388 + Spor bilimlerinde hayvan deneylerinin destek ürün eğilimleri: Sistematik derleme

Bilimsel kayıtlara göre hayvan deneylerinin temeli Hippokrates’in çalışmalarına dayanmaktadır. Günümüzde vücudunun karmaşık yapısına benzer in vitro modeller geliştirilemediğinden, bilimsel araştırmalarda deney hayvanlarının kullanımı hâlâ devam etmektedir. Hayvan deneyi çalışmalarının büyük payı biyomedikal araştırma ve geliştirme çalışmalarına aittir. Gıda takviyesi üzerine yapılan çalışmalarda bu alanda değerlendirilmektedir. Bu araştırmada, gıda takviyesi içeren ve hayvan deneyleri ile gerçekleştirilen lisansüstü tezlerin içeriklerini analiz etmeyi amaçladı. Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi veri tabanı taranarak spor kategorisinde 2020 yılına kadar tamamlanmış 8612 teze ulaşıldı. Prisma akış diyagramına göre dâhil edilme kriterlerine uyan 34 tezle çalışma gerçekleştirildi. Kısıtlamalı tezlere Türkiye Belge Sağlama ve Ödünç Verme Sistemi üzerinden ulaşıldı. Veriler frekans sıklığı (n) ve yüzdelik değer (%) olarak ifade edildi. İncelenen tezlerde deney hayvanı olarak Rat’ın (%100), denek ırkı olarak wistar-albinonun (%67.6), cinsiyet olarak erkeğin (%85.3), yaş aralığı olarak da 8 haftalık hayvanların (%32.4) tercih edildiği görüldü. Araştırmalarda gıda takviyesi olarak melatolin (%11.8) ve L-karnitinin (%11.8) kullanıldığı, egzersiz olarak da koşunun (%44.1) kronik (%52.9) etkisine bakıldığı gözlemlendi.  Deneklerden kan örneği alındığı (%67.6) ve alınan kan veya doku örneklerinde ise oksidatif stres parametrelerine (%50.0)  bakıldığı saptandı. Sonuç olarak spor bilimlerinde yapılan hayvan deneylerinde asgari 20 maddeden oluşan ve hayvan deneyi araştırmalarında uyulması gereken ARRIVE kılavuzunun dikkate alınmadığı görüldü.