Artykuły

Tom 29 (2023)

„Fundacja” i „Honor Harrington”. Jak fantastyka przegoniła rzeczywistość

Strony: 123-145

PDF

Abstrakt

Science fiction novel series Foundation (by Isaac Asimov) and Honorverse (by David Weber) deal with various issues regarding the future of humanity, and specifically with the reasons why this future is inexorably linked with space expansion. One of the reasons given is the fact that Earth is no longer ‘the best possible world,’ and that humans are to blame for that. The state of global affairs since 2020 indicate that we might indeed be on track to realizing a scenario not unlike those describe in Foundation and ׅHonorverse — in which humans are responsible for destroying their own world. That in itself is a compelling reason for conducting a thorough analysis of these works of fiction. The fact that Weber’s series has several mentions of Poland (at quite unflattering ones at that) is also a viable pretext for the considerations presented in this article.

The main goal of this study is rather modest — to recount how we got here and whether we still have enough time to reposition ourselves from the place we’re (consiously or not) putting ourselves in.

Bibliografia

Asimov I., Druga Fundacja, przeł. A. Jankowski, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1989.

Asimov I., Korzenie Fundacji, przeł. M. Kowalska, Varia APD, Warszawa 1994.

Bach J.S., Sooft ich meine Tabakspfeife. Aria. Partitur, Bach-Werke-Verzeichnis 515a.

Benford G., Zagrożenie Fundacji, przeł. P. Hermanowski, Rebis, Poznań 2001.

Brin D., Tryumf Fundacji, przeł. Z.A. Królicki, Rebis, Poznań 2001.

Broch H., Der Tod des Vergil. Roman, „Kommentierte Werkausgabe”, t. 4, Suhrkamp Vlg., Frankfurt am Main 1998.

Broch H., Śmierć Wergilego, przeł. M. Kurecka, W. Wirpsza, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 1993.

Doyle A.C., Trujące pasmo, przeł. L. Owczarzak, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1959.

Haggard H.R., Ona, czyli historia niezwykłej wyprawy, przeł. E. Krasińska, Czytelnik, Warszawa 1987.

Herbert F., Diuna, przeł. M. Marszał, t. 1–2, Iskry, Warszawa 1985.

Lem S., Ananke, [w:] S. Lem, Opowieści o pilocie Pirxie, Czytelnik, Warszawa 1973, s. 421–490.

Lem S., Golem XIV, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1978.

Lem S., Inwazja z Aldebarana, [w:] S. Lem, Inwazja z Aldebarana, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1959, s. 220–232.

Lem S., Maska, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1976.

Lem S., Opowieści o pilocie Pirxie, Czytelnik, Warszawa 1973.

Lem S., Solaris, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1976.

Lem S., Wizja lokalna, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1982.

Markaris P., Chleba, edukacji, wolności, przeł. P. Kordos, Noir sur Blanc, „Zbrodnie w Cieniu Akropolu. Trylogia Kryzysu”, t. 3, Warszawa 2020.

Markaris P., Kasacja po grecku, przeł. P. Kordos, Noir sur Blanc, „Zbrodnie w Cieniu Akropolu. Trylogia Kryzysu”, t. 2, Warszawa 2019.

Markaris P., Niespłacone długi, przeł. P. Kordos, Noir sur Blanc, „Zbrodnie w Cieniu Akropolu. Trylogia Kryzysu”, t. 1, Warszawa 2018.

Saylor S., Roma sub rosa, t. 1–12, różni tłumacze, Rebis, Poznań 1991–2008.

Weber D., Cień zwycięstwa, przeł. R. Kot, Rebis, Poznań 2017.

Weber D., Honor królowej, przeł. J. Kotarski, Rebis, Poznań 2000.

Weber D., Honor na wygnaniu, przeł. J. Kotarski, Rebis, Poznań 2002.

Weber D., Honor wśród wrogów, przeł. J. Kotarski, Rebis, Poznań 2002.

Weber D., Królowa niewolników, przeł. J. Kotarski, Rebis, Poznań 2005.

Weber D., Kwestia honoru, przeł. J. Kotarski, Rebis, Poznań 2001.

Weber D., Nie tylko Honor, przeł. J. Kotarski, Rebis, Poznań 2004.

Weber D., Nieprzejednana Honor, przeł. R. Kot, Rebis, Poznań 2019.

Weber D., W rękach wroga, przeł. J. Kotarski, Rebis, Poznań 2003.

Weber D., Zwiastuny burzy, przeł. R. Kot, Rebis, Poznań 2013.

Asimov I., Magia i złoto. Eseje, przeł. J. Kowalczyk, Rebis, Poznań 2000.

Bernays E., Propaganda, Horace Liveright, New York 1928, https://archive.org/details/Bernays-Propaganda.

Bocheński J.M., Logika i filozofia: wybór pism, oprac. J. Parys, przeł. T. Baszniak, PWN, Warszawa 1993.

Bocheński J.M., Sto zabobonów. Krótki filozoficzny słownik zabobonów, PHILED, Kraków 1992.

Clute J., Nicholls P., The Encyclopedia of Science Fiction, Orbit Book, London 1994.

Dalrymple W., Ze Świętej Góry. Na ścieżkach chrześcijańskiego Bizancjum, przeł. K. Obłucki, Noir sur Blanc, Warszawa 2017.

Geertz C., O gatunkach zmąconych: nowe konfiguracje myśli społecznej, przeł. Z. Łapiński, „Teksty Drugie” 1990, nr 2, s. 113–130.

Gibbon E., Zmierzch Cesarstwa Rzymskiego, t. 1–2, przeł. S. Kryński, Z. Kierszys, I. Szymańska, PIW, Warszawa 1960.

Grzybowski K., Teoria reprezentacji w Polsce epoki Odrodzenia, PWN, Warszawa 1959.

Grzybowski K., Ojczyzna, naród, państwo, PIW, Warszawa 1970.

Ingarden R., O dziele literackim: badania z pogranicza ontologii, teorii języka i filozofii literatury, przeł. M. Turowicz, PWN, Warszawa 1988.

Ingarden R., O poznawaniu dzieła literackiego, przeł. D. Gierulanka, PWN, Warszawa 1976.

Johnson P., Historia świata (od roku 1917), przekład zbiorowy, Polonia Book Fund Ltd., London 1989.

Kamen H., Imperium hiszpańskie. Dzieje rozkwitu i upadku, przeł. T. Prochenka, Bellona, Warszawa 2008.

Kant I., Krytyka praktycznego rozumu, przeł. J. Gałecki, PWN, Warszawa 1972.

Kant I., Uzasadnienie metafizyki moralności, przeł. M. Wartenberg, R. Ingarden, PWN, Warszawa 1971.

Kardashev N.S., Panovkin B.N., Gindilis M.L., Sukhotin B.V., Konovanov G.M., Kaplan S.A., Extraterrestial Civilizations: Problems of Interstelar Communications, Israel Program for Scientific Translation, [b.m.w.] 1970.

Landes D.S., Bogactwo i nędza narodów, przeł. H. Jankowska, Muza, Warszawa 2005.

Le Bon G., Psychologia rozwoju narodów, przeł. J. Ochorowicz, S. Sikorski, Warszawa 1897.

Le Bon G., Psychologia tłumu, przeł. Z. Poznański, H. Altenberg, E. Wende i Sp-ka, Lwów-Warszawa 1899.

Lem S., Fantastyka i futurologia, t. 1–2, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1973.

Lem S., Po powodu problemy vnezemnych civilizacij, przeł. B.N. Panovkin, [w:] Problemy CETI. Svjaz’ z vnezemnymi civilizacjami, red. S.A. Kaplan, Mir, Moskva 1975, s. 329–335.

Lem S., Tako rzecze Lem... Rozmowy ze Stanisławem Beresiem, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2002.

Lewicki Z., Historia cywilizacji amerykańskiej, t. 1–5, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2009–2017.

Lichański J.Z., Fantastyka i aksjologia (na przykładzie utworów z gatunku space opera), „Literatura i Kultura Popularna” 18, 2012, s. 55–70.

Lichański J.Z., Filologia — filozofia — retoryka. Wprowadzenie do badań (nie tylko) literatury popularnej, DiG, Warszawa 2017.

Lichański J.Z., Filozof wbrew woli. Stanisław Lem — miłośnik mądrości, [w:] Stanisław Lem. Fantastyka naukowa i fikcje nauki, red. D. Heck, Narodowe Centrum Kultury, Warszawa 2021, s. 21–42.

Lichański J.Z., Niepopularnie o popularnej. O narzędziach badań literatury, Wydawnictwa Drugie, Warszawa 2018.

Lichański J.Z., Propaganda i manipulacja: komentarz retoryczny oraz próba spojrzenia syntetyzującego — Edward Bernays, Propaganda, New York 1928: omówienie wraz z komentarzem, [w:] Retoryka i manipulacja. Propaganda, red. J.Z. Lichański, DiG, Warszawa 2020, s. 27–76.

Lichański J.Z., „Space opera” — problemy opisu gatunku, „Literatura i Kultura Popularna” 11, 2003, s. 15–25.

Lützeler P.M., Hermann Broch und die Menschenrechte. Anti-Versklaverung als Ethos der Welt, Walter de Gruyter, Berlin-Boston 2021.

Mazurkiewicz A., Z problematyki cyberpunku. Literatura — sztuka — kultura, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2014.

Mills W.C., Elita władzy, przekład zbiorowy, KiW, Warszawa 1961.

Płaza M., O poznaniu w twórczości Stanisława Lema, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2006.

Rzewuski P., Monarchia mixta, czyli poszukiwanie suwerena. Studium koncepcji władzy w I Rzeczypospolitej w latach 1505–1609, Kronos, Warszawa 2022.

Rusinowa I., Martin Luther King Jr. 1929–1968, ASPRA-JR, Pułtusk-Warszawa 2014.

Słownik literatury popularnej, red. T. Żabski, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2006.

Spengler O., Der Untergang des Abendlandes, t. 1–3, H. Becksche Vlg., München 1923.

Stanisław Lem. Fantastyka naukowa i fikcje nauki, red. D. Heck, Narodowe Centrum Kultury, Warszawa 2021.

Sykes R.W., Krewniacy. Życie, miłość, śmierć i sztuka neandertalczyków, przeł. A. Tuz, Prószyński i S-ka, Warszawa 2021.

Szkłowski J., Wszechświat. Życie. Myśl, przeł. J. Jethon, PWN, Warszawa 1965.

Thom R., Parabole i katastrofy. Rozmowy o matematyce, nauce i filozofii z Giulio Giorello i Simoną Marini, przeł. R. Duda, PIW, Warszawa 1991.

Tischner J., Etyka a historia. Wykłady, oprac. D. Kot, Instytut Myśli Józefa Tischnera, Kraków 2008.

Toynbee A.J., Studium historii; skrót dokonany przez D.C. Somervella, przeł. J. Marzęcki, PIW, Warszawa 2000.

Trocha B., Zbrodnia w fantastycznych światach. Motywy kryminalne w literaturze fantastycznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2017.

Wilkinson T., Powstanie i upadek starożytnego Egiptu. Dzieje cywilizacji od 3000 p.n.e. do czasów Kleopatry, przeł. N. Radomski, Rebis, Poznań 2021.

Ziętek-Wielomska M., Imperium Klausa Schwaba: jedna planeta, jedna ludzkość, jeden zarząd, Fundacja Pro Vita Bona, Warszawa 2021.

Znamierowski C., Szkoła prawa. Rozważania o państwie, PAX, Warszawa 1988.

Cień zwycięstwa, lubimyczytać.pl, https://lubimyczytac.pl/ksiazka/4812363/cien-zwyciestwa.

David Brin, Encyklopedia Fantastyki, http://www.encyklopediafantastyki.pl/index.php?title=David_Brin.

David Weber, Encyklopedia Fantastyki, http://www.encyklopediafantastyki.pl/index.php?title=David_Weber.

Encyklopedia Fantastyki, http://encyklopediafantastyki.pl/index.php?title=Strona_g%C5%82%C3%B3wna.

Gregory Benford, Encyklopedia Fantastyki, http://www.encyklopediafantastyki.pl/index.php?title=Gregory_Benford.

Honorverse, Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Honorverse.

Isaac Asimov, Encyklopedia Fantastyki, http://encyklopediafantastyki.pl/index.php?title=Isaac_Asimov.

Misja międzyplanetarna, Wikipedia, https://pl.wikipedia.org/wiki/Misja_mi%C4%99dzyplanetarna.

Sławiński J., Wspominając wielkich: Wieloświat. Jak i dlaczego czytać „Fundację” Isaaca Asimova?, Niestatystyczny.pl, 15.09.2021, https://niestatystyczny.pl/2021/09/15/wspominajac-wielkich-wieloswiat-jak-i-dlaczego-czytac-fundacje-isaaca-asimova/.

Trilogy. Yngwie Malmsteen, Encyclopaedia Metallum, 3.11.2022, https://www.metal-archives.com/albums/Yngwie_Malmsteen/Trilogy/312.

Wahllöf N., Allt i dag ser lika brinnande ut som Yngwie Malmsteens „Trilogy” fran 1986, „Dagens Nyheter”, 21.04.2022, https://www.dn.se/kultur/niklas-wahllof-allt-i-dag-ser-lika-brinnande-ut-som-yngwie-malmsteens-trilogy-fran-1986/.

Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.