سازوکار ارتقای حکمرانی و سیاست‌گذاری توسعۀ منطقه‌ای در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار اقتصاد، دانشکدۀ علوم و فنون، دانشگاه بین‌المللی اهل‌بیت(ع)، تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناسی‌ارشد، گروه علوم اقتصادی، دانشکدۀ علوم و فنون، دانشگاه بین‌المللی اهل‌بیت(ع)، تهران، ایران.

چکیده

بهبود سیاست‌گذاری توسعه منطقه‌ای از چالش‌های مهم کشورها محسوب می‌شود. در دهه‌های اخیر تئوری‌های سیاست‌گذاری توسعه منطقه‌ای با رویکرد تفویض و واگذاری اختیارات به مناطق به‌منظور بهبود کارایی بخش عمومی و ارتقای توازن و تعادل میان مناطق در ادبیات اقتصادی گسترش زیادی یافته است. در برنامه سوم توسعه با ایجاد نظام درآمد - هزینه استانی شکل جدیدی از تمرکززدایی اداری و مالی در ایران در راستای سیاست‌گذاری توسعه منطقه‌ای شکل‌گرفته است. هدف این مقاله بررسی مسائل و مشکلات سیاست‌گذاری توسعه منطقه‌ای و راه‌های ارتقای آن  می‌باشد.با استفاده از روش دلفی مهم‌ترین چالش‌های سیاست‌گذاری منطقه‌ای شناسایی شده و سپس برای کاهش مسائل و مشکلات توسعه منطقه‌ای در ایران،راهکارهای اصلی و فرعی تعیین شده و برای تعیین و رتبه‌بندی آن‌ها از روش (تحلیل سلسله‌مراتبی[1]و تاپسیس[2]) استفاده شده است. بر اساس روش تحلیل سلسله‌مراتبی از بین شاخص‌های اصلی بهترین سازوکار برای ارتقای سیاست‌گذاری توسعه منطقه‌ای در ایران " طراحی سیستم جامع نظارت در نظام برنامه‌ریزی بودجه کل دولت در راستای رصد توسعه و توازن منطقه‌ای و پایش نحوه مصرف اعتبارات در استان‌ها" می‌باشد. بر اساس روش تاپسیس برای ارتقای سیاست‌گذاری توسعه منطقه‌ای بهترین شاخص ازنظر کارشناسان " بازطراحی نظام درآمد - هزینه استانی (شفافیت‌سازی در میزان نحوه توزیع منابع مالی و بودجه‌ای بین مناطق کشور) " و همچنین "طراحی سیستم جامع نظارت در نظام برنامه‌ریزی و بودجه کل دولت در راستای رصد توسعه و توازن منطقه‌ای و پایش نحوه مصرف اعتبارات در استان‌ها" بهترین راهکار می‌باشد؛ بنابراین باید سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان برای ارتقای سیاست‌گذاری منطقه‌ای به این راهکارها توجه داشته باشند.
 
[1]. AHP
[2]. TOPSIS

کلیدواژه‌ها


احسن، کاظم؛ کرم‌پور، امرالله. (1382). «نظام درآمد-هزینۀ استان: نگاهی جدید به توسعه و توازن منطقه‌ای، چالش‌ها و چشم‌انداز آن». فصلنامۀ برنامه‌ریزی و بودجه، ۸ (۴)، ۷۱-۹۶.
اسدزاده، هانیه؛ یاسوری، مجید؛ حاتمی‌نژاد، حسین. (1392). «نقش برنامه‌های توسعۀ بعد از انقلاب در کاهش عدم تعادل‌های منطقه‌ای و تمرکزگرایی تهران». اولین کنفرانس معماری و فضاهای شهری پایدار،مشهد.
باستانی، علیرضا؛ رزمی، سید محمدجواد. (1393). «تعیین و رتبه‌بندی سرمایۀ اجتماعی در استان‌های ایران با استفاده از روش غیرمستقیم رفاه اجتماعی». ۱۴ (۵۵)، 45-۷۷.
دانایی‌فرد، حسن؛ ولی‌اصل، جواد. (1397). «سازوکارهای ارتقای کیفیت سیاست‌گذاری عمومی در ایران». دولت‌پژوهی، 4 (16)، 109-143.
راستی، عمران؛ رحیمی، محمد. (1393). «امنیت و توسعه در غرب آسیا از منظر مدل محور-پیرامون (مطالعۀ موردی: مناطق مرزی کشورهای ایران، افغانستان و پاکستان)». مجموعه مقاله‌های همایش بین‌المللی امنیت انسانی در غرب آسیا.
رهنمایی، محمدتقی؛ وثوقی لنگ، شهروز. (1392). «تحلیلی بر توسعۀ منطقه‌ای ایران از منظر اقتصاد سیاسی». جغرافیا، 11 (39)، 33-51.
زالی، نادر؛ زالی، رسول. (1389). «بررسی میزان ثبات و پایداری در مدیریت‌های توسعۀ منطقه‌ای در سال‌های 1358-۱۳۸۴ (نمونۀ موردی: مدیران ارشد مدیریت توسعۀ استان آذربایجان‌شرقی)». فرایند مدیریت و توسعه،
۲۳ (۱)، ۸۳-۱۰۸.
زیاری، کرامت‌الله؛ محمدی، علیرضا. (1394). «تحلیلی از ویژگی‌های مدیریت توسعۀ منطقه‌ای در ایران طی دوره‌های قبل و بعد از انقلاب اسلامی (از 1286 تا 1394)». مجلس و راهبرد، 22 (84)، 73-98.
شیخی، محمد. (1380). «برنامه‌ریزی منطقه‌ای در ایران (1360-1380)، ضرورت‌ها، گرایش‌ها و چالش‌ها).» مدیریت شهری، 2 (6)، 18-25.
صرافی، مظفر؛ نجاتی علاف، ناصر. (1393). «رویکرد نومنطقه‌گرایی در راستای ارتقای نظام مدیریت توسعة فضایی ایران». پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 46 (4)، 857-874.
غفاری‌فرد، محمد. (1394). «بررسی سیر تحولات سیاست‌گذاری منطقه‌ای طی برنامۀ سوم و چهارم توسعه در ایران با تأکید بر نظام درآمد-هزینۀ استانی». راهبرد توسعه، 11 (42)، 41-72.
غفاری‌فرد، محمد. (1396). «تحلیل نهادی از فرایند واگذاری اختیارات مالی به استان‌ها طی برنامه‌های عمران و توسعه در ایران». راهبرد توسعه، 13 (3)، 243-266.
غفاری‌فرد، محمد. (1398). «بررسی روند سیاست‌گذاری توسعه و توازن منطقه‌ای طی برنامه‌های توسعه در ایران و ارائۀ راهبردهای اساسی». مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، 9 (30)، 21-41.
فرجی‌راد، خدر؛ کاظمیان، غلامرضا؛ رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا. (1392). «آسیب‌شناسی سیاست‌های توسعۀ منطقه‌ای در ایران از دیدگاه رویکرد نهادی». فرایند مدیریت و توسعه، ۲۶ (۲)، ۲۷-۵۸.
فلاحی، فیروز؛ بهشتی، محمدباقر؛ مرعشی، سیده اسراء. (1396). «رتبه‌بندی پایداری محیط‌زیست در استان‌های منتخب ایران: مقایسۀ روش AHP و TOPSIS». اقتصاد مقداری، 14 (1)، 97-118.
کریمی، محمدشریف؛ حیدریان، مریم؛ دورباش، معصومه. (1396). «بررسی ارتباط و تأثیر شاخص‌های حکمرانی خوب بر رشد اقتصادی در ایران؛ با رویکرد تصحیح خطای برداری». جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، 6 (1)، 127-155.
مصطفوی ثانی، علی؛ نعمتی، محمد. (1398). «تحلیل آسیب‌شناسانۀ توسعۀ متوازن منطقه‌ای در برنامه‌های توسعۀ کشور». سیاست‌های مالی و اقتصادی، 7 (۲۶)، 31-69.
یاسوری، مجید؛ سجودی، مریم. (1397). «استراتژی توسعۀ منطقه‌ای (RDS) راهکاری جهت تمرکززدایی (مطالعۀ موردی: شهرستان رشت)». آمایش محیط، 11 (42)، 71-96.
References:
Ahsan, K. & Karampour, A. (2003). “Provincial Revenue-Expenditure System: A New View on the Challenges and Prospects of Regional Development and Balance”. Journal of Planning and Budgeting, 8 (4), 71-96. [In Persian].
Aisen, A. & Veiga, F. J. (2011). “How Does Political Instability Affect Economic Growth?” IMF Working Papers, International Monetary Fund.
Albrechts. L. & Balducci, A. (2013). “Practicing Strategic Planning: In Search of Critical Features to Explain the Strategic Character of Plans”. DisP-The Planning Review, 49 (3), 16-27.
Allin, S. & Walsh, C. (2010). “Strategic Spatial Planning in European City-Regions: Parallel Processes or Divergent Trajectories?” Working Paper Series, 60, Maynooth: National Institute for Regional and Spatial Analysis (NIRSA), National University of Ireland.
Bastani, A. & Razmi, S. M. J. (2014). “Determining and Ranking Social Capital in the Iran’s Provinces Using the Indirect Method of Social Welfare”. Social Welfare Quarterly, 14 (55), 45-77. [In Persian].
Danaee fard, H. & Vali asl, J. (2019). “Exploring and Identifying the Mechanisms of Improving Quality of Public Policies in Iran: A Mixed-Method Research”. State Studies,
4 (16), 109-143. [In Persian].
Erkut, G. & Ozgen, C. (2003). “The Economic and Spatial Peripherally of Border Regions in South Eastern Europ”. The 43rd European Congress of the Regional Science Assocation.
Fallahi, F.; Beheshti, M. B. & Mar’ashi, S. A. (2017). “Ranking the Environmental Sustainability in Selected Iranian Provinces: A Comparison of AHP and TOPSIS Methods”. Quarterly Journal of Quantitative Economics, 14 (1), 97-118. [In Persian].
Ghafari fard, M. (2015). “Investigating the Progress of Regional Policy Developments during the third and fourth Development Plans in Iran with an emphasis on the Provincial Revenue and Expenditure System”. Development Strategy, 11 (42), 72-41. [In Persian].
Ghafari fard, M. (2017). “Institutional Analysis of the Process of Transferring Financial Authority to Provinces during Construction and Development Programs in Iran”. Development Strategy, 13 (3), 243-266. [In Persian].
Ghafari fard, M. (2019). “Investigating the Policy Process of Development and Regional Balance during Development Plans in Iran and Presenting Basic Strategies”. Journal of Strategic Studies of Public Policy, 9 (30), 21-41. [In Persian].
Huang, C. J. & Ho, Y. H. (2017). “Government and Economic Growth in Asia”. The North American Journal of Economics and Finance, 39 (C), 260-272.
Karimi, M. Sh.; Heydarian, M. & Dourbash, M. (2017). “Investigating the Relationship and Impact of Good Governance Indicators on Economic Growth in Iran; with Vector Error Correction Approach”. Journal of Economic & Developmental Sociology, 6 (1), 127-155. [In Persian].
Krätke, S. (1999) “A Regionalist Approach to Regional Studies”. Environment and Planning, 31 (4), 683-704.
Mostafavi Sani, A. & Nemati, M. (2019). “The Pathological Analysis of Regional Balanced Development in National Development Plans”. Quarterly Journal of Fiscal and Economic Policies, 7 (26), 31-69. [In Persian].
Owen, A. L. & Videras, J. R. (2012). “The Quality of Growth”. MPRA Paper, 38342, University Library of Munich, Germany.
Poerwoningsih, D.; Sudikno, A.; Leksono, A. S. & Hasyim, A. W. (2016). “Integrating Visibility Analysis in Rural Spatial Planning”. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 227, 838-844.
Rahnamai, M. T. & Vosoghi long, Sh. (2014). “An Analysis of Iran's Regional Development from the Perspective of Political Economy”. Geography, 11 (39), 33-51. [In Persian].
Rasti, O. & Rahimi, M. (2014). “Security and Development in West Asia from the Perspective of the Axis-Periphery Model (Case Study: Border Regions of Iran, Afghanistan and Pakistan)”. Collection of articles of the International Conference on Human Security in West Asia. [In Persian].
Sarrafi, M. & Nejati allaf, N. (2015). “New Regionalism Approach for Improving the System of Spatial Development Management in Iran”. Human Geography Research,
46 (4), 857-874. [In Persian].
Scott, A. J.; Edward, W. J. S. & Storper, M. (2003). Global City-Regions: An Overview. Oxford University Press.
Sheykhi, M. (2001). “Regional Planning in Iran (1981-2001), Needs, Tendencies and Challenges”. Urban Management, 2 (6), 18-25. [In Persian].
Weitzman, B. C.; Silver, D. & Brazill, C. (2006). “Efforts to Improve Public Policy and Programs through Data Practice: Experiences in 15 Distressed American Cities”. Public Administration Review, 66 (3), 386-399.
Yasoori, M. & Sojoodi, M. (2018). “Regional Development Strategy, a Solution to Decentralization (Sample: City of Rasht)”. 11 (42), 71-96. [In Persian].
Zali, N. & Zali, R. (2010). “Stability of Tenure of Regional Development Managers during 1979-2005 Case Study: Senior Managers of East Azabaijan Province”. Journal of Management and Development Process, 23 (1), 83-108. [In Persian].
Ziari, K., & Mohammadi, A. (2015). “An Analysis of the Characteristics of Regional Development Management in Iran during the Periods before and after the Islamic Revolution (1907 to 2015)”. Majlis and Rahbord, 22 (84), 73-98. [In Persian].