Wątki medyczne w biografiach wybitnych Wielkopolan: Stanisława Staszica i Augusta Cieszkowskiego
DOI:
https://doi.org/10.12797/AHiFM.83.2020.83.04Słowa kluczowe:
Stanisław Staszic, August Cieszkowski, Oświecenie, praca organiczna, medycyna, edukacja, reformy, Warszawskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół NaukAbstrakt
Sięgając do wspomnień, osobistych listów oraz dostępnych dokumentów, poddano analizie wątki zdrowotne w biografiach dwóch wybitnych Wielkopolan, Stanisława Staszica (1755-1826) i Augusta Cieszkowskiego (1814-1894). Obaj zasłużyli się Rzeczypospolitej owocną działalnością na płaszczyźnie naukowej i społecznej. Ich aktywność przypadła na trudny, burzliwy okres w dziejach Polski, czas upadku państwowości, utraty niepodległości, dramatycznych zrywów powstańczych i wreszcie zaborów oraz ponad wiekowego ucisku. Znakomici mężowie opowiadali się raczej nie za militarną konfrontacją z wrogami, a za pokojową, acz stanowczą rywalizacją na polu gospodarczym i naukowym. Stawiali na pracę u podstaw, na znaną i sprawdzoną w tradycji Wielkopolski pracę organiczną. Czerpali z twórczego dorobku Oświecenia, ale wzbogacali je o własne prorocze wizje. Niezwykle uzdolnieni i wszechstronni, podejmowali również inicjatywy na rzecz zdrowia publicznego.
Obie postacie przedstawiono od mniej znanej, bardziej prywatnej strony. Posągowym biografiom nadaje ona ludzkie, bezpośrednie oblicze i je po prostu ożywia. Przybliża tym samym sprawy, którym się poświęcili, przypomina ich dzieło.
Bibliografia
Abramowicz A., Stanisław Staszic między Buffonem i Cuvierem, „Zeszyty Staszicowskie” 1988, z. 1, s. 38-39.
August hr. Cieszkowski 1814-1894. 200-lecie urodzin, Oficjalna strona obchodów prowadzona przez Parafię św. Mikołaja w Wierzenicy & „Wierzeniczenia”, [on-line:] cieszkowski.parafia-wierzenica.pl/?page_id=48, (dostęp: 27.10.2020).
Banaszak M., Kapłaństwo Staszica – problem badawczy (komunikat), Stanisław Staszic. Materiały Sesji Staszicowskiej Piła 19-20 września 1995, Piła 1995.
Bilikiewicz T., Psychiatria kliniczna, Warszawa 1979.
Błachnio H., et al., Hr. August Cieszkowski, Swarzędz 2014.
Bochan M., Biblioteka Stanisława Staszica [w:] Stanisław Staszic i jego epoka, red. C. Kucharska, Z. Popławski, Piła 2006.
Brzęk G., Botanika, zoologia i filozofia przyrody w dziełach Stanisława Staszica. Stanisław Staszic. Materiały sesji staszicowskiej Piła 19-20 września 1995, Piła 1995.
Buczyńscy J. i W., Gabryela Cieszkowska-siostra Augusta, „Wierzeniczenia” R. 16, 2015, nr 8(123).
Członkowska A., Członkowski A., red., Diagnostyka i leczenie w neurologii, Warszawa 1992.
Jarosz M., Psychologia lekarska, Warszawa 1978.
Kochanowicz J., Kułakowska A., Drozdowski W., Sezonowość występowania udarów niedokrwiennych mózgu w Polsce północno-wschodniej, „Neurologia i Neurochirurgia Polska” 1999, nr 5, s. 1005-1011.
Koźmian K., Pamiętniki obejmujące wspomnienia od r. 1780 do r. 1815, t. 2, Wrocław 1972.
Kuchowicz Z., O biologiczny wymiar historii: książka propozycji, Warszawa 1985, s. 8-9.
Kuderowicz Z., Hegel Georg Wilhelm Friedrich [w:] Słownik filozofii, red. J. Hartman, Kraków 2004, s. 310-312.
Leśniewski C., Około zgonu Stanisława Staszica [w:] Księga pamiątkowa ku uczczeniu dwudziestopięcioletniej działalności naukowej Profesora Marcelego Handelsmana wydana staraniem i nakładem uczniów, Warszawa 1929.
Leśniewski C., Stanisław Staszic. Jego życie i ideologia w dobie Polski niepodległej (1755-1795), Warszawa 1926.
Marciniak R., Prezesi Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Ich myśl i dzieło, Poznań 2006.
Molik W., Hinc A., Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk a towarzystwa naukowe na ziemiach polskich w XIX i na początku XX wieku, Poznań 2012.
Molik W., Stanisław Staszic (1755-1826), Poznań 1980.
Olejniczak J., Spór z Aleksandrem Zamoyskim, w świetle nieznanych listów Staszica, „Zeszyty Staszicowskie” 2016, z. 10, s. 134-142.
Olejniczak J., Testament księdza Andrzeja Staszica, „Zeszyty Staszicowskie” 2018, nr 11.
Początek M., Przyczynek do katamnezy i zgonu Stanisława Staszica, „Licentiatus. Zeszyty Dydaktyczno-Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Pile” 2004, t. 5.
Richter S., Udar mózgu – ocena farmakologiczna, „Terapia” 2004, nr 1(146).
Schnitter B., Stanisław Staszic a rozwój medycyny w okresie oświecenia, „Rocznik Pilski” 1966, t. 1.
Seyda B., Dzieje medycyny w zarysie, Warszawa 1973.
Skobel F., Moje wspomnienia (1812-1876), Poznań 1924.
Staszic S., Krótki rys życia mego [w:] Stanisław Staszic. Wielki syn ziemi pilskiej, Piła 1986.
Stojałowski K., Anatomia patologiczna w zarysie, Warszawa 1962.
Szacka B., Stanisław Staszic. Portret mieszczanina, Warszawa 1962.
Śp. August hr. Cieszkowski, „Nowiny Lekarskie”, R. VI, 1894, nr 4.
Usurski M., …poprawić los, powiększyć szczęśliwość drugich ludzi… Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie Stanisława Staszica, tekst przewodnika po wystawie, 2008.
Usurski M., Być narodowi użytecznym. Stanisław Staszic i Warszawskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk 1800-1832, tekst przewodnika po wystawie, Muzeum S. Staszica w Pile, Piła 2010.
Usurski M., Staszic w mundurze urzędnika, scenariusz wystawy, Muzeum S. Staszica w Pile, 2007.
Usurski M., Udział Staszica w pracach Rady Stanu Królestwa Polskiego w latach 1822-1826, „Zeszyty Staszicowskie” 2010, nr 7.
Usurski M., Udział Staszica w pracach Rady Stanu Księstwa Warszawskiego 1808-1810, „Zeszyty Staszicowskie” 2002, nr 3.
Winiarz A., Myśl uniwersytecka Stanisława Staszica, „Zeszyty Staszicowskie” 2010, nr 7.
Winiarz A., Stanisław Staszic w świetle pamiętników i wspomnień swojej epoki, „Zeszyty Staszicowskie” 2012, nr 8.
Wojnowski K., Wstęp. August hr. Cieszkowski [w:] A. Cieszkowski, Prolegomena do historiozofii, Poznań 2007.
Wołk A., Las w pisarstwie Staszica – na przykładzie Dziennika podróży 1789-1805, „Zeszyty Staszicowskie” 2002, nr 3.
Wójcik Z., Stanisław Staszic, Radom 2008.
Wrzosek A., Przyczynek do życiorysu Augusta Cieszkowskiego (dokończenie), „Dziennik Poznański” R. 66, 1924, nr 11 (13.01).
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
