Sosyal Bir Kuram Olarak Demokrasi: Yönetilenler Alanı ve İnteraktif Demokrasi

Tarihsel süreç içinde baktığımızda siyasal (devlet, bürokrasi, idare) alana ait bir kavram olarak halkın (demos) bizzat kendisinin devreye girdiği bir yönetim (-kratos) şekli olan demokrasinin (demokratia) ilk defa M.Ö. 5. yy. da Atina’da uygulanmaya başladığını biliyoruz.

Her ne kadar Aristotales demokrasiyi kötü bir devlet yönetim şekli, bir rejim olarak görse de, demokrasi bir monarşi veya bir cumhuriyet gibi devlet formu değil, bir değerler kültürü ve birikimidir. Bu anlamda demokrasiyi iktidar ve siyasal ilişkiler alanından çok, toplumsal dinamiklerde aramak lazım. Demorasiyi anlamak için 3 tez üzerinden hareket etmek gerekir. Demokrasi: 1) siyasal bir alandan ziyade sosyolojiye ait bir kavramdır. 2) Moderniteyle beraber eş zamanlı olarak değişmektedir. 3) İnteraktif demokrasi (e-/ dijital demokrasi) idealde olan doğrudan demokrasi tartışmalarını yeniden gündeme taşımıştır. 

Siyasal alana ait olan seçim sistemleri ve barajı, güçler ayrılığı, parti sistemleri, hukukun üstünlüğü, anayasa, vb. gibi kavramların gerçekte demokrasi ile bir ilgisi yoktur. Batı’da gerçekleşen rönesans, refom ve aydınlanma düşüncesi (demokrasi felsefesi ile beraber) monarşiye karşı halkın yararına geliştirdiği siyasal kazanımları doğurmuştur. Yetkin olmayan çoğunluğun yönetimi anlamına gelen orijinal sözcük ile zaman içinde örtüşmüş ve halkın sosyal modern kazanımları olarak pekişmiştir. Daha açık bir toplum ve unsurları, daha iyi bir demokrasi algısını doğurmuştur.

Son dönemde yapılan çalışmalar, dijitalleşme ve yapay zeka ile halkın sürekli interaktif olarak katılacağı bir baskı ve uyarı mekanizmasının şimdiden oluşmakta olduğunu gösteriyor. Yöneten-yönetilenler ilişkisi bağlamında modernitenin kazanımları ile beraber karşılıklı hataların giderilmesi ve ders çıkarılması noktasında interaktif demokrasi giderek gelişmektedir. E-demokrasi bu bağlamda seçmenlerin sürdürülebilir yetkinleştirilmesiyle iktidarı elinde bulunduran güç unsurlarına karşı bir baskı alanı oluşturacak ve halktan gelen talep ve eleştiriler önemsenecektir. 

Doğrudan demokrasi idealinin halkın elindeki imkanlar (internet, cep telefonu, uygulamalar, vb.) ile gerçekleşmeye başladığını gösteriyor. Vatandaşlar dijital platformlarda eleştiri, uyarı ve taleplerini yönetenler ile doğrudan iletişime geçerek yönetime müdahil olacaklardır. Teknolojinin gelişmesiyle kazanılmış haklar anayasaya eklenerek yetkin yurttaşlık ile yönetenler arasındaki güç dağılımı dengeye gelecektir.