Luan PËRZHITA Fatmir PEJA
MBI DISA TIPARE TË ZHVILLIMIT KULTUROR NË DARDANINË PERËNDIMORE (SHEK. I-IV)
Dekada më parë Emil Çershkov botoi një ndër veprat me rëndësi për periudhën romake në Kosovë1. Punimi i tij ende edhe sot pasqyron një ndihmesë të çmuar në fushën e studimeve të kësaj periudhe. Autori, duke iu referuar materialit të botuar nga Evans2, Budaj3, Vuliç4, disa mbishkrimeve latine të përfshira në Corpus Incsriptionum Latinarum (C. I. L) 5, si dhe hulumtimeve në Ulpianë dhe Municipium DD në Soçanicë6, pasqyroi për herë të parë një studim të detajuar për etapat e zhvillimit kulturor gjatë shekujve I-IV në territorin e sotëm të Kosovës7. Studime të tjera për këtë periudhe janë bërë nga Z. Mirdita8, N. Ferri9, E. Dobruna10, F. Peja11 etj., të cilët nëpërmjet materialit epigrafik apo burimeve të autorëve antikë kanë pasqyruar disa aspekte të jetës në këtë territor për shekujt I-IV. Gjithashtu, në vazhdën e kërkimeve në këtë fushë, u
1 E. Cerskov, Rimljani na Kosovo i Metohija, Prishtinë, 1972.
2 A. Evans, Antiquarian Researches in Illyricum, part III, Archaeologia, XLIX, Westminster, 1985
3 B. Arpad, Régészeti Kutatás Allaniában, ‘ Dologozatok az edélyi nemzeti Muzeum érem-és régiségtárábol’ II, Kolozvár, 1918.
4A. Premerstein-N. Vulic, Antike Denkmaler in Serbien und Macedonien, Jahreshefte des öterreischen ärchaologischen Institutes in Wien, Band VI, Erstes Heft, Wien 1903.
5 A. von. Domascewski, Die Grenze von Moesia superior und der Illyriche, Grenzoill, 1890.
6 E. Cerskov, Ulpjana, Glasnik Muzeja Kosova i Metohije, IV-V, Prishtinë, f. 375-376 ; po ai, Municipium DD kod Soæanice, Beograd, 1970.
7 Po ai, Rimljani na Kosovo…, f. 20-23.
8 Z. Mirdita, Studime Dardane, Tiranë, 1982 ; po ai, Antroponimia e Dardanisë në kohën romake, 1981.
9 N. Ferri, Statusi shoqëroro-ekonomik i të liruarve në provincën romake Moesia Superior, Prishtinë, 1996.
10 E. Dobruna-Salihi, Plastika dekorative dhe figurative e gurit në Dardani gjatë kohës romake (sepulkrale dhe e kultit), Prishtinë, 2005.
11 F. Peja, Jedan zanimljiv natpis sa Ulpiane, Glasnik Muzeja Kosova, XIII-XIV, Prishtinë, 1984, f. 59-60.
ILIRIA NR. XXXII 2005-2006
