رد‌ه‌شناسی ساخت‌های‌ ربطی در متون گورانی و بازتاب نظام کنائی در آنها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی، گروه زبان‌شناسی همگانی، دانشکدة ادبیات و علوم‌انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.

2 استاد، گروه زبان‌شناسی همگانی، دانشکده ادبیات و علوم‌انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

3 استاد، گروه زبان‌شناسی تجربی، دانشگاه گوته فرانکفورت، آلمان.

چکیده

در پژوهش حاضر، ساخت‌های ربطی در متون گورانی و نحوة بازتاب نظام کنائی در آنها بررسی می‌شود. پیکرۀ زبانی این پژوهش، دیوان مولوی (مشهور به مولوی کُرد)، یکی از معتبرترین متون گورانی است. داده‌های این پژوهش، براساس چارچوب رده‌شناختی دیکسون (2010) استخراج و توصیف شده است. در متون گورانی چهار ساخت ربطی وجود دارد: ساخت اسمی، وصفی، وجودی ظرفی و وجودی ملکی. همچنین، به‌جز ساخت وجودی از فعل واژگانی «داشتن» برای بیان مالکیت استفاده شده است. الگوی مطابقة فعل ربطی با CS در ساخت‌های اسمی، وصفی و ظرفی از همان الگوی S در گذشته پیروی می‌کند و در ساخت وجودی ملکی از الگوی A در گذشته در نظام کنائی پیروی می‌کند. باوجوداینکه نظام کنائی در فعل‌های واژگانی به‌صورت گسسته است و صرفاً در زمان گذشته رخ می‌دهد، در ساخت‌ وجودی ملکی در زمان حال و گذشته به‌صورت یکنواخت نظام کنائی حاکم است. هرچند در زبان متون گورانی و زبان فارسی نو متقدم هر دو از ساخت وجودی ملکی برای بیان مالکیت استفاده شده است، در فارسی نو متقدم نظام فاعلی-مفعولی به‌کمک پس‌اضافة «را» بازتاب یافته است؛ درحالی‌که در متون گورانی نظام کنائی به‌کمک واژه‌بست‌ها بازنمایی شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


خزنه‌دار، معروف (2010). تاریخ ادب کردی. اربیل: آراس.
دبیرمقدم، محمّد (1392). رده‌شناسی زبان‌های ایرانی. جلد 1، 2. تهران: سمت.
سجادی، علاالدین (1952). تاریخ ادب کردی. بغداد: چاپخانه‌ معارف.
سلطانی، انور (2010). مجموعة نسخ خطی. گردآوری‌ شیخ عبدالموئمن مردوخی (1797-1737). سلیمانیه: مرکز ژین.
صفی‌زاده، صدیق (1361). نوشته‌های پراکنده درباره یارسان. تهران: مؤسسة مطبوعاتی عطایی.
طاهری، طیب (2007). سرانجام. اربیل: آراس.
طاهری، طیب (2009). تاریخ و فلسفة سرانجام، شرحی بر نحله‌های فکری و انتقادی در کردستان، فرهنگ یارسان. اربیل: مکریانی.
غلامی، سالومه (1400). طبقه‌بندی زبان زازاکی برپایه گویش‌شناسی ادراکی و زبان‌شناسی تطبیقی. نشریة پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی، 11 (22)، 1-34
قمندار، اسماعیل (2014). دراسه الهجات الکردیه الجنوبیه. بغداد: دار مکتبه عدنان.
مدرس، عبدالکریم (1378). دیوان مولوی. سنندج: کردستان.
مفتی‌زاده، محمّد صدیق (2017). دیوان مولوی. سلیمانیه.: آرا.
نغزگوی کهن، مهرداد (1395). بیان مالکیت در فارسی نو. دستور (ویژه‌نامه فرهنگستان). 12، 171-192.