Ks. Waldemar W. Żurek SDB

PL: Ks. Franciszek Niemczyk SDB, Wiązanka wspomnień i zdarzeń z czasu jego pobytu w zakładzie oświęcimskim(1894, 1900-1904)

EN: Memories and events from the time of his stay in the Oświęcim centre(1984, 1900-1904)

Źródło / source: Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne, 112 (2019)

Strony / pages: 481-500

 

https://doi.org.10.31743/abmk.2019.112.25

 

 

Streszczenie:

W sierpniu 1898 roku przybył z kolebki Zgromadzenia Salezjańskiego z Turynu do Oświęcimiu młody salezjanin, skierowany tutaj jako delegat przełożonego generalnego salezjanów – ks. Michała Rua, aby przejąć na rzecz zgromadzenia zabytkową kaplicę św. Jacka Odrowąża, mając w planie odkupić z rąk żydowskich ruiny podominikańskiego klasztoru i kościoła Świętego Krzyża. Inspiratorem powyższego przedsięwzięcia był proboszcz oświęcimski ks. Andrzej (Jędrzej-junior) Knycz (1835-1902), który z wdzięczności osobistej wobec założyciela salezjanów ks. Jana Bosko (1815-1888), za zgodą ordynariusza krakowskiego biskupa Jana Puzyny doprowadził do przekazania obiektów podominikańskich w Oświęcimiu salezjanom. Ci w zamian zobowiązali się do wybudowania, otwarcia i prowadzenia zakładu młodzieżowego o charakterze wychowawczo-dydaktycznym. Zapisane wspomnienia Franciszka Niemczyka, jednego z pierwszych trzech wychowanków salezjańskich w tymczasowym zakładzie w Oświęcimiu, późniejszego salezjanina, obejmują okres od przybycia w 1898 roku do Oświęcimia ks. Franciszka Trawińskiego do objęcia na początku grudnia 1900 roku tej placówki zakonnej przez następcę ks. F. Trawińskiego – ks. Emanuela Manassero. Wiązanka wspomnień opisuje życie codzienne otwartego tymczasowego zakładu salezjańskiego w wydzierżawionym budynku przy ulicy Kęckiej (późniejszej ulicy Jagiełły), a głównie zmagania z podjętą przez ks. F. Trawińskiego ryzykowną loterią, która miała dostarczyć środków ekonomicznych na budowę salezjańskiego zakładu młodzieżowego w Oświęcimiu. Ten został zbudowany w Oświęcimiu i poświęcony w 20 października 1901 roku przez kard. Jana Puzynę z Krakowa.

Słowa kluczowe: początki działalności salezjanów w Polsce; Oświęcim; historia Kościoła

 

Summary

In August 1898, a young Salesian priest came to Oświęcim from the cradle of the Salesian Congregation in Turin. He was sent to this place as a delegate by the Rector Major of the Salesians – Fr Michał Rua, to take over the historic Jacek Odrowąż Chapel for the Congregation and to reacquire from the Jews the ruins of the monastery and St Cross Church which previously belonged to the Dominicans. The initiator of this project was the parish priest of Oświęcim, Fr Andrzej (Jędrzej-junior) Knycz (1835-1902), who being grateful to the founder of the Salesians, John Bosco (1815-1888), contributed to handing over previously Dominicans’ buildings in Oświęcim to the Salesians. All this was done with the agreement of the ordinary of Krakow, Jan Puzyna. The Salesians in turn promised to build and run an educational youth centre. The memoirs of Franciszek Niemczyk, one of the first three Salesian alumni in the temporary youth centre, a later Salesian priest, cover the period from the arrival of Fr Franciszek Trawiński to Oświęcim in 1898 to taking over this religious centre by his successor, Fr Emanuel Manassero at the beginning of December 1900. The memoirs describe the daily life of the temporary Salesian centre in the leased building at Kęcka Street (later Jagiełło Street) and focus on the struggle with Fr Trawiński’s risky lottery whose aim was to provide finance for building a Salesian youth centre in Oświęcim. Finally, the centre was built, and on 20 October 1901, it was blessed by Cardinal Jan Puzyna from Krakow.

Key words: the beginnings of the Salesian activity in Poland; Oświęcim, the history of the Church

 

Bibliografia / References

Źródła

AAWO, (Archiwum Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie), AB III, C 8, Reformaten Kloster zu Christburg 1822-1843, k. 223-224, 239v.

ADEg, (Archiwum Diecezji Elbląskiej), M księga małżeństw 1709-1808. Tychnowy 1798, k. 148.

ADP, (Archiwum Diecezji Pelplińskiej), C 54a, s. 89, 90.

APG, (Archiwum Państwowe w Gdańsku), 6/30.006, k. 8-30, 31-73, 123-147.

APG, 10/2776, s. 79, 204-206, 407-409.

APG, 10/3112, k. 1-19.

APG, 10/3341, s. 70-71, 89, 91, 94, 102.

APG, 10/4385, k. 27, 36.

APG, 10/4537, k. 31-43, 42-58.

Balsam Kasper, Kazania przygodne, Poznań 1767.

Geheimes Staarsarchiv Preussischer Kulturbesitz, I HA, Rep. 76 IV, Kultusministerium, Sekt. 3, Abt. XIII, Nr 23. Das Bernhardiner – Kloster zu Cadinen, die Aufhebung desselben und Bestimmung über das Vorhandene Vermögen 1824-1863, pismo z 22 czerwca 1814.

 

Opracowania

Borkowska M., Zakony żeńskie w Polsce w epoce nowożytnej, w: Dzieje chrześcijaństwa Polski i Rzeczypospolitej Obojga Narodów, red. J. Kłoczowski, Lublin 2010, s. 287-376.

Czaplewski P., Ważniejsze rękopisy poklasztornej biblioteki w Świeciu, „Zapiski TNT”, 4 (1917) nr 2, s. 55-56.

Krasicki I., Monachomachia czyli wojna mnichów, Warszawa 1985.

Lademann M., Biblioteka klasztoru oo. reformatów w Wejherowie, „Studia Pelplińskie”, 27 (1998) s. 221-244.

Lenart E., Biblioteki bernardyńskie w Polsce od 2. połowy XV wieku do końca wieku XVIII, w: Pięćset pięćdziesiąt lat obecności oo. bernardynów w Polsce (1453-2003), red. W.F. Murawiec, D.A. Muskus, Kalwaria Zebrzydowska 2006, s. 659-676.

Liek G., Die Stadt Löbau in Westpreussen mit Berückchitigung des Landes Löbau, Marienwerder 1892.

Opgenoorth E., Verfassung, Verwaltung, Recht, Militär in Ost- und Westpreußen 1772-1807, w: Handbuch der Geschichte Ost- und Westpreußens, Teil II/2, hrsg. E. Opgenoorth, Lüneburg 1996, s. 44-48.

Piszcz E., Biblioteka klasztoru oo. reformatów w Łąkach na Pomorzu, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 2 (1961) z. 1-2, s. 207-226.

Poliński L., Szkoła zakonna dla nauki postępowania w doskonałości y edukacyi w dobrym źyciu młodziezy zakonney, powszechnie zaś dla poźytku kaźdego zakonnika, b.m. 1787.

Strutyńska M., Biblioteka bernardynów w Lubawie, w: Z badań nad polskimi księgozbiorami historycznymi, Warszawa 1986, s. 5-76.

Wojtkowski J., Katalog inkunabułów Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego Metropolii Warmińskiej „Hosianum” w Olsztynie, Olsztyn 2007.

Wysocki S., Kazania różne, b.m. 1750.

Zawadzki W., Duchowieństwo katolickie oficjalatu pomezańskiego w latach 1525-1821, t. 1: Studium prozopograficzne, Elbląg 2009.

Zawadzki W., Dzieje klasztoru bernardyńskiego w Kadynach, Olsztyn 2002.

Zawadzki W., Księgozbiór klasztoru bernardyńskiego w Kadynach w zasobach Biblioteki Elbląskiej, „Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne”, 102 (2014) s. 333-380.

Zawadzki W., Losy franciszkanów w Prusach Zachodnich w okresie kasaty ich klasztorów, „Hereditas monasteriorum”, 2 (2013) s. 95-97.

Zawadzki W., Zakony w Pomezanii w XVII-XIX wieku, Olsztyn-Elbląg 2013.

 

Informacja o autorze / Information about Author

Ks. Waldemar Witold Żurek SDB – dr hab. historii Kościoła; profesor w Ośrodku Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościelnych KUL; e-mail: zurek@kul.pl

https://orcid.org/0000-0002-5602-5077