Estudiu comparativu del tiempu de les formes verbales en -ra y -re n’asturianu y castellanu

Resume

Esti estudiu trata d’ufrir un analís del comportamientu funcional de les formes verbales qu’inclúin les desinencies -ra y -re n’asturianu, qu’apaecen nos tiempos verbales de pretéritu pluscuamperfeutu d’indicativu, pretéritu imperfeutu de suxuntivu y futuru de suxuntivu, comparándolu col que tienen les mesmes formes en castellanu, qu’apaecen nos tiempos verbales de pretérito imperfecto de subjuntivo y futuro imperfecto de subjuntivo, al envís de comprobar si la medría de funciones d’estes formes verbales na llingua asturiana ye quien a compensar con ésitu la so falta de formes compuestes. De mano, dempués d’ufrir una base histórica qu’esplica l’orixe y desenvolvimientu diacrónicu de los tiempos verbales en dambes llingües, muéstrase un analís de los usos funcionales de les formes verbales en -ra y -re n’asturianu n’oraciones independientes y especialmente n’oraciones complexes, en rellación col fenómenu de la concordanza de temporalidá, ye dicir, de les rellaciones temporales ente’l verbu de la oración principal y el de la subordinada. De siguío, identifíquense los contestos onde l’usu d’estes formes pue ser potencialmente ambiguu na llingua asturiana, esto ye, onde les formes verbales puen espresar más d’una rellación temporal (e. g. anterioridá, simultaneidá, posterioridá). Finalmente, dao que’l castellanu usa formes verbales compuestes nestos mesmos contestos, úfrese un analís de la frecuencia y usu d’estes formes verbales y de les construcciones perifrástiques d’orixe llatín haber + participiu y tener + participiu nun corpus de testos escritos en llingua asturiana pa comprobar si l’usu de les formes compuestes namái implica mayor variedá léxica y gramatical o, si, pelo contrario, intenta cubrir usos que los tiempos de pretéritu pluscuamperfeutu d’indicativu, pretéritu imperfeutu de suxuntivu y futuru de suxuntivu nun llogren espresar de manera eficiente. Esti analís consta de dos partes: na primera, esamínase l’usu de les formes verbales en -ra y -re nun númberu d’obres traducíes al asturianu y al castellanu y, na segunda, analícense y clasifíquense los distintos usos qu’estes formes verbales tienen nuna seleición d’obres de la lliteratura asturiana —pa evitar una posible influencia del castellanu— col fin de confirmar los resultaos llograos na etapa anterior.