Türk Dünyası Masallarında Kadına Yönelik Algının İncelenmesi

Bu çalışma, Türk Dünyası masallarında kadına yönelik algının incelenmesini amaçlamaktadır. Çalışma nitel araştırma desenlerinden olgu bilim (fenomenoloji) ile yürütülmüş, veri toplama yöntemi olarak ise doküman incelemesi kullanılmıştır. Bu bağlamda, Türk dünyasının doğu kısmına hitaben Azerbaycan masalları, batı kısmına hitaben Balkan masalları ve Türk dünyasına dair Anadolu masalları ele alınmıştır. Araştırmanın amacı doğrultusunda masalların içerisinde kadın algısına yer veren toplam 75 masal araştırma kapsamında incelenmiştir. Veri analizinde betimsel analiz kullanılmış ve kategori, tema ve alt temalar oluşturma aşamaları üzerinden genelden özele tümdengelim bir yol izlenmiştir. Kategori, tema ve alt temalar oluşturma ise içerik analizi tekniği ile yürütülmüştür. İçerik analizinde kod tema ve kategoriler çerçevesinde sayısallaştırarak her masalın kadına dair yer verdiği algı belirlenmeye çalışılmıştır. Bu kapsamda masallarda, fiziksel görünüm, kişisel özellikler, duygu durumu, annelik, cinsiyet eşitliği ve mesleğe yönelik geçen her bir ifade frekans (f) kullanılarak belirtilmiştir. Araştırmanın bulgularına göre, Türk dünyası masallarında kadına yönelik olarak olumsuz algıya dair sembollerin daha çok olduğu belirlenmiştir. Bu masallarda geçen kadın kahramanlara yönelik olumlu algıya ilişkin olarak; kadınların güzel, çalışkan ve fedakâr anne biçiminde sembolize edildiği görülmüştür. Masallarda geçen kadın kahramanlara yönelik olumsuz algıya ilişkin olarak; yaşlı, yalan söyleyen, üzgün, kötü davranan üvey anne, cinsiyet eşitliğine dair aşağılama biçiminde sembolize edildiği görülmüştür. Masallarda kadın kahramanların sahip oldukları yüksek statüye yönelik mesleğe ilişkin olarak prenses, düşük statüye yönelik mesleğe ilişkin olarak gelin biçiminde sembolize edildiği görülmüştür. Araştırmanın sonuçlarından hareketle, kadınlara yönelik olumlu algıyı sembolize eden ifadelerin daha fazla olduğu masalların evlerde ve okullarda çocuklara okutulması önerilebilir. Bu konuda öğretmenlerin ve anne-babaların daha bilinçli olması ve daha uygun masallar seçmeleri konusunda bilgilendirme çalışmaları yapılabilir. Toplum içerisinde aktif olarak kadın kavramını ele alan, kadına yönelik algı ve kadına gösterilen değeri ortaya çıkarmayı hedefleyen çalışmalar bakımından masal, bünyesinde yer verdiği kadın rolleri ile yeni doğacak çalışmalara ışık tutmaktadır.