه، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
ملاصدرا (1981م)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه، ج6، چاپ سوم، بیروت: دار احیاء التراث.
میرداماد (1367)، القبسات، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
نصیرالدین طوسی، محمدبن‌محمد (1375)، شرح الاشارات و التنبیهات، قم: نشرالبلاغه.
نقوی، زهرا و رضا اکبریان (1401)، «واکاوی فعل اختیاری و چگونگی تکون آن در اندیشه علامه طباطبایی»، پژوهشنامه کلام، ش9، ص115−139.
Stanford Encyclopedia of Philosophy; https://plato.stanford.edu/entries/
احمدی زاده, محمد, & امینیان, علی. (1402). کنش اختیاری و مبادی صدور آن در نظریه عمل علامه طباطبایی. روش شناسی علوم انسانی, 29(115), 17-29. doi: 10.30471/mssh.2023.9207.2419
MLA
محمد احمدی زاده; علی امینیان. "کنش اختیاری و مبادی صدور آن در نظریه عمل علامه طباطبایی". روش شناسی علوم انسانی, 29, 115, 1402, 17-29. doi: 10.30471/mssh.2023.9207.2419
HARVARD
احمدی زاده, محمد, امینیان, علی. (1402). 'کنش اختیاری و مبادی صدور آن در نظریه عمل علامه طباطبایی', روش شناسی علوم انسانی, 29(115), pp. 17-29. doi: 10.30471/mssh.2023.9207.2419
VANCOUVER
احمدی زاده, محمد, امینیان, علی. کنش اختیاری و مبادی صدور آن در نظریه عمل علامه طباطبایی. روش شناسی علوم انسانی, 1402; 29(115): 17-29. doi: 10.30471/mssh.2023.9207.2419
)