5686 Sayılı Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu'na Göre Tahsil Edilen İdare Payı ve Görevli Mahkeme Sorunu

Ülkemizde Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu, jeotermal ve doğal mineralli su kaynaklarının aranması, araştırılması, geliştirilmesi, üretilmesi ve korunması ile ilgili hükümler getirmiştir. Bu kaynaklar esasen kamuya ait olmakla birlikte üzerinde hak sahibi olunması ve bu hakların devredilmesi, ekonomik olarak değerlendirilmesi ve terk edilmesi de mümkün olabilmektedir. Tüm bu faaliyet kapsamından faydalanılması ancak ruhsat alınması ile gerçekleşebilmektedir. Bu bakımdan idare payı ruhsat sahibinin faaliyetlerine devam edebilmesi için ödenmek durumunda olan bedeli ifade etmektedir.

Çalışmada jeotermal kaynakların aranması ve işletilmesi temel faaliyetlerinin karşılığı olarak her yıl ödenmesi gereken idare payı incelenmiştir. Bu bakımdan öncelikle idare payına ilişkin yasal düzenlemeler açıklanmıştır. Daha sonra idare payının bir mali yükümlülük olduğunun değerlendirilmesi sebebiyle mali yükümlülük kavramı ve bunun temel türlerini oluşturan vergi, resim ve harç kavramları kısaca açıklanmıştır. Akabinde idare payının bahsedilen mali yükümlülüklerden hangisine benzerlik gösterdiği özellikle Anayasa Mahkemesi ve Danıştay kararları üzerinden değerlendirilmiştir. Neticede ise idare payının resim benzeri bir mali yükümlülük olduğuna kanaat getirilmiştir.

Çalışmada ek olarak idare payına ilişkin uyuşmazlıkların uygulamada hem idare mahkemeleri hem de vergi mahkemeleri tarafından çözümlenmesi sebebiyle meydana çıkan görevli mahkeme sorunu Danıştay kararları ve idare payının belirlediğimiz hukuki mahiyeti çerçevesinde değerlendirilmiştir. Bu bakımdan idare payının resim benzeri mali yükümlülük olması sebebiyle tahakkuk ve tahsiline ilişkin uyuşmazlıklarda vergi mahkemelerinin; diğer uyuşmazlıklarda ise idare mahkemelerinin görevli olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ruhsat sahibinin hakkını özel sözleşmeler ile kiraya verdiği durumlarda ise taraflar arasındaki uyuşmazlıkların özel hukuk hükümlerine tabi olacağı ancak bu sözleşmelerin idare payının tahsili açısından idareyi bağlamayacağı değerlendirilmiştir.