تبیین شناختی دو فعل «برین» و «سزیان» در گویش کردی کلهری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان شناسی همگانی ، دانشکده علوم انسانی ،دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان ، ایران

2 گروه زبانشناسی، دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

3 دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت

چکیده

پژوهش حاضر، افعال «برین» /bǝrin/ و «سزیان»/sǝzyân/ را به‌عنوان افعال کنشی در گویش کردی کلهری براساس رویکرد معنا‌شناسی شناختی مورد مطالعه قرار‌می‌دهد. شیوه جمع‌آوری داده‌ها به ‌روش کتابخانه‌ای-میدانی انجام گرفته‌است. داده‌های پژوهش عبارتند از آثار ادبی، اصطلاحات و ضرب‌المثل‌های کردی کلهری که از دو طریق مراجعه به منابع نوشتاری و نیز مصاحبه و ثبت و ضبط گفتار روزمره گویشوران اصیل کردی کلهری استخراج شده‌است. با بررسی داده‌ها برمبنای مفاهیم معنی‌شناسی ‌شناختی، برای فعل «برین» 35 معنا و برای فعل «سزیان» 11 معنا شناسایی شد. روابط معنایی در ساختار این افعال مورد بررسی قرار گرفت، باهمایی افعال کنشی با اعضای بدن در هردو فعل کنشی کردی کلهری دیده شد. باهمایی این افعال با اجزاء ضروری اعم از اعضای بدن یا کلمات خاص گویش کردی کلهری در انتقال معانی افعال کنشی نقش عمده‌ای داشته‌است. فعل «برین» به نسبت فعل «سزیان» معانی بیشتری را به خود اختصاص داده است و بیشترین تعداد باهمایی با اندام واژه‌ها دارد، همچنین بیشترین تعداد باهمایی با اسم را دارد و تعداد اصطلاحات بیشتری را به خود اختصاص داده ‌است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Cognitive Explanation of two Verbs "bǝrin" " sǝzyân " in Kalhori Kurdish Dialect

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Hatami 1
  • Marjan Taheri Oskouei 1
  • Behzad Rahbar 2
  • Sayede Nazanin Amirarjmandi 1
  • Hengameh Vaezi 3
1 PhD Candidate of Linguistics, Islamic Azad University, Takestan Branch, Takestan, Iran
2 Department of Linguistics, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
3 Assistant Professor, Department of Linguistics, Islamic Azad University, Rasht Branch
چکیده [English]

The present article deals with the study of polysemy of the verb /bǝrin/ 'Cutting', /sǝzyân/ 'Burning', as action verbs in kalhori Kurdish dialect based on cognitive semantic approach. Data collection was done in a library-field manner. The linguistic corpus used in this research includes common sentences, proverbs and works of Kalhori Kurdish poets. By examining the data based on the concepts of cognitive semantics, 35 meanings were identified for the verb /bǝrin/, 11 meanings for the verb / sǝzyân / were identified. Semantic relationships between these verbs were examined, the collocation of action verbs with organs was seen in two Kalhori kurdish verbs. The collocation of these verb with the essential components, including the organs of the body, with special words in the Kurdish dialect of kalhori, has a great effect on conveying the meaning of the verbs. The action verbs in question did not have a common meaning with the "head" member, have had an impact. Among these two verbs /bǝrin/ has the highest number of meanings and the most idiomatic usage.

کلیدواژه‌ها [English]

  • polysemy
  • action verb
  • Kurdish dialect
  • cognitive semantics
  • prototype

مراجع

افراشی، آزیتا و سیدسجاد صامت جوکندان (1393). چند­معنایی نظام­مند با رویکردی شناختی؛ تحلیل چندمعنایی فعل حسی شنیدن در زبان فارسی. ادب پژوهی، 30، صص. 29-59.
بوستانی­زاد، حبیب (1391). بررسی راهکارهای ایجاد چندمعنایی در افعال پرکاربرد زبان فارسی براساس دیدگاه شناختی. پایان­نامه کارشناسی ارشد. همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
جعفرزاده، جعفر (1385). ضرب المثل های کردی. کرمانشاه: طاق بستان.
جلیلیان(ئاکو)، عباس (1385). فرهنگ باشورکردی _کردی_فارسی. تهران: پرسمان.
حاتمی، فاطمه، بهزاد رهبر، مرجان طاهری ­اسکوئی، هنگامه واعظی و سیده­نازنین امیرارجمندی (1400). بررسی چندمعنایی افعال کنشی «خواردن»، «شوردن» و «نیشتن» در گویش کردی کلهری بر اساس معنی­شناسی شناختی. زبان­شناسی و گویش­های ایرانی، 2، صص.  99 – 123.
حضرتی، یوسف، فاطمه یوسفی­راد، بلقیس روشن و محمدرضا احمدخانی (1396). بررسی چندمعنایی در زبان ترکی آذربایجانی در چارچوب معنی­شناسی شناختی؛ فعل دیداری /gömǝk/ نگاه­کردن. پژوهش­های زبانشناختی در زبان‌های خارجی، 2، صص. 267-243.
خانیان، حمید (1389).  گویش کلهری. ایلام: دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام.
خوشحالی، بهروز (1387). ژوان فرهنگ واژگان، اصطلاحات، کنایات فارسی-کردی. تهران: پانیذ.
راسخ‌مهند، محمد (1393). درآمدی بر زبان‌شناسی شناختی: نظریه‌ها و مفاهیم. چ1. 1389. تهران: سمت.
رضایی کلهر، اکبر و نورالله کریمی (1385). یک‌هزارضرب المثل کردی کلهری. کرمانشاه: انتشارات کرمانشاه.
روشن، بلقیس و لیلا اردبیلی (1392). مقدمه­ای بر معناشناسی شناختی. تهران: علم.
فیاضی، مریم­السادات، عالیه کردزعفرانلوکامبوزیا، ارسلان گلفام، آزیتا افراشی و فردوس آقاگل­زاد (1387). خاستگاه استعاری افعال حسی چندمعنا در زبان فارسی از منظر معنی­شناسی شناختی. مجله ادب‌پژوهی، 6، صص. 87-109.
کریم‌پور، کریم (1380). خوه­ر هه لات: فرهنگ گویش کردی کلهری (کرمانشاهی) کردی-فارسی (3جلد). کرمانشاه: صبح روشن.
کریمی، آمنه، غلامحسین کریمی­دوستان و حبیب گوهری (1400). چندمعنایی فعل­های xesen «انداختن»  و kæften «افتادن» در کردی ایلامی از منظر معناشناسی شناختی. مطالعات زبان و گویش­‌های غرب ایران، 35، صص. 105-128.
کریمی­دوستان، غلامحسین و زهرا روحی­بایگی (1395). بررسی چندمعنایی فعل سبک زدن از دیدگاه شناختی. جستارهای زبانی، 3، صص. 129- 148.
محمدی، ناهید (1384). هاواری به رو. تهران: کوثر.
محمدی، ناهید (1396). واران ئاشتی. تهران: دستان.
منصوری، ابراهیم (1395). تحلیل ساختار چندمعنایی در افعال ساده زبان ترکی آذربایجانی با رویکردی شناختی . پایان­نامه کارشناسی ارشد. همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
Brugman, C. & G. Lakoff (1988). Cognitive typology and lexical networks. In: Steven Smal, Garrison Cottrell and Michael Tanehaus (eds), Lexical Ambiguity Resolution. (pp. 477-507). PaloAlto, CA: Morgan Kaufmann.
Erdeljić, D. V. (2013). The polysemy of verbs expressing the concept SIT in English, Croatian and German.Jezikoslovlje.14, 263-279. 
Evans, N., and D. Wilkins (2000). In the mind's ear: The semantic extensions of perception verbs in Austalian, Language. 76, 546-592
Evans, V. and M. Green (2006). Cognitive linguistics: An introduction. Edinburgh: Edinburgh University Press.
Geeraerts, D. & H. Cuyckens (eds.) (2007). The Oxford handbook of cognitive linguistics. Oxford UnivesityPress
Ibarretxe-Antunano, I. (1999). Polysemy and metaphor in perception verbs: Across linguistic study: Edinburgh: Edinburgh University Press.
Kovecses, Z. (2010). Metaphor: A practical introduction. Oxford and New York: Oxford University Press
Lakoff, G. (1987). Women, fire and dangerous things, what categories reveal about the mind. Chicago & London: Chicago University Press.
Lakoff, G. and M. Johnson (1980). Metaphors we live by. Chicago: University of Chicago Press.
Lee, D. (2001). Cognitive linguistics; n introduction. Oxford: Oxford University Press.
Neagu, M. (2013). What is universal and what is language specific in the polysemy of perception verbs. In Irina Necula (ed), Reveue romaine de Linguistique, 58 (3), 329-343
Newman, J. (2009). English posture verbs: An experientially grounded approach. Annual Review of Cognitive Linguistics, 7, 30-58
Ravin, Y. and C. Leacoak (2000). Polysemy: An overview. In Polysemy: Theoretical and computational approaches. Ravin Yael & Leeacoak Claudia (eds). (pp. 1-29). Oxford University Press.
Rosch, E. & C. B.Mervis (1975). Family Resemblances. Cognitive Psychology. 7.pp.573-605.
Rosch, E., C. Mervis, W. Gray, D. Johnson and P. BoyesBraem (1976). Basic objects in natural categories, Cognitive Psychology, 8, 382–439.
Sweetser, E. (1990). From etymology to pragmatics; Metaphorical and cultural aspects of semantic structure. Cambridge: Cambridge University Press.
 Taylor, J. R. (1995). Linguistic categorization, prototypes in linguistic theory. Oxford: Claredon.
Vanhove, M. (2008). Towards a typology of semantic associations. Berlin: Mouton de Gruyter.
زبان‌شناسی و گویش‌های ایرانی
دوره 8، شماره 2
اسفند 1402
صفحه 71-96

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 27 شهریور 1402
  • تاریخ بازنگری: 29 مهر 1402
  • تاریخ پذیرش: 17 آذر 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار