Słowa kluczowe
postprawda
fałszywe informacje
Internet
media społecznościowe
Jak cytować
Abstrakt
Niniejszy artykuł ma na celu analizę chrześcijańskich fake newsów, które od 1 stycznia 2020 roku do 1 czerwca 2022 roku pojawiły się w przestrzeni wirtualnej. Analizie poddano fałszywe wiadomości prezentowane na portalu demagog.org.pl redagowanym przez pierwszą w Polsce organizację fast-checkingową. Autorka, celem podkreślenia istoty problemu fałszywych wiadomości w Internecie i mediach społecznościowych, stara się zdefiniować takie pojęcia jak: fake news oraz postprawda. Na podstawie przedstawionych przykładów można wywnioskować, że publikacja chrześcijańskich fake newsów związana jest zawsze z interesami politycznymi czy społecznymi, a ich celem jest destabilizacja nastrojów, zmiana opinii czy sytuacji społeczno-politycznej.
Bibliografia
Aleteia na audiencji u Franciszka. Trzeba zwalczać fake newsy, ale szanować ludzi. 2022. Alateia. Dostęp: 10.09.2022. https://pl.aleteia.org/2022/01/31/aleteia-na-audiencji-u-franciszka-trzebazwalczac-fake-newsy-ale-szanowac-ludzi-zdjecia%ef%bf%bc/.
Babraj, Rafał. 2022. Czym jest fact-checking? – zarys inicjatyw na świecie i w Polsce, Nask. Cyber Policy. Dostęp: 14.10.2022. https://cyberpolicy.nask.pl/czym-jest-fact-checking-zarysinicjatyw-na-swiecie-i-w-polsce/.
Barszczewski, Aleksander. 2022. Katolickie fake newsy, czyli Kościół, którego nie ma. misyjne.pl. Dostęp: 19.10.2022. https://misyjne.pl/katolickie-fake-newsy-czyli-kosciol-ktorego-nie-ma/.
Bąkowicz, Katarzyna. 2020. Fake news. Produkt medialny czasów postprawdy. Warszawa.
Czarnecki, Sean. 2018. A guide to the 7 types of fake news from Storyful’s new editor, PRWeek. Dostęp: 19.10.2022. https://www.prweek.com/article/1455046/guide-7-types-fake-news-storyfuls-new-editor.
Czy konkordat został podpisany przez Sojusz Lewicy Demokratycznej? 2020. Demagog. Dostęp: 01.09.2022. https://demagog.org.pl/wypowiedzi/czy-konkordat-zostal-podpisany-przez-sojuszlewicy-demokratycznej/.
Draguła, Andrzej. 2018. Postprawda i post-Kościół. Więź. Dostęp: 09.05.2022. https://wiez.pl/2018/05/09/postprawda-i-post-kosciol/.
Duda, Sebastian. 2018. Postprawda. Emocje biorą górę, fakty do lamusa? Alateia, Dostęp: 01.09.2022. https://pl.aleteia.org/2018/01/07/postprawda-emocje-gora-fakty-do-lamusa/.
Empowering fact – checkers worldwide. 2022. International Fact-Checking Network. Dostęp: 10.09.2022. https://www.poynter.org/ifcn/.
Fake news. 2022. Słownik Języka Polskiego PWN. Dostęp: 30.05.2022. https://sjp.pwn.pl/msr/szukaj/fake%20news.
Fake News and Social Stability. 2021. Dostęp: 30.05.2022. https://www.undp.org/sites/g/files/zskgke326/files/migration/lb/Fake-News-and-Social-Stability.pdf.
Fake News, Lies and Propaganda: How to Sort Fact from Fiction. 2022. Dostęp: 30.05.2022. https://guides.lib.umich.edu/fakenews.
Fake news, Misinformation & Disinformation. 2022. Dostęp: 28.06.2022. https://shawneesu.libguides.com/c.php?g=651556&p=4570051.
Gross, Grant. 2018. Fake News Spreads Fast, But Don’t Blame the Bots, Internet Sociaty. Dostęp: 30.05.2022. https://www.internetsociety.org/blog/2018/03/fake-news-spread-fast-dont-blamebots/?gclid=CjwKCAjwsMGYBhAEEiwAGUXJaTvx6gkFMBEPGq3Zo1CeDZYFFadzPBv3xnn3EnhzScOvVYlUxSsEBoCxj0QAvD_BwE.
Ile odnotowano przypadków wejść do kościołów w trakcie niedzielnych protestów? 2020. Demagog. Dostęp: 01.09.2022. https://demagog.org.pl/wypowiedzi/ile-odnotowano-przypadkowwejsc-do-kosciolow-w-trakcie-niedzielnych-protestow/.
Kawka, Maciej. 2019. Język postprawdy: jak fikcja stała się rzeczywistością. Rocznik Medioznawczy, t. 1 2019. Dostęp: 01.09.2022. https://www.google.pl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwi128CjhYD6AhW3CBAIHdvuCd8QFnoECAsQAQ&url=https%3A%2F%2Fpau.krakow.pl%2FRocznik_Medioznawczy%2FRocznik_Medioznawczy_1_2019_s9-20.pdf&usg=AOvVaw0oRMg7xtHnPEtja_q5e_Fx.
Kłamstwo, prawda, post-prawda. Rapl Keyes w rozmowie z Łukaszem Pawłowskim. 2016. Kultura Liberalna (48/2016). Dostęp: 01.09.2022. https://kulturaliberalna.pl/2016/11/29/keyes-post-prawda-wywiad/.
Które państwa karzą za obrazę uczuć religijnych? Nie tylko Polska. 2022. Demagog. Dostęp: 01.09.2022. https://demagog.org.pl/wypowiedzi/ktore-panstwa-karza-za-obraze-uczuc-religijnych-nie-tylko-polska/.
Lipiński, Łukasz. 2018. Krótki przewodnik po fake newsach, Press. Dostęp: 28.06.2022. https://www.press.pl/magazyn-press/al/55061,krotki-przewodnik-po-fake-newsach.
Nie, czeskie szpitale nie przeprowadziły 1 217 aborcji na życzenie polskich zakonnic. 2020. Demagog. Dostęp: 10.09.2022. https://demagog.org.pl/fake_news/nie-czeskie-szpitale-nie-przeprowadzily-1217-aborcji-na-zyczenie-polskich-zakonnic/.
Nie, europosłowie PiS nie przyszli na salę plenarną z krzyżami. 2020. Demagog. Dostęp: 10.09.2022. https://demagog.org.pl/fake_news/nie-europoslowie-pis-u-nie-przyszli-na-sale-plenarna-z-krzyzami/.
Nie, ojciec Tadeusz Rydzyk nie chwali się cudem w Toruniu. 2021. Demagog. Dostęp: 10.09.2022. https://demagog.org.pl/fake_news/nie-ojciec-tadeusz-rydzyk-nie-chwali-sie-cudem-w-toruniu/.
Nie, ojciec Rydzyk nie powiedział, że seks jest dla idiotów i matołków. 2020. Demagog. Dostęp: 10.09.2022. https://demagog.org.pl/fake_news/nie-ojciec-rydzyk-nie-powiedzial-ze-seks-jestdla-idiotow-i-matolkow/.
Nie, to zdjęcie nie pochodzi z tegorocznych obchodów urodzin Jana Pawła II. 2020. Demagog. Dostęp: 10.09.2022. https://demagog.org.pl/fake_news/nie-to-zdjecie-nie-pochodzi-z-tegorocznych-obchodow-urodzin-jana-pawla-ii/.
Nie, to zdjęcie nie przedstawia tegorocznej drogi krzyżowej w Wejherowie. 2020. Demagog. Dostęp: 10.09.2022. https://demagog.org.pl/fake_news/nie-to-zdjecie-nie-przedstawia-tegorocznej-drogi-krzyzowej-w-wejherowie/.
Nie wiem z czego kolesie zmontowali to zdjęcie, ale ja nie miałem dzisiaj takiego krawata. 2022. Twitter. Dostęp: 10.09.2022. https://twitter.com/AndrzejDuda/status/1546202327807393793.
Nie, za uzyskanie odpustu nie trzeba zapłacić 199 PLN + VAT. 2021. Demagog. Dostęp: 10.09.2022. https://demagog.org.pl/fake_news/nie-za-uzyskanie-odpustu-nie-trzeba-zaplacic-199-pln-vat/.
Obwieszczenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 maja 2020 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach. 2020. Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Dostęp: 01.09.2022. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20200000983/O/D20200983.pdf.
Od 1 do 8 listopada możemy uzyskać odpust zupełny dla dusz w czyśćcu cierpiących. 2019. Twitter. Dostęp: 10.09.2022. https://twitter.com/RadioMaryja/status/1190169813584351232.
Ojciec Rydzyk nie uruchomił infolinii w związku z koronawirusem. 2020. Demagog. Dostęp: 10.09.2022. https://demagog.org.pl/fake_news/ojciec-rydzyk-nie-uruchomil-infolinii-w-zwiazku-z-koronawirusem/.
Palczewski, Marek. 2019. Fake news w polityce. Studium przypadków. Mediatization Studies 3. Dostęp: 30.05.2022. https://www.google.pl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&ved=2ahUKEwj-_ZPx4__5AhWJlIsKHcuVDFoQFnoECAMQAQ&url=https%3A%2F%2Fjournals.umcs.pl%2Fms%2Farticle%2Fdownload%2F7964%2Fpdf&usg=AOvVaw2yoL0l1E85N-vFhCDjRIC8.
Papież Franciszek nie skrytykował Andrzeja Dudy i Joanny Lichockiej. 2021. Demagog. Dostęp: 10.09.2022. https://demagog.org.pl/fake_news/papiez-franciszek-nie-skrytykowal-andrzeja-dudy-i-joanny-lichockiej/.
Pawełczyk, Piotr i Jakub Jakubowski. 2017. Postprawda i nowe media. Czy potrzebujemy postprawdy? Środkowoeruopejskie Studia Polityczne, 1’17. Dostęp: 01.09.2022. https://pressto.amu.edu.pl/index.php/ssp/article/view/9812/9430. DOI: https://doi.org/10.14746/ssp.2017.1.11
Piaszczyk, Paulina. 2017. Factchecking w odwecie za post prawdę i fake news. Wprost. Dostęp: 01.09.2022. https://www.wprost.pl/blogi/paulina-piaszczyk/10052001/fact-checking-w-odwecie-za-post-prawde-i-fake-news.html.
Posttruth. Oxford Learner’s Dictionaries. Dostęp: 01.09.2022. https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/english/post-truth?q=post+truth.
Prezydent klęka przed Tadeuszem Rydzykiem? To fotomontaż!. 2022. Demagog. Dostęp: 10.09.2022. https://demagog.org.pl/fake_news/prezydent-kleka-przed-tadeuszem-rydzykiem-to-fotomontaz/.
Przypisany papieżowi Franciszkowi cytat jest fałszywy. 2020. Demagog. Dostęp: 10.09.2022. https://demagog.org.pl/fake_news/przypisany-papiezowi-franciszkowi-cytat-jest-falszywy/.
Religia czy WF – który przedmiot ma więcej godzin?. 2022. Demagog. Dostęp: 01.09.2022. https://demagog.org.pl/wypowiedzi/religia-czy-wf-ktory-przedmiot-ma-wiecej-godzin/.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 kwietnia 2019 r. w sprawie ramowych planów nauczania dla publicznych szkół. 2019. Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Dostęp: 01.09.2022. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20190000639/O/D20190639.pdf.
Rozpoznawanie nieprawdziwych informacji. Dostęp: 30.05.2022. https://www.gov.pl/web/baza-wiedzy/rozpoznawanie-nieprawdziwych-informacji.
Skąd Polacy czerpią informacje? Raport IBIMS i IBRIS. 2021. Dostęp: 01.09.2022. https://ibims.pl/skad-polacy-czerpia-informacje-o-polsce-i-swiecie-raport-ibims-i-ibris/.
Stowarzyszenie. Demagog. Dostęp: 10.09.2022. https://demagog.org.pl/stowarzyszenie-demagogpierwsza-w-polsce-organizacja-factcheckingowa/.
Ten tweet ojca Rydzyka jest fałszywy. 2020. Demagog. Dostęp: 10.09.2022. https://demagog.org.pl/fake_news/ten-tweet-ojca-rydzyka-jest-falszywy/.
The finde siècle newspaper priorietor. 2022. Wikipedia. Dostęp: 30.05.2022. https://pl.m.wikipedia.org/wiki/Plik:The_fin_de_si%C3%A8cle_newspaper_proprietor.jpg.
The Real Story of ‘Fake News. Dostęp: 30.05.2022. https://www.merriam-webster.com/words-atplay/the-real-story-of-fake-news.
Waszak. Marcin. 2017. Postprawda i fake news czy weryfikacja treści i źródeł informacji? Refleksje, nr 16, jesień – zima 2017. Dostęp: 30.05.2022. https://www.google.pl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwjhw-6euP35AhUEx4sKHYeCAXsQFnoECAwQAQ&url=http%3A%2F%2Frefleksje.amu.edu.pl%2Fwp-content%2Fuploads%2F2018%2F07%2Fre_2017_16_12.pdf&usg=AOvVaw3JpA_5r2AeYnl2P77vISM9.
Węgłowski, Adam. 2019. Prawdziwa historia fake newsów!. Przekrój. Dostęp: 30.05.2022. https://przekroj.pl/nauka/falszerze-z-cezarei-adam-weglowski.
W jakich państwach obowiązują przepisy o obrazie uczuć religijnych?. 2021. Demagog. Dostęp: 10.09.2022. https://demagog.org.pl/wypowiedzi/w-jakich-panstwach-obowiazuja-przepisy-oobrazie-uczuc-religijnych/.
Zdjęcie o. Tadeusza Rydzyka zostało poddane fotomontażowi. 2021. Demagog. Dostęp: 10.09.2022. https://demagog.org.pl/fake_news/zdjecie-o-tadeusza-rydzyka-zostalo-poddane-fotomontazowi/.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Aleksandra Kłos-Skrzypczak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Teologia i Moralność są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Teologia i Moralność udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych w Teologii i Moralności pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).