Sıbyan Mektepleri ile Okul Öncesi Öğretim Programlarında Değerler Eğitimi
Öz
Bu çalışmada amaç, sıbyan mektepleri ile okul öncesi
öğretim programlarında değerler eğitimine nasıl yer verildiği ve buna yönelik
çalışmaların neler olduğunu karşılaştırmalı olarak değerlendirip okuyucuya
sunmaktır. Çalışmanın amacı kapsamında takip edilen yöntem tarihsel metottur.
Bu amaç çerçevesinde çalışmada öncelikle sıbyan mekteplerinin eğitim-öğretim
programlarına yönelik bir resim sunulmuştur. Daha sonra Tanzimat’la birlikte bu
okulların öğretim müfredatında yer almaya başlayan ahlak dersleri ile bu
derslere yönelik yazılan ahlak risalelerine yer verilmiştir. Sıbyan
mekteplerinde hangi ahlaki değerlerin öğretildiğini somutlaştırmak adına yedi
tane ahlak risalesi Osmanlıcadan günümüz Türkçesine transkripsiyon edilmiş ve
bu risalelerde ele alınan ahlaki değerlerden bazılarına geniş bir şekilde yer
verilmiştir. Diğer taraftan sıbyan mekteplerinde ahlaki değerler öğrencilere
öğretilirken nasıl bir yöntem takip edildiği ve ahlaki değer öğretiminin ne
zaman verilmesi gerektiğine dair bilgiler, ahlak risalelerin içerik ve biçim
açısından değerlendirilmesi sırasında verilmiştir. Araştırmada ikinci olarak
bugüne kadar hazırlanıp uygulanan okul öncesi öğretim programlarından hareketle
Cumhuriyet’in ilanından bugüne okul öncesi öğretim programlarında değerler
eğitiminin nasıl yer aldığı, değerler eğitimine yönelik ne gibi çalışmaların
yapıldığı aşamalı bir şekilde verilmiştir. Bunun yanında değerler eğitiminin
öğretmen eğitimi lisans programlarına nasıl yansıdığı, bu yansımaların
öğretmenlere ne gibi beceriler yüklediği, okul öncesi öğretmenlerin değerler
eğitimini çocuklara verirken uygulamada ne gibi güçlüklerle karşılaştığı ve bu
güçlükleri aşmak adına neler yapılabileceği değerlendirilmiştir. Dolayısıyla
çalışma, Cumhuriyet’ten önce değerler eğitiminin nasıl verildiğini ve o dönem
toplum sahasında bozulmaların önüne geçmek için hangi değerlerin ağırlık
kazandığını, Cumhuriyet sonrasından bugüne okul öncesi öğretim programlarında
değerler eğitiminin nasıl yer aldığını karşılaştırmalı bir şekilde ortaya
koyarak bugüne bir ışık tutmaktadır. Araştırmanın sonuçlarına göre sıbyan
mekteplerinde yoğun bir değer aktarımının olduğu, okul öncesi öğretim
programlarında ise ilk zamanlarda değer eğitimine yer verişmediği, sonraki
programlarda sınırlı sayıda değerin verildiği görülmüştür. Bunun yanında sıbyan
mekteplerinde kaçınılması gereken davranışlara da yer verilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Değerler eğitimi sıbyan mektepleri okul öncesi öğretim programları kök değerler
Kaynakça
- Ağırakça, G. P. (2013). Mekteplerde ahlâk eğitim ve öğretimi. İstanbul: Çamlıca Yayınları. Akbaş, O. (2008). Değer eğitimi akımlarına genel bir bakış. Değerler Eğitimi Dergisi, 6 (16), 9-27. Akto, A. ve Akto, S. (2017). Okul öncesi değerler eğitiminde kullanılan yöntem ve teknikler (nitel bir araştırma), e- Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 9 (2), 1074-1095. Akyüz, Y. (1994). İlköğretimin yenileşme tarihinde bir adım: Nisan 1847 Tâlimatı, A.Ü. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Cilt (5), 1-47 Akyüz, Y. (2015). Türk eğitim tarihi (M.Ö.1000 –M.S. 2015). Ankara: Pegem Akademi. Arıkan, R. (2000). Araştırma teknikleri ve rapor yazma. Ankara: Gazi Kitapevi. Aydın, M. Z. (2010). Okulda değerler eğitimi, Eğitime Bakış, 6 (18), 16-19 Bacanlı, H. ve Dombaycı, M. A. (2012). Değer eğitiminde değer boyutlandırma yaklaşımı. II. Uluslararası Değerler Eğitimi Sempozyumu, İstanbul. Baloğlu, M. ve Balgalmış, E. (2005). İlköğretim ve ortaöğretim yöneticilerinin öz değerlerinin betimlenmesi: Tokat ili örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 3 (10), 19-31. Berker, A.(1945). Türkiye’de ilköğretim I (1839-1908).Ankara : Millî Eğitim Bakanlığı Basımevi. Bilim, Y.C. (1984). Tanzimat Devri’nde Türk eğitiminde çağdaşlaşma (1839-1876), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. Büyüköztürk, Ş. (2016) Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem A Akademi. Çağlar, A. (2005). Okul öncesi dönemde değerler eğitimi, İçinde (Ed.) Sevinç, M. Erken Çocuklukta Gelişim ve Eğitimde Yeni Yaklaşımlar, İstanbul: Morpa. Çetingöz, D. (2015). Okul öncesi eğitimi öğretmen adaylarının değerler eğitiminde öğretmenin rolüne ilişkin görüşleri. Turkish Journal of Social Research. 19 ( 3), 33-52 Çırağan, T. İ. H.(1916). Çocuklara ahlak dersleri.Şems Matbaası. Doğan, N. (1994). Ders kitapları ve sosyalleşme (1876-1918). İstanbul: Bağlam Yayıncılık Dönmez, C. ve Yazıcı, K. (2008). T.C. İnkılâp tarihi ve Atatürkçülük konularının öğretimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Duman, G. (2014). Evaluation of Turkish preschool curriculum objectives in terms of values education. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 152, 978 – 983. Efendi, M.C. (1869). Risale-i ahlak. İstanbul: Mühendis Oğlu Ohanes Matbaası, 40. Elbir, B. ve Bağcı, C. (2013). Değerler eğitimi üzerine yapılmış lisansüstü düzeyindeki çalışmaların değerlendirilmesi, Turkish Studies, 8(1), 1321-1333. Eski, M. (2017). Türkiye'nin eğitim çıkmazı ve Atatürk, http://www.isam.org.tr/documents/_dosyalar/_pdfler/osmanli_arastirmalari_dergisi/osmanli_sy49/2017_49_25_eski.pdf, 01.01.2019 tarihinde ulaşıldı. Gurbetoğlu, A. (2007). II.Meşrutiyet dönemi çocuk dergilerinde ahlak eğitimi ve ahlaki değerler, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt (4), 81-101 Gündüz, M. (2013). Osmanlı eğitim mirası ( Klasik ve modern dönem üzerine makaleler), Ankara: Doğu Batı Yayınları. Gündüz, M. (2014). Osmanlı’da değerler eğitimi sadık Rıfat Paşa ve çocukta temel değerler, Yedikıta Dergisi, 58-63. Haydar, A. (1888). Müzeki’s-Sıbyan, İstanbul: Feraizci Zade Matbaası, 34. Hızlı, M. (1995). Mahkeme Sicillerine Göre Osmanlı Klasik Döneminde İlk Öğretim ve Bursa SıbyanMektepleri, Bursa: Rahmet Yayınları. Hilmi, M. (1890). Menafiu’s-Sıbyan, İstanbul: Karabet Matbaası, 30. Howard, R., Berkowitz, M. & Schaeffer, E. (2004). Politics of character education. Educational Policy, 18 (1), 188-215. Kaya, U. (2013). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Osmanlıda ahlak eğitimi, İstanbul: Dem Yayınları. Koçer, H. A. (1970). Türkiye’de modern eğitimin doğuşu ve gelişimi (1773-1923),Ankara: Millî Eğitim Basımevi. MEB (1973). Milli eğitim temel kanunu. Ankara. MEB, (2010). 08.09.2010 tarihli ve B.08.0.TTK.0.72.02.00-6312 (2010/53) sayılı Genelge. Ankara. MEB. (2005). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 4.-5. sınıf öğretim programı ve kılavuzu. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları. Meşeci- Giorgetti, F. Batır,B. (2008). İsmet İnönü'nün cumhurbaşkanlığı döneminde eğitim politikaları, İstanbul Üniversitesi Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, S. 13-14, s, 27-55. Nazima, A. (1890). Oku yeni risale-i ahlak ve vezaif-i etfal, İstanbul: Kasbar Matbaası,144. Ogelman, G. H. & Sarıkaya, E. H. (2015). Okul öncesi eğitimi öğretmenlerinin değerler eğitimi konusundaki görüşleri: Denizli İli Örneği. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi; (29), 81-100. Oğuz, E. (2012). Öğretmen adaylarının değerler ve değerler eğitimine ilişkin görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12 (2), 1309-1325. Özbay, M. (2002). Kültür aktarımı açısından Türkçe öğretimi. Türk Dili, 602, 112-120. Pekdoğan, S. ve Korkmaz, H.İ. (2017). Okul öncesi eğitime devam eden 5-6 yaş çocuklarına verilen değerler eğitimine ilişkin öğretmen görüşlerinin incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14 (37), 59-72 Rıfat, M.S. (1847). Risale-i ahlak, İstanbul: Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şahane Matbaası,40. Sapsağlam, Ö. (2015). Anasınıfına devam eden çocuklara uygulanan sosyal değerler eğitimi programının sosyal beceri kazanımına etkisinin incelenmesi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Sapsağlam, Ö. (2016). Okul öncesi eğitim programlarında yer alan hedeflerin değerler açısından incelenmesi. TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Volume 11/9 Spring. Ankara. Şahinkayası, Y. ve Kelleci, Ö. (2013). Elementary school teachers’ views on values education. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 93, 116-120. Şimşek, U. Küçük, B. Topkaya, Y. (2012). Cumhuriyet dönemi eğitim politikalarının ideolojik temelleri Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/4, Fall 2012, p. 2809-2823 Takvim-i Vekayi, Sene: 25 Muharrem 1287, No: 1217, s. 2. Thornberg, R. Ve Oğuz, E. (2013). Teachers' views on values education: A quqlitqtive study in Sweden and Turkey. International Journal of Educational Research, 59, 49-56. Unat, F. R. (1964). Türkiye eğitim sisteminin gelişmesine tarihî bir bakış, Ankara: Milli Eğitim Basımevi. Rehnümayı ahlak, (1897), Matbaa-ı Amire, 24. Yazar, T. ve Erkuş, S. (2013). Okul öncesi öğretmenlerinin okul öncesi eğitim programındaki değerler eğitimine ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 196-211. Yazıbaşı, M. A. (2014). II.Meşrutiyet Dönemi Sıbyan/İptidai ve Rüştiye Mekteplerinde Ahlak Eğitim ve Öğretimi. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yeşil, R. ve Aydın, D. (2007). Demokratik değerlerin eğitiminde yöntem ve zamanlama. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11 (2), 65-84. Yılmaz, M. ve Yılmaz, Ö.F. (2017). Sınıf ve okul öncesi öğretmenlerinin değer öğretimine ilişkin görüşleri. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6 (2), 737-748. Zengin, Z. S. (2003). II. Abdülhamit dönemi örgün eğitim kurumlarında din eğitimi ve öğretimi (1876-1908), Adana: Baki Kitapevi.
Values Education at Sıbyan Schools and Pre-School’s Curriculum
Öz
This study aims to address values education at Sıbyan schools and
pre-school departments and to provide a comprehensive and comparative
assessment to the reader after looking at the related works. The methodology, within the context of
article aim, is historical method. The main method here is document review. In
this regard, we started the study by giving insights about the education and
training programs of Sıbyan schools. Then, the moral classes and the leaflets
about them have been examined which started to be included at the syllabus of
these schools along with Tanzimat Reform Era in the Ottoman Empire. In order to
figure out which moral values are taught at Sıbyan schools, we have transcribed
seven moral leaflets from Ottoman Turkish to modern Turkish and some of the
moral values obtained from these booklets were extensively scanned at this
study. On the other hand, the information about the methods used at Sıbyan
schools while teaching them and about when it is the best time to give moral
values to the students was presented when we assessed the content and forms of
these moral booklets. Secondly, with reference to pre-school education programs
which prepared and applied until today, we gradually studied how the values
education appeared at pre-school education since the proclamation of the
Turkish republic and what kind of works conducted regarding values education.
Besides that, we evaluated how values education affected teacher education
graduate programs, what kind of skills the teachers at these programs gained
through values education effects and in practice what problems do the teachers
face whilst teaching the values and what to do to overcome these difficulties.
Therefore, this study tries to shed a light on today, through comparatively
investigating how values education given before the Turkish Republic, which
values came into prominence to prevent the social deterioration at those times
and how values education took part at preschool programs since the Republic.
According to the results of the study, it is observed that there is an intense
value transfer in sıbyan schools and in the early times, pre-school education
programs are not included in the value education and in the following programs
a limited number of values are given. Besides, behaviors that should be avoided
in sıbyan schools were also included.
Anahtar Kelimeler
Values education sıbyan schools pre-school curriculum root values
Kaynakça
- Ağırakça, G. P. (2013). Mekteplerde ahlâk eğitim ve öğretimi. İstanbul: Çamlıca Yayınları. Akbaş, O. (2008). Değer eğitimi akımlarına genel bir bakış. Değerler Eğitimi Dergisi, 6 (16), 9-27. Akto, A. ve Akto, S. (2017). Okul öncesi değerler eğitiminde kullanılan yöntem ve teknikler (nitel bir araştırma), e- Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 9 (2), 1074-1095. Akyüz, Y. (1994). İlköğretimin yenileşme tarihinde bir adım: Nisan 1847 Tâlimatı, A.Ü. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Cilt (5), 1-47 Akyüz, Y. (2015). Türk eğitim tarihi (M.Ö.1000 –M.S. 2015). Ankara: Pegem Akademi. Arıkan, R. (2000). Araştırma teknikleri ve rapor yazma. Ankara: Gazi Kitapevi. Aydın, M. Z. (2010). Okulda değerler eğitimi, Eğitime Bakış, 6 (18), 16-19 Bacanlı, H. ve Dombaycı, M. A. (2012). Değer eğitiminde değer boyutlandırma yaklaşımı. II. Uluslararası Değerler Eğitimi Sempozyumu, İstanbul. Baloğlu, M. ve Balgalmış, E. (2005). İlköğretim ve ortaöğretim yöneticilerinin öz değerlerinin betimlenmesi: Tokat ili örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 3 (10), 19-31. Berker, A.(1945). Türkiye’de ilköğretim I (1839-1908).Ankara : Millî Eğitim Bakanlığı Basımevi. Bilim, Y.C. (1984). Tanzimat Devri’nde Türk eğitiminde çağdaşlaşma (1839-1876), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. Büyüköztürk, Ş. (2016) Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem A Akademi. Çağlar, A. (2005). Okul öncesi dönemde değerler eğitimi, İçinde (Ed.) Sevinç, M. Erken Çocuklukta Gelişim ve Eğitimde Yeni Yaklaşımlar, İstanbul: Morpa. Çetingöz, D. (2015). Okul öncesi eğitimi öğretmen adaylarının değerler eğitiminde öğretmenin rolüne ilişkin görüşleri. Turkish Journal of Social Research. 19 ( 3), 33-52 Çırağan, T. İ. H.(1916). Çocuklara ahlak dersleri.Şems Matbaası. Doğan, N. (1994). Ders kitapları ve sosyalleşme (1876-1918). İstanbul: Bağlam Yayıncılık Dönmez, C. ve Yazıcı, K. (2008). T.C. İnkılâp tarihi ve Atatürkçülük konularının öğretimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Duman, G. (2014). Evaluation of Turkish preschool curriculum objectives in terms of values education. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 152, 978 – 983. Efendi, M.C. (1869). Risale-i ahlak. İstanbul: Mühendis Oğlu Ohanes Matbaası, 40. Elbir, B. ve Bağcı, C. (2013). Değerler eğitimi üzerine yapılmış lisansüstü düzeyindeki çalışmaların değerlendirilmesi, Turkish Studies, 8(1), 1321-1333. Eski, M. (2017). Türkiye'nin eğitim çıkmazı ve Atatürk, http://www.isam.org.tr/documents/_dosyalar/_pdfler/osmanli_arastirmalari_dergisi/osmanli_sy49/2017_49_25_eski.pdf, 01.01.2019 tarihinde ulaşıldı. Gurbetoğlu, A. (2007). II.Meşrutiyet dönemi çocuk dergilerinde ahlak eğitimi ve ahlaki değerler, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt (4), 81-101 Gündüz, M. (2013). Osmanlı eğitim mirası ( Klasik ve modern dönem üzerine makaleler), Ankara: Doğu Batı Yayınları. Gündüz, M. (2014). Osmanlı’da değerler eğitimi sadık Rıfat Paşa ve çocukta temel değerler, Yedikıta Dergisi, 58-63. Haydar, A. (1888). Müzeki’s-Sıbyan, İstanbul: Feraizci Zade Matbaası, 34. Hızlı, M. (1995). Mahkeme Sicillerine Göre Osmanlı Klasik Döneminde İlk Öğretim ve Bursa SıbyanMektepleri, Bursa: Rahmet Yayınları. Hilmi, M. (1890). Menafiu’s-Sıbyan, İstanbul: Karabet Matbaası, 30. Howard, R., Berkowitz, M. & Schaeffer, E. (2004). Politics of character education. Educational Policy, 18 (1), 188-215. Kaya, U. (2013). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Osmanlıda ahlak eğitimi, İstanbul: Dem Yayınları. Koçer, H. A. (1970). Türkiye’de modern eğitimin doğuşu ve gelişimi (1773-1923),Ankara: Millî Eğitim Basımevi. MEB (1973). Milli eğitim temel kanunu. Ankara. MEB, (2010). 08.09.2010 tarihli ve B.08.0.TTK.0.72.02.00-6312 (2010/53) sayılı Genelge. Ankara. MEB. (2005). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 4.-5. sınıf öğretim programı ve kılavuzu. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları. Meşeci- Giorgetti, F. Batır,B. (2008). İsmet İnönü'nün cumhurbaşkanlığı döneminde eğitim politikaları, İstanbul Üniversitesi Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, S. 13-14, s, 27-55. Nazima, A. (1890). Oku yeni risale-i ahlak ve vezaif-i etfal, İstanbul: Kasbar Matbaası,144. Ogelman, G. H. & Sarıkaya, E. H. (2015). Okul öncesi eğitimi öğretmenlerinin değerler eğitimi konusundaki görüşleri: Denizli İli Örneği. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi; (29), 81-100. Oğuz, E. (2012). Öğretmen adaylarının değerler ve değerler eğitimine ilişkin görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12 (2), 1309-1325. Özbay, M. (2002). Kültür aktarımı açısından Türkçe öğretimi. Türk Dili, 602, 112-120. Pekdoğan, S. ve Korkmaz, H.İ. (2017). Okul öncesi eğitime devam eden 5-6 yaş çocuklarına verilen değerler eğitimine ilişkin öğretmen görüşlerinin incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14 (37), 59-72 Rıfat, M.S. (1847). Risale-i ahlak, İstanbul: Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şahane Matbaası,40. Sapsağlam, Ö. (2015). Anasınıfına devam eden çocuklara uygulanan sosyal değerler eğitimi programının sosyal beceri kazanımına etkisinin incelenmesi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Sapsağlam, Ö. (2016). Okul öncesi eğitim programlarında yer alan hedeflerin değerler açısından incelenmesi. TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Volume 11/9 Spring. Ankara. Şahinkayası, Y. ve Kelleci, Ö. (2013). Elementary school teachers’ views on values education. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 93, 116-120. Şimşek, U. Küçük, B. Topkaya, Y. (2012). Cumhuriyet dönemi eğitim politikalarının ideolojik temelleri Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/4, Fall 2012, p. 2809-2823 Takvim-i Vekayi, Sene: 25 Muharrem 1287, No: 1217, s. 2. Thornberg, R. Ve Oğuz, E. (2013). Teachers' views on values education: A quqlitqtive study in Sweden and Turkey. International Journal of Educational Research, 59, 49-56. Unat, F. R. (1964). Türkiye eğitim sisteminin gelişmesine tarihî bir bakış, Ankara: Milli Eğitim Basımevi. Rehnümayı ahlak, (1897), Matbaa-ı Amire, 24. Yazar, T. ve Erkuş, S. (2013). Okul öncesi öğretmenlerinin okul öncesi eğitim programındaki değerler eğitimine ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 196-211. Yazıbaşı, M. A. (2014). II.Meşrutiyet Dönemi Sıbyan/İptidai ve Rüştiye Mekteplerinde Ahlak Eğitim ve Öğretimi. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yeşil, R. ve Aydın, D. (2007). Demokratik değerlerin eğitiminde yöntem ve zamanlama. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11 (2), 65-84. Yılmaz, M. ve Yılmaz, Ö.F. (2017). Sınıf ve okul öncesi öğretmenlerinin değer öğretimine ilişkin görüşleri. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6 (2), 737-748. Zengin, Z. S. (2003). II. Abdülhamit dönemi örgün eğitim kurumlarında din eğitimi ve öğretimi (1876-1908), Adana: Baki Kitapevi.