Email this article Beauty products propagated in Polish herbaria published in the sixteenth century
Abstract
Introduction: Herbs have been used in medicines and cosmetics for centuries. Their ability to treat different skin diseases, and to adorn and improve the skin’s appearance are well-known. Similarly, as in other European countries, in Poland it began in the sixteenth century, with the publication of so-called gardens of health (hortus sanitatus) or encyclopaedic herbaria, containing not only knowledge of plants and their use, but extended news from the world of animals and minerals.
The aim of the study was to determine when the use of cosmetics was mentioned for the first time, and what ways of body care were emphasized in the Renaissance herbaria. It was assumed that the needs of people in Poland at that time were not different from the expectations of other people in Europe.
Materials: We analyzed four herbaria which appeared in Poland in the sixteenth century. They were written by Stefan Falimirz, Hieronim Spiczyński, Marcin Siennik, and Marcin from Urzędów. The herbaria duplicated the knowledge learned from ancient authors, and only Marcin from Urzędów added personal observations in his work. The Polish translation of “Segreti del reverendo donno Alessio Piemontese”, very popular in Europe as a guide to cosmetics, was published by Marcin Siennik.
Conclusions: Herbaria contain plenty of information about the care of skin, hair, nails and teeth, as well as perfume. In sixteenth century Poland there was great public demand for this type of knowledge.
Keywords: history of cosmetics; herbaria; hortus sanitatis.
Keywords
Full Text:
PDF (Język Polski)References
Wdowiak L. Kosmetyki w średniowiecznej Europie. In: Korpalska W, Ślusarczyk W, editors. Czystość i brud. Higiena w średniowieczu Bydgoszcz: Wydaw. Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika; 2014. p.111-24.
Jankowiak W. Kosmetyki w praktyce aptecznej i przemysłowej na ziemiach polskich do roku 1939 [dissertation]. Poznań: Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu; 2015. www.wbc.poznan.pl/Content/356517/index.pdf (5.09. 2016).
Brückner A. Słownik etymologiczny języka polskiego. Warszawa: Wiedza Powszechna; 1970. p. 412.
Zemanek A. Botanika Renesansu w świetle współczesnej nauki. Wiad Botan 1997;41(1):7-19.
Bela Z. Sposoby preparowania tzw. wódek w Herbarzu Polskim Marcina Siennika (Kraków, 1568). Farm Pol 2010;66(12):851-8.
Bela Z. Przepisy na leki i kosmetyki w Sekretach Aleksego z Piemontu (XVI wiek), In: Marona H, editor. Medyczne aspekty kosmetologii. Kraków: Wydawnictwo Abaton; 2010. p. 7-13.
Bela Z. Alexego Pedemontaná táiemnice. Kraków: Medycyna Praktyczna; 1999.
Bela Z. Eksperymenty i sekrety. Farm Pol 2001;57(1):47-52.
Kuchowicz Z. Uwagi o konsumpcji produktów destylacji alkoholowej w Polsce w XVI w. Kwart Hist Kult Mater 1971;19(4):667-8.
Bela Z. Wódki w Herbarzu Marcina Siennika. Panacea 2010;4:32-4.
Szostak J. Farmakognozja, farmacja galenowa i aptekarstwo w renesansowych zielnikach. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL; 2006.
Siennik M. Lekarstwa doświadczone, które zebrał uczony lekarz pana Jana Pileckiego, któremu są przydane lekarstwa końskie z cwiczeniem tego lekarza: Przydaliśmy y figury zioł rozmaitych ku lekarstwu z ziołkami dostatecznemi sprawione, teraz znowu na światło wydane. Kraków: Łazarz Andrysowic; 1563.
Szostak J. Vademecum lecznictwa domowego z roku 1563. Warszawa: Poligraf; 2016.
Drobnik J. Zielnik i jego znaczenie dla poznania leku roślinnego. Panacea 2009;2:24-5.
Macer A. De Herbarum virtutibus cum veris figuris herbarium. Graduationes simplitium cum Nomenclatura & interpretatióe Polonica herbarum & morburŭ secundum seriem Alphabeti. In calce huius operis, addida est expositio terminorum obscurorŭ cótentorum in hoc opere. Per Simonem de Louicz artrum & medicinae doctorem. Kraków: Officina Ungleriana; 1537.
Ziembicki W. Szymona z Łowicza „Aemilius Macer de Herbarum Virtutibus”. Egz. wyd. z r. 1532. Arch Hist Filoz Med Hist Nauk Przyrod 1929;9(1):23-9.
Falimirz S. O ziołach i mocy ich. Kraków: Florian Ungler; 1534.
Frankowska M. Nazwy roślin i ich źródła w Słowniku języka polskiego Samuela Bogumiła Lindego. Folia Toruniensia 2008;8:27-56.
Spiczyński H. O Ziolach tutecznych y zamorskich y o mocy ich, a kthemu kxięgi lekarskie wedle regestru niżey nowo wypisanego wssem wielmi użyteczne. Kraków: Helena Unglerowa; 1542.
Marcin z Urzędowa. Herbarz Polski, To iest o Przyrodzeniu Zioł Y Drzew Rozmaitych, Y Inszych Rzeczy do Lekarztw Należących, Księgi Dwoje, Doctora Marcina Urzędowa, Kanonika niekiedy Sędomierskiego: y Iaśnie oświeconego Hrabie Pana, Pana Iana z Tarnowa, Kasztellana Krakowskiego, y Hetmana Wielkiego Koronnego, etc. Medyka. Kraków: Drukarnia Lazarzowa; 1595, p. 46-474.
Dłużewski S. Dzieło Marcina z Urzędowa. Panacea 2004;1:31-2.
Siennik M. Herbarz to jest ziół tutecznych, postronnych i zamorskich opisanie, a iaką moc maią i iako ich używać ku przestrzeżeniu zdrowia ludzkiego, iako ku uzdrowienia rozmaitych chorob: Teraz nowo wedle herbarzow dzisieyszego wieku y inych zacnych medyków poprawiony. Przydano Alexego Pedemontana Księgi Ośmiory, o taiemnych a skrytych Lekrstwiech: przy czym dosyć misternych a trafnych rzeczy y doświadczonych mieć będziesz. Kraków: Drukarnia M. Szarffenberger; 1568.
Rostafiński J. Nasza literatura botaniczna XVI w. oraz jej autorowie lub tłumacze. Studyjum krytyczne. Kraków: Druk. Uniwersytetu Jagiellońskiego; 1888.
Rostafiński J. Porównanie tak zwanych zielników Falimirza, Spiczyńskiego i Siennika. Kraków: Druk. Uniwersytetu Jagiellońskiego; 1888.
Alexego Piedemnontana Księgi Ośmiory, o taiemnych a skrytych Lekrstwiech: przy czym dosyć misternych a trafnych rzeczy y doświadczonych mieć będziesz. In: Siennik M. Herbarz to jest ziół tutecznych, postronnych i zamorskich opisanie, a iaką moc maią i iako ich używać ku przestrzeżeniu zdrowia ludzkiego, iako ku uzdrowienia rozmaitych chorob: Teraz nowo wedle herbarzow dzisieyszego wieku y inych zacnych medyków poprawiony. Kraków: Drukarnia M. Szarfenberger; 1568.
Syreniusz S. Zielnik, herbarzem z ięzyka łacińskiego zowią, to iest opisanie własne imion, kształtu, przyrodzenia, skutków y mocy zioł wszelakich drzew, krzewin y korzenia ich, kwiatu, owoców, soków, miazg y żywic y korzenia do potraw zaprawowania; także trunków, syropów, wódek, lekiwarzów, konfektów, win rozmaitych, prochów, soli z zioł czynioney; maści, plastrów; przytym o ziemiach y glinkach różnych, o kruscach, perłach y drogich kamieniach. Też o zwierzętach czworonogich, czołgaiących, ptastwie, rybach, y tych wszystkich rzeczach, które od nich pochodzą: od Dioskorida z przydaniem y dostatecznym dokładem z wielu innych o tey materiey piszących, z położeniem własnych figur dla snadnieyszego ich poznania y używania ku zachowaniu zdrowia tak ludzkiego iako y bydlęcego, y chorób przypadłych odpędzenia, z wielkim uważeniem y z rozsądkiem. Polskim ięzykiem zebrany y na ośmioro ksiąg rozłożony. Księga lekarzom, aptekarzom, cyrulikom, barbirzom, roztrucharzom, końskim lekarzom, mastalerzom, ogrodnikom, kuchmistrzom, kucharzom, synkarzom, gospodarzom, mamkom, paniom, pannom y tym wszystkim którzy się kochają y obieyrzą w lekarstwach. Pilnie zebrane a porządnie spisane przez D. Simona Syreniusza. Kraków: Drukarnia Bazylego Skalskiego; 1613.
Kosmiński J. Słownik lekarzów polskich obejmujący oprócz krótkich życiorysów lekarzy Polaków oraz – cudzoziemców w Polsce osiadłych, dokładną bibliografią lekarską polską od czasów najdawniejszych aż do chwili obecnej. Warszawa: nakł. aut.; 1883. p. 151.
MacVaugh MR, Sinclair Ogden M. Guigonis de Caulhiaco (Guy de Chauliac) Inventarium sive Chirurgia Magna. T. 2. New York, Köln, Leiden: Brill; 1997.
Dzierżanowski R. Słownik chronologiczny dziejów medycyny i farmacji. Warszawa: PZWL; 1973. p. 330.
Ziemba JS. Przyczynek do lecznictwa ludowego. Wisła 1890; 4(2):439.
Bela Z. Olejku dziurawcowego przyprawianie, który w Wenecyjej czerwonym zową. Panacea 2005;4:32-4.
DOI: https://doi.org/10.21164/pomjlifesci.288
Copyright (c) 2017 Lilianna Wdowiak
License URL: https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/pl/