Językowe wykładniki propriocepcji w tańcu współczesnym: perspektywa kognitywna
Abstrakt
W centrum zainteresowania rozważań autorów artykułu znajduje się czucie proprioceptywne w relacji do działań językowych. Celem jest zatem wskazanie jednostek składniowych, które odnoszą się do ściśle określonych składowych zmysłu propriocepcji i trenują czucie głębokie ciała. Zebrany materiał językowy odnosi się do konkretnej sytuacji komunikacyjnej – warsztatu tańca współczesnego. Punkt wyjścia stanowią zatem działania
językowe tancerza pedagoga wspomagające rozwój umiejętności proprioceptywnych uczestnika warsztatów tańca współczesnego. W związku z tym na „informacje proprioceptywne” składają się m.in. motoryczna demonstracja określonego ruchu oraz instrukcje tancerza pedagoga opisujące schematy motoryczne dotyczące propriocepcji za pomocą języka figuratywnego. Punktem wyjścia rozważań są następujące pytania: czy dadzą
się zaobserwować pewne korelacje pomiędzy konkretnymi obszarami propriocepcji a ich opisem oraz czy pewne obszary propriocepcji są opisywane w sposób systematyczny i konsekwentny za pomocą konkretnych wyrażeń metaforycznych.
Słowa kluczowe
percepcja, zmysły, język figuratywny, semantyka kognitywna
Bibliografia
Arystoteles, (1988). O Duszy. Warszawa: PWN.
Barcelona, A. (2000). On the Plausibility of Claiming a Metonymic Motivation for Conceptual Metaphor. W: A. Barcelona (ed.), Metaphor and Metonymy at the Crossroads: A Cognitive Perspective (31–58). Berlin–New York: de Gruyter.
Bear, M. et al. (2007). Neuroscience: Exploring the Brain. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins.
Biggs, S. et al. (2015). Sorting the Senses. W: D. Stokes et al. (ed.), Perception and its Modalities (1–9). Oxford: Oxford University Press.
Birbaumer, N., Schmidt, R. (2006). Biologische Psychologie. Heidelberg: Springer Verlag.
Brzezicka, B. (2016). Językowy obraz ciała – jakie schematy wyobrażeniowe można znaleźć w etymologii? W: A. Krzyżanowska et al. (ed.), Badania diachroniczne w Polsce II: między współczesnością a przeszłością (27–38). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Busse, D. (2012). Frame-Semantik. Ein Kompendium. Berlin: de Gruyter. Casati, R. et al. (2015). Distinguishing the Commonsense Senses. W: D. Stokes et al. (ed.), Perception and its Modalities (462–479). Oxford: Oxford University Press.
Fillmore, Ch. (1985). Frames and the Semantics of Understanding, Quaderni di Semantica, 6, 222–254.
Fillmore, Ch. (2006). Frame Semantics. W: K. Brown (ed.), Encyclopedia of Language and Linguistics (613–620). Amsterdam: Elsevier.
Fish, W. (2010). Philosophy of Perception. A Contemporary Introduction. New York–London: Routledge.
Fix, U. (2008). Texte und Textsorten – sprachliche, kommunikative und kulturelle Phänomene. Berlin: Frank & Timme.
Fulkerson, M. (2015). What Counts as Touch? W: D. Stokes et al. (ed.), Perception and its Modalities (191–204). Oxford: Oxford University Press.
Frydrysiak, S. (2017). Taniec w sprzężeniu nauk i technologii. Nowe perspektywy w badaniach tańca. Łódź–Warszawa: Wydawnictwo Przypis, Instytut Muzyki i Tańca.
Golomer, E., Dupui, P. (2000). Spectral analysis of adult dancers’ sways: sex andinteraction vision-proprioception. International Journal of Neuroscience, 105(1–4), 15–26.
Graziano, M., Botvinick, M. (2002). How the Brain Represents the Body: Insights from Neurophysiology and Psychology (136–157). W: W. Prinz et al. (ed.), Common Mechanisms in Perception and Action: Attention and Performance XIX. Oxford: Oxford University Press.
Grice, P. (1989 [1962]). Some Remarks about the Senses. W: P. Grice, Studies in the Way of Words (248–268). Cambridge, MA: Harvard University Press.
Hampe, B. (ed.). (2005). From Perception to Meaning. Image Schemas in Cognitive Linguistics. Berlin–New York: de Gruyter.
Janich, N. (2008). Intertextualität und Text(sorten)vernetzung. W: N. Janich (ed.), Textlinguistik. 15 Einführungen. (177–196). Tübingen: Narr Studienbücher.
Johansen, T.K. (1998). Aristotle on Sense-Organs. Cambridge: Cambridge University Press.
Johnson, M. (1987). The Body in the Mind. The Bodily Basis of Meaning, Imagination and Reason. Chicago–London: Chicago University Press.
Jokiel, M., Romanowski, L. (2014). Człowiek w przestrzeni: historia propriocepcji, Acta Medicorum Polonorum, 4, 100–108.
Jola, C. et al. (2011). Prioprioceptive Integration and Body Representation: Insights into Dancers’ Expertise, Experimental Brain Research, 213, 2–3.
Kövecses, Z. (2011). Język, umysł, kultura. Praktyczne wprowadzenie. Kraków: Universitas.
Lackner, J. (2010a). Kinesthesia. W: B.E. Goldstein (ed.), Encyclopedia of Perception (513–517). Los Angeles–London–New Delhi–Singapore–Washington DC: SAGE.
Lackner, J. (2010b). Propioception. W: B.E. Goldstein (ed.), Encyclopedia of Perception (832–836). Los Angeles/London/New Delhi/Singapore/Washington DC: SAGE.
Lakoff, G. (1987). Women, Fire and Dangerous Things: What Categories Reveal about the Mind. Chicago: University of Chicago Press
Lakoff, G., Johnson, M. (2010). Metafory w naszym życiu. Przeł. T.P. Krzeszowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Maas, V.F. (1998). Uczenie się przez zmysły. Wprowadzenie do teorii integracji sensorycznej. Warszawa: WSiP
Macpherson, F. (2011). Individuating the Senses. W: F. Macpherson (ed.), The Senses. Classic and Contemporary Philosophical Perspectives (3–43). Oxford: Oxford University Press.
Maćkiewicz, J. (2006). Językowy obraz ciała. Szkice do tematu. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Matthen, M. (2015). The Individuation of the Senses. M. Matthen (ed.), The Oxford Handbook of Philosophy of Perception (567–586). Oxford: Oxford University Press.
Matthen, M. (ed.). (2015). The Oxford Handbook of Philosophy of Perception. Oxford: Oxford University Press.
Pędzisz, J., Staniewski, P. (2018). Körper in Bewegung: Zur Figurativität der Sprache zeitgenössischer Tänzer aus kognitiver Perspektive (159–173). W: I. Bartoszewicz et al. (ed.), Linguistische Treffen in Wrocław. Wrocław–Dresden: ATUT/Neisse Verlag.
Picciuto, V., Carruthers, P. (2015). Inner Sense. W: D. Stokes et al. (ed.), Perception and its Modalities (277–294). Oxford: Oxford University Press.
Ritchie, B.J., Carruthers, P. (2015). The Bodily Senses. W: M. Matthen (ed.), The Oxford Handbook of Philosophy of Perception (353–370). Oxford: Oxford University Press.
Shabbott, B.A., Sainburg, R.L. (2010). Learning a visuomotor rotation: simultaneous visual and proprioceptive information is a crucial for visuomotor remapping, Experimental Brain Research 203(1), 75–87. DOI: 10.1007/s00221-010-2209-3.
Shen, Y. (1997). Cognitive Constraints on Poetic Figures, Cognitive Linguistics, 8, 33–71.
Shen, Y., Aisenman, R. (2008). ‘Heard Melodies are Sweet, but those Unheard Are Sweeter’: Synaesthetic Metaphors and Cognition, Language and Literature, 17, 107–121.
Shen, Y., Gadir, O. (2009). How to Interpret the Music of Caressing: Target and Source Assignment in Synaesthetic Genitive Constructions, Journal of Pragmatics, 41, 357–371.
Sorabji, R. (1971). Aristotle on Demarcating the Five Senses, The Philosophical Review, 80, 55–79.
Spence, Ch. et al. (2015). Confusing Tastes with Flavours. W: D. Stokes et al. (ed.), Perception and its Modalities (247–274). Oxford: Oxford University Press.
Spitzmüller, J., Warnke, I.H. (2011). Diskurslinguistik. Eine Einführung in Theorien und Methoden der transtextuellen Sprachanalyse. Berlin/Boston: de Gruyter.
Stryła, W., Pogorzała, A.M. (2014). Ćwiczenia propriocepcji w rehabilitacji. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Synnott, A. (1993). The Body Social. Symbolism, Self and Society. London–New York: Routledge.
Szwedek, A. (2000). Senses, Perception and Metaphors (of Object and Objectification). W: S. Puppel et al. (ed.), Multibus vocibus de lingua (143–153). Poznań: Dziekan Wydziału Neofilologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Szwedek, A. (2011). The Ultimate Source Domain, Review of Cognitive Linguistics, 9, 341–366.
Winter, B. (2016). Taste and Smell Words Form an Affectively Loaded Part of the English Lexicon, Language, Cognition and Neuroscience, 31, 975–988.
Winter, B. (2019). Synaesthetic Metaphors Are Neither Synaesthetic Nor Metaphorical. W: L. Speed et al. (ed.), Perception Metaphors (105–126). Amsterdam–Philadelphia: John Benjamins.
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie Polska
https://orcid.org/0000-0002-0931-8387
