Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD)

Öz

Yava cizyesi kayıtları ile tahrir ve nüfus defterlerine dayanan ve 17. yüzyıl İzmir’inde çok katmanlı Ermeni toplumunun oluşumuna odaklanan bu çalışma, kentteki Ermeni göçmenlerin iki ana gruptan oluştuğunu göstermektedir. İlk grup, Acem tüccarları ile onların İranlı hemşehrilerinden oluşurken ikinci grup ise İzmir’de kalıcı ve geçici bir şekilde çalışmak için Anadolu’nun sınırlı sayıdaki yerlerinden gelen Ermenilerden oluşmaktadır. Bu bağlamda 17. yüzyıl Anadolu’sundaki Ermeni hareketliliğinin sadece ahalinin yerlerinden sağa sola dağılmasını değil aynı zamanda hemşehri bağlantıları sayesinde zincirleme göçleri de içerdiği anlaşılmaktadır. Çalışmanın bulguları her ne kadar tekstil, kuyumculuk ve inşaat gibi bazı sektörlerde hemşehri yoğunlaşmalarına işaret etse de aynı yerlerden kente gelen Ermenilerin genellikle farklı iş kollarında çalıştığını ortaya koymaktadır. Çalışma ayrıca vasıflı ve sermaye gerektiren alanlardaki işlerin, Batı Anadolu havzasından gelenlerin; daha emek yoğun ve çok fazla maddi birikim gerektirmeyen sektörlerdeki işlerin ise Orta ve Doğu Anadolu’dan gelen Ermeniler tarafından yapıldığını göstermektedir. Bu durum, bölgesel farklılıkların Ermeni göç kalıplarının oluşumu ve erken modern İzmir’deki işgücü yapısının şekillenmesi üzerindeki muhtemel etkisine işaret etmektedir.