تبیین الگوی سخن نیک از منظر نهج‌البلاغه و کیفیت توجه به آن در برنامه درسی دوره دوم ابتدایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد رشته تاریخ و فلسفه آموزش و پرورش دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان، ایران

2 استادیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان، ایران

چکیده

این پژوهش با هدف تبیین الگوی سخن نیک از منظر نهج‌البلاغه و بررسی وضعیت برنامه‌درسی دوره دوم ابتدایی از حیث میزان توجه به الگوی مذکور انجام شده است. برای این منظور از روش توصیفی-تحلیلی برای استخراج الگوی سخن نیک از منظر نهج‌البلاغه، و از روش تحلیل محتوا با رویکرد کمی، برای بررسی وضعیت برنامه درسی دوره دوم ابتدایی استفاده شد. در قسمت نخست تحقیق، شاخص‌هایی در قالب ویژگی­های محتوایی سخن نیک مانند: حق و سدید بودن سخن، خدامحوری در سخن، لغو و بیهوده نبودن سخن؛ و ویژگی‌های بیانی از قبیل: ساده و روان بودن سخن، میسور و لین بودن سخن؛ و نیز اصول اخلاقی ایجابی سخن نیک مانند: علم به سخن، اتکا بر عقل، موقعیت و زمان­شناسی، مطابقت قول با عمل، استفاده از مشورت در سخن، و لزوم صداقت در سخن؛ و اصول اخلاقی سلبی مانند: پرهیز از سخن‌چینی، پرهیز از دروغگویی، پرهیز از سوءظن بدست آمد. در قسمت دوم تحقیق، نتایج تحلیل محتوای برنامه درسی دوره دوم ابتدایی نشان داد که مؤلفه لزوم استفاده مشورت با 03/22 از بیشترین میزان محتوا، و علم به سخن و مطابقت سخن با عمل، با 69/1 از کمترین میزان محتوا برخوردار بوده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Explaining the model of good speech from the point of view of Nahj al-Balagha and the quality of attention to it in the curriculum of the second period of elementary school

نویسندگان [English]

  • Mitra Zarei 1
  • Masume Kiyani 2
1 Master's student in History and Philosophy of Education, Bu Ali Sina University, Hamadan, Iran
2 Assistant Professor, Department of Educational Sciences, Bu Ali Sina University, Hamadan, Iran
چکیده [English]

This research has been done with the aim of explaining the model of good speech from the perspective of Nahj al-Balaghah and examining the status of the curriculum of second period primary school in terms of the amount of attention to the mentioned model. For this purpose, the descriptive-analytical method was used to explain the model of good speech from the perspective of Nahj al-Balagha and the content analysis method with a quantitative approach has been used to assess the status of the curriculum of second period primary school. In the first part of the research, indicators in the form of content characteristics of good speech such as: truth of speech, God-centeredness in speech, non-futility of speech; and expressive features such as: simplicity and fluency of speech were obtained. As well as positive moral principles of good speech such as: knowledge of speech, reliance on reason, situationalism and chronology, conformity of speech with action, use of consultation in speech, and the necessity of honesty in speech; And negative moral principles such as: refraining from rhetoric, refraining from lying and  were obtained. In the second part of the study, the results of the content analysis of the curriculum of the second elementary course showed that the components of the need to use consulting with 22.03 had the highest amount of content, and knowledge of speech and conformity of speech with action, with 1.69 had the least amount of content.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Model of good speech
  • indicators
  • positive moral principles
  • negative moral principles
  • Nahj al-Balagha
  • second elementary school curriculum

مراجع

  • قرآن کریم، ترجمه آیت الله مکارم شیرازی.
  • ابراهیمی­مقدم، ندا و درانی، کمال. (1397). «تحلیل تلئولوژیک مهارت­های اجتماعی در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش». مدیریت فرهنگ سازمانی، 16(2)، 304-283.
  • ابن­منظور، محمد­بن مکرم. (1414). لسان العرب، جلد 13. بیروت: دارصار.
  • اسحاقی، حسین. (1386). «رازداری»، طوبی،16، 31-37.
  • اسلامی، حسن. (1388). «جایگاه گوینده در اعتبار گفتار از دیدگاه احادیث». دوفصلنامه حدیث پژوهی، (1)1، 179-167.
  • اسماعیلی ماهانی، صدیقه. (1396). بایسته‌ها و نبایسته‌های اخلاقی معاشرت کلامی از دیدگاه اسلام. اکبر میرسپاه. دانشگاه معارف اسلامی.
  • امین‌پور، فاطمه و امین‌پور، معصومه.(1392). «آداب گفتاری حاکم بر سبک زندگی اسلامی از دیدگاه قرآن». معرفت، 22(185)، 56-43.
  • آقاگل­زاده، فردوس. (1382). «نگاهی به تفکر و زبان». تازه­های علوم شناختی، 5(1)، 64-57.
  • آل‌رسول، سوسن؛ شیرزاد راد جلالی، فاطمه. (1390). «کردار نیک و گفتار نیک از نظرگاه اسلام و زرتشت». فدک سبزواران، 2(8)، 31-11.
  • انوری، حسن. (1381). فرهنگ بزرگ سخن، جلد پنجم. تهران: انتشارات سخن.
  • باقری، خسرو؛ سجادیه، نرگس و توسلی، طیبه. (1399). رویکردها و روش­های پژوهش در فلسفه تعلیم و تربیت. چاپ سوم. تهران: موسسه مطالب فرهنگی و اجتماعی.
  • پورفلاحتی، محمدرضا. (1387). «راستی و راستگویی». طوبی، 27، 87-85.
  • پیشگر، زری. (1390). «آداب سخن در قرآن و روایات». فصلنامه آفاق دین، 1(4)، 26-1.
  • تمیمی آمدی، عبدالواحدبن محمد. (1366). غررالحم و دررالکلم. جلد 1. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  • تمیمی آمدی، عبدالواحدبن محمد. (1366). غررالحم و دررالکلم. جلد 2. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  • تمیمی آمدی، عبدالواحدبن محمد.(1366). غررالحم و دررالکلم. جلد 3. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  • جانمحمدلو، محبوبه. (1397). نعمت بیان و حکمت سکوت از دیدگاه قرآن و روایات. علی­اکبر ایمانی، حسن عاشوری. دانشگاه خوارزمی.
  • جعفری، علی. (1395). آداب سخن گفتن در قرآن کریم با تکیه بر مباحث اخلاقی. علی طهماسبی. دانشگاه پیام نور مرکز فسا.
  • جواهری، فرزین. (1398). «بررسی تحلیل محتوای کتاب مطالعات اجتماعی پایه ششم از نظر 7 مهارت اجتماعی در سال تحصیلی 1397-1398». مطالعات کاربردی در علوم اجتماعی و جامعه­شناسی. 2(6)، پیاپی 9، 37-31.
  • حسین­خانزاده، عباسعلی. (1392). آموزش مهارت­های اجتماعی به کودکان و نوجوانان. چاپ دوم. تهران: رشد فرهنگ.
  • حیدری­کنگ علیا، طیبه. (1389). تأثیر گفتار بر روابط فردی و اجتماعی از دیدگاه قرآن. عظیم عظیم­پور. دانشکده علوم و فنون قرآن کریم.
  • دانای­طوسی، مریم. (1390). «سخن گفتن مهارتی مغفول در برنامه درسی زبان فارسی». فصلنامه نوآوری‌های آموزشی، 9(37)، 150-121.
  • درایتی، محمدحسین. (1382). «فرهنگ گفتار در قرآن». نشریه پاسدار اسلام. 266، 35-32.
  • دشتی، محمد. (1383). ترجمه نهج­البلاغه، چاپ بیست و چهارم. قم: مؤسسه­ فرهنگی تحقیقاتی امیرالمؤمنین(ع).
  • دهخدا، علی‌اکبر. (1361). لغت‌نامه دهخدا. تنظیم کننده محمد دبیر سیاقی و محمد استعلامی، جلد 2، تهران: دانشگاه تهران.
  • ذوالفقاری‌فر، قدرت؛ مروتی، سهراب و شیرخانی، محمدرضا. (1393). «شاخص‌های سخن گفتن در اسلام». معرفت، 23(197)، 139-125.
  • راغب­اصفهانی، حسین­بن محمد. (1404). المفردات فی غریب القرآن، جلد 1. نشرالکتاب.
  • سامانی، محمود. (1387). مشورت و مشاوران در سنت و سیره پیشوایان، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  • سبحانی یامچی، محمد. (1386). «آفات خطابه». مجله مبلغان، 100، 44-29.
  • سیفعلی، فاطمه. (1397). «شاخصه‌های انضباط گفتاری در قرآن». مشکوه، 138، 88-67.
  • شجاعی، احمد. (1391). «سخن نیکو از منظر قرآن». معرفت، 19(152)، 123-115.
  • شلانی، بیتا و صادقی، سعید. (1395). مهارت­های اجتماعی در کودکان و نوجوانان: نقائص، پیامدها و مدل­های آموزش. هفتمین کنفرانس بین­المللی روانشناسی و علوم­اجتماعی. تهران.
  • صادقی اردستانی، نرگس. (1382). «دستورالعمل های قرآنی؛ سخن چین». بشارت، 39، 36-32.
  • صدری افشار، غلام‌حسین و حکمی، نسترن و حکمی، نسرین. (1383). فرهنگ معاصر فارسی، چاپ چهارم تهران : فرهنگ معاصر.
  • طباطبایی، محمدحسین. (1374). ترجمه تفسیرالمیزان، جلد 16. ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، قم: اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه.
  • علیخانی، علی‌اکبر. (1384). توسعه سیاسی از دیدگاه امام علی(ع)، تهران: نشربین‌الملل.
  • عموری، جعفر و هاشمی امجد، صادق. (1396). بررسی و تحلیل آفت های زبان در نهج البلاغه، دومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در علوم انسانی.
  • عمید، حسن. (1360). فرهنگ فارسی عمید، جلد اول، چاپ سوم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
  • غلامرضاراوی، مینا. (1394). تبیین حکمت­های آداب و اسلوب گفتار و تاثیر آن بر روابط فردی و اجتماعی از دیدگاه قرآن. قاسم بستانی. دانشکده اصول دین شعبه دزفول، گروه علوم قرآن و حدیث.
  • قرشی، سید علی‌اکبر. (1412). قاموس قرآن، جلد 2، تهران: دارلکتب الاسلامیه.
  • قرشی، سید علی‌اکبر. (1412). قاموس قرآن، جلد 4، تهران: دارلکتب الاسلامیه.
  • کریمی، عباس. (1399). سخن و آداب آن در خانواده از منظر قرآن و روایات. حمید شمع­ریزی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد، دانشکده علوم انسانی.
  • مجلسی، محمد­باقر. (1403). بحارالانوار، جلد 74. بیروت: مؤسسه الوفاء.
  • مروتی، سهراب، حسینی‌نیا، محمدرضا و سیفعلی، فاطمه. (1397). «تبیین مفهوم انضباط گفتاری در قرآن و استخراج دلالتهای ضمنی آن در تربیت گفتاری یادگیرندگان». فصلنامه مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، 3(4)، پیاپی 9، 128-95.
  • مصباح یزدی، محمدتقی. (1379). ره توشه، قم: موسسه امام خمینی.
  • معین، محمد. (1353). فرهنگ فارسی معین، جلد دوم، چاپ دوم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
  • مکارم­شیرازی، ناصر. (1386). پیام قرآن، جلد 1، چاپ نهم، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
  • --------------. (1390). پیام امام امیر، جلد 15، قم: انتشارات امام علی بن ابیطالب.
  • --------------. (1397). پیام امام امیر، جلد 8، قم: انتشارات امام علی بن ابیطالب.
  • منافی، علی. (1386). سکوت و کم گویی. طوبی، 20، 69-66.
  • میرزامحمد، علیرضا. (1389).« اصول و مبانی شورا از منظر امام علی(ع)، پژوهش­نامه علوی». پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1(2)، 150-121.
  • میرشاه جعفری، ابراهیم؛ لیاقت­دار، محمدجواد؛ مقامی، حمید و کریمی­علویجه، مهدی. (1389). «بررسی عوامل موثر بر ارتباط کلامی با رجوع به منبع و متنون اسلامی»، دوفصلنامه علمی – پژوهشی تربیت اسلامی، 5(10)، 44-29.
  • نوروزی، مهدی؛ هاشمی، سیداحمد؛ قلتاش، عباس؛ کارگر، محمد و دهقان­باغ­یزدانی، شهناز. (1394). «مبانی، اصول و مباحث برنامه­ریزی درسی تعلیم و تربیت در دوره دبستان». پژوهش­های برنامه­ریزی آموزشی و درسی، 5(1)، 134-119.
  • نوریان، محمد. (1392). برنامه‌ریزی درسی، تهران: دانشگاه آزاد واحد تهران جنوب.
  • ولی­زاده، سمیه. (1399). «آموزش مهارت­های زندگی با تأکید بر نمایش خلاق در مقطع ابتدایی». رشد آموزش هنر، 17(3)، 37-32.
  • هاشمی، لیلا و آل‌رسول، سوسن. (1395). «بررسی راهکارهای واپایش و مدیریت زبان از منظر قرآن و حدیث». بصیرت و تربیت اسلامی، 13(37)، 44-21.

 

منابع اینترنتی

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار