SULTAN II. ABDÜLHAMİD DÖNEMİNDE OSMANLI SANATINDA JAPONİZM

Özet

Sultan II. Abdülhamid dönemi (1876-1909) Osmanlı tarihinde siyasi, askeri ve ekonomik gelişmeler kadar kültürel değişme ve
gelişmelerin hızlandığı bir dönem olarak dikkat çeker. Bu dönemde önemli alanlarda varlık mücadelesi veren Osmanlı Devleti
sorunlarına çözüm aramak için dünyanın farklı coğrafyaları ile daha yakından ilgilenmeye başlamıştır. Bu bağlamda ilişki
yürütülen devletlerden biri olan Japonya ile temaslarının resmiyet kazanması II. Abdülhamid devrinde gerçekleşmiştir.
Abdülhamid devrinde Japon tarihi, siyaseti, ekonomisi, kültürü, yaşam tarzı, eğitim sistemi gibi konular yanında Japon sanatına
büyük bir ilgi duyulmuştur. Öyle ki Osmanlı saraylarının bu dönemden kalma porselen, seramik, ahşap, dokuma, metal ve cam
grubundaki eserleri Japon usulü sanat yapıtlarının geniş yelpazesini yansıtacak kadar zengindir. Avrupa’da 17. yüzyılda
başlayan Japonizm Osmanlı sanatında II. Abdülhamid devrinden önce yavaş yavaş varlık göstermeye başlasa da asıl etkiler
Abdülhamid’in saltanat yıllarında kendini göstermiştir. Üstelik bu Japon etkili eserler Osmanlı sanatının iç dinamiklerine uygun
bir şekilde kullanıldığından dünyadaki Japonizm etkili sanat eserlerinden farklı ve son derece özgün bir karaktere sahiptir. Kimi
zaman sipariş edilerek satın alınan kimi zaman da hediye olarak saray koleksiyonlarına dahil olan bu eserler bir sanat objesi
olmalarının ötesinde önemli kültürel etkileşimlerin somut aktarıcılarıdır. Özellikle Sultan II. Abdülhamid’in şehzadeliğinden
itibaren Japonya’ya duyduğu büyük ilgi Japonya’nın kültürel ve sanatsal birikimleri ile Osmanlı sanatının zenginliğine ve
çeşitliliğine katkı sunan bir ülkeye dönüşmesine vesile olmuştur. Ayrıca bu katkı Japonizm’in Avrupa sanatında olduğu şekli
ile değil Osmanlı’nın kendine has sanat üslubuyla uyumlu bir çizgide kendini göstermiştir. Bu nedenle II. Abdülhamid devrinde
yönetim merkezi olan Yıldız Sarayı’nda bulunan ve bugün çeşitli saray koleksiyonlarına dağılmış şekilde sergilenen Japon
etkili eserlerin özel bir önemi vardır. Sultan II. Abdülhamid’in kullandığı marangoz takımları gibi dekoratif ve işlevsel amaçlı
pek çok Japonizm etkili sanat eseri ve eşyası günümüze ulaşmıştır. Ayrıca arşiv belgelerinden günümüze ulaşan Japon etkili
eserlerden daha fazlasının o dönemde sarayda mevcut olduğu anlaşılmaktadır. Sonuç olarak bu makalede Osmanlı saray
koleksiyonlarında yer alan Japonizm etkili sanat eserlerinin II. Abdülhamid devri sanatında nasıl kullanıldığı ve nasıl etkiler
yarattığı tespit edilmeye çalışılmıştır.