نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

• علی اکبر ملایی
• رضا محمدی

استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان، ایران

چکیده

لامیة العرب، قصیده­ای پرآوازه، شامل 68 بیت، منتسب به شنفری ازجمله شاعران صعلوک عرب در عصر جاهلی است. پژوهش حاضر، مبتنی بر یک تحلیل منسجم یا متکامل است که همة عناصر و اثرگذارهای شرکت‌کننده در آفرینش قصیده را از زوایای مختلف فنّی، تاریخی و روانشناسی، مورد کاوش قرار می­دهد. این پژوهش درصدد است که با رویکرد تحلیل عناصر متن از جنبه­های مختلف روانشناسی، بلاغی و تحلیل محتوا، تعبیرات شعری را واکاوَد، پرده از عواطف سراینده بردارد و کیفیت رابطة بین ذهن و زبانش را کشف کند. این تحقیق هم از جنبة روانشناسی و هم از منظر بلاغی، ناسازگاری بین ادّعاهای شاعر و ناخودآگاهش را برملا می­سازد. در بحث از تخیّل، مشبّه­به­هایی که شاعر، گزینش کرده، رویکرد وی به سمت جامعه و زندگی اجتماعی را نشان می­دهند، درحالی‌که شاعر از همان آغازین ابیات، آشکارا مدّعی ترک قبیله است. لحن شاعر نیز بین دو حالت غنایی و خطابی در نوسان است و حتّی جنبة خطابی آن، بر جنبة غنایی و ذاتی­اش غلبه دارد. باری این تناقض­ها نشان­دهندة ناسرگی سروده و عدم صدق عاطفی سراینده نیست، بلکه بیانگر دنیای آشفته و متناقضی است که شنفری در بسترش، زیست و نیز نشان دهندة گسلی است که بین واقعیت­های ناهنجار زندگی وی و آرمان­­های بلندش، واقع بوده است.

کلیدواژه‌ها

• شعر عصر جاهلی
• عاطفه
• تعبیر
• صعلوک
• شنفری
• لامیة العرب