نقد و بررسی دیدگاه‌های مختلف در مورد نسبت بین عام و مطلق در مذاهب خمسه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار فقه و حقوق خصوصی دانشگاه شهید مطهری، تهران، ایران.

2 دانشجوی دکتری فقه و حقوق خصوصی دانشگاه شهید مطهری، تهران، ایران.

https://doi.org/10.34785/J016.2021.776

چکیده

نسبت بین عام و مطلق از مسائلی است که میان علمای اصول، اختلاف‌نظر وسیعی وجود دارد و همواره معیارهای تمایزبخش این دو مفهوم بخش قابل توجهی از مباحث اصول فقه در باب عام و خاص را دربرگرفته است. این اختلاف دامنه‌ای وسیعی از علوم منطق، فلسفه، ادبیات عرب و اصول فقه را دربرگرفته است، لذا مقتضی است که پژوهشی در این رابطه صورت گیرد. حاصل این پژوهش که با روش تحلیلی – توصیفی با استناد به منابع کتابخانه‌ای انجام گرفته است، این است که به‌اتفاق، دانشمندان قائل هستند که عام دلالت وضعی بر شمول دارد؛ لکن در مدلول مطلق اختلاف‌نظر دارند و پنچ نگرش عمده در این زمینه مطرح کرده‌اند: 1- برخی قائل هستند مدلول مطلق ماهیت به‌شرط لا است؛ 2- برخی دیگر مدلول آن را نکره در سیاق اثبات دانسته‌اند؛ 3- برخی مدلول مطلق را، طبیعت و ذات المعنی دانسته‌اند و نقش مقدمات حکمت اخذالقیود دانسته‌اند؛ 4- برخی مدلول مطلق را، طبیعت و ذات المعنی دانسته‌اند، لکن نقش مقدمات حکمت اخذالقیود دانسته‌اند؛ 5- برخی بر این عقیده هستند لفظی برای مطلق و مقید وضع نشده است.
به نظر می‌رسد از لحاظ دقت‌های عقلی قول به اینکه اطلاق ناشی از وضع نیست و مقدمات حکمت به‌نحو رفع القیود است، متین است، ولی از آن جهت که در وضع الفاظ این گونه دقت‌های عقلی شأنی ندارد؛ لذا قول به طبیعت لابشرط موجه به‌نظر می‌رسد و انتقادهای واردشده بر این قول به جهات متعدد ضعیف است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Critical review of the diifferent perspectives on the relationship between the general and absolute in five religions

نویسندگان [English]

  • Morteza Chitsazian 1
  • mahdi narimanpour 2
1 Member of the Department of Jurisprudence and Private Law, Shahid Motahari University, tehran, Iran.
2 PhD student in jurisprudence and private law, Shahid Motahari University, tehran, Iran
چکیده [English]

The relationship of the general and absolute is one of the issues that there is a lot of disagreement among the Scholars of Islamic jurisprudence. they agree unanimously that the general implies assignationally inclusion; But in relation to absolute assignated there is different opinions.
Sunni and shia scholars believe that the absolute is due to the assignation; but the later Shia scholars recognize that the term is not the case.
The former is becoming two groups. Some scholars have introduced the absolute assigned an indefinite word in the manner of proof and others have introduced it a quiddity without a condition and they who do not consider it due to assignation believe that the term indicate nature; Without an absolute be a restriction to an assignated, But they have disagreed on the role of the basics of wisdom. The famous opinion believes that the role of the basics of wisdom is to obtain restrictions, but the Imam and his subjects believe that the role of the basics of wisdom is to eliminate restrictions. From these views, it seems that the Imam's view that expresses: absolute indicates natures and that's the reason for removing the basics of wisdom is more justified.

کلیدواژه‌ها [English]

  • General
  • absolute
  • the basics of wisdom
  • indefinite word
  • nature

مراجع

آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسن (1436ق). کفایه الاصول. قم: موسسه النشرالاسلامی.
 آمدی، علی بن أبی علی (1424ق). الاحکام فی اصول الاحکام. قاهره: موسسه الحلبی.
ابن النجار، محمد بن احمد (1400ق). شرح الکوکب المنیر. دمشق: دارالفکر.
ابن تیمیه، حرانی (1408ق). مجموع الفتاوى الکبرى (ط. العلمیه). بیروت: دار الکتب العلمیه.
. ابن قدامه، موفق الدین عبدالله (1423ق). روضه الناظر وجنه المناظر فی أصول الفقه على مذهب الإمام أحمد بن حنبل. بیروت: مؤسسه الریّان للطباعه والنشر والتوزیع.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق). لسان العرب. بیروت: دار صاد.
ابو زهره، محمد (بی­تا). اصول الفقه. بیروت: دارالکتب العربی.
ابوالنور الزهیر، محمد (بی­تا). اصول الفقه. مصر: دارالتالیف.
أبیاری، علی بن إسماعیل (1434ق). التحقیق والبیان فی شرح البرهان فی أصول الفقه. کویت: دار الضیاء.
اصفهانی غروی، محمدحسین (1429ق). نهایه الدرایه فی شرح الکفایه. قم: موسسه آل البیت (علیهم السلام) لاحیاء التراث.
اصفهانی، محمدحسین (1363ق). الفصول الغرویه فی اصول الفقهیه. قم: دار إحیا العلوم الاسلامیه.
باقلانی، محمد بن طیب (1418ق). التقریب والإرشاد (الصغیر). بیروت: مؤسسه الرساله.
بخاری، امیر بادشاه (1403ق). تیسیر التحریر. بیروت: دارالکتب العربیه.
 بخاری، عبدالعزیر احمد بن محمد (بی­تا). کشف الاسرار عن اصول البزدوی. بیروت: دار الکتاب العربی.
بروجردی، حسین (1421). لمحات الأصول. قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س).
بنانی، عبدالرحمن (1427). حاشیه العلامه البنانی علی متن جمع الجوامع. بیروت: دار الکتب العلمیه.
تفتازانی، سعدالدین مسعود (1416ق). شرح التلویح علی التوضیح لمتن التنقیح فی اصول الفقه. بیروت: دارالکتب العلمی‍ه.
جوهری، إسماعیل بن حماد (1990م). الصحاح تاج اللغه و صحاح العربیه. بیروت: دار العلم للملایین.
حائری یزدی، عبدالکریم (1418ق). درر الفوائد. قم: موسسه النشر الاسلامی.
حسن، عباس (بی­تا). النحو الوافی. قاهره: دارالمعارف.
حلی، ابو منصور جمال­الدین (1404ق). مبادئ الوصول الی علم الاصول. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
حلی، ابو منصور جمال­الدین (1403ق). معارج الاصول. قم: موسسه آل البیت (علیه السلام) لإحیاء التراث.
حلی، حسین (1432). اصول الفقه. قم: مکتبه الفقه و الاصول المختصه.
خمینی، روح الله (1423). تهذیب الاصول. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی قدس سره.
خمینی، روح الله (1387ش). مناهج الوصول الی علم الاصول. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
خمینی، سید مصطفی (1386ش). تحریرات فی الاصول. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
خوئی، ابوالقاسم (1417ق). ‌محاضرات فی اصول الفقه. قم: انصاریان.
رازی، فخرالدین (1418ق). المحصول فی علم الاصول. بیروت: مؤسسه الرساله. چاپ دوم.
زحیلی، وهبه (1406ق). اصول الفقه الاسلامی. دمشق: دارالفکر.
زرکشی، بدرالدین (1418ق). البحر المحیط. بیروت: مؤسسه الرساله.
زرکشی، بدرالدین (1418ق). تشنیف المسامع بجمع الجوامع. قاهره: مؤسسه قرطبه.
سبحانی، جعفر (1435ق). المبسوط فی اصول الفقه. قم: موسسه امام صادق علیه السلام.
شوکانی، محمد بن علی (1356ق). ارشاد الفحول الی تحقیق الحق من علم الاصول. مصر: مطبعه مصطفی البابی.
شوکانی، محمد بن علی (بی­تا). الفتح الربانی من فتاوى الإمام الشوکانی. صنعاء: مکتبه الجیل الجدید.
‌شهید ثانی، زین­الدین بن علی (1416ق). تمهید القواعد الأصولیه و العربیه لتفریع قواعد الأحکام الشرعیه، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
صاعدی، حمد بن حمدی (1423ق). المطلق و المقید، مدینه: عماده البحث العلمی بالجامعه الإسلامیه بالمدینه المنوره،.
صدر، محمد باقر (1406). دروس فی علم الاصول. بیروت: دار الکتاب اللبنانی.
طوسی، محمد بن حسن (1417ق). العده فی اصول الفقه. قم: محمد تقی علاقبندیان.
عاملی، حسن بن زین الدین (بی­تا). معالم الدین و ملاذ المجتهدین. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
عبادی، احمد بن قاسم (1433). الآیات البینات علی شرح جمع الجوامع. بیروت: دارالکتب العلمیه.
عطار، حسن بن محمد (بی­تا). حاشیه العطار على شرح الجلال المحلی على جمع الجوامع، بی جا.
علم الهدی، سید مرتضی (1376ش). الذریعه الی الشریعه. تحقیق د.ابوالقاسم گرجی، تهران: دانشگاه تهران.
غزالی، ابوحامد (1419ق). المنخول من تعلیقات الأصول. بیروت: دار الفکر المعاصر.
قرافی، شهاب الدین أحمد بن إدریس (1420ق). العقد المنظوم فی الخصوص والعموم، مصر: دار الکتبی.
قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن (1387ق). قوانین الاصول، تهران: مکتبه العلمیه الاسلامیه.
کورانی، شهاب الدین (1429). الدرر اللوامع فی شرح جمع الجوامع. مدینه: الجامعه الاسلامیه.
کیکلدی، خلیل (1418). تلقیح الفهوم فی تنقیح صیغ العموم. بیروت: دار الارقام.
مظفر، محمد رضا (1375ش). اصول الفقه. قم: طبع اسماعیلیان.
نائینی، محمد حسین (1376ش). فوائد الأصول، قم: موسسه النشر الاسلامی.
نائینی، محمد حسین (بی­تا). اجود التقریرات. قم: کتابفروشی مصطفوی.
هاشمی شاهرودی، محمود (1431ق). ‌بحوث فی علم الاصول. قم: موسسه دایره المعارف الاسلامی.
مطالعات تطبیقی فقه و اصول مذاهب
دوره 4، شماره 1
ناشر
فروردین 1400
صفحه 29-1

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار