Научная статья на тему 'АЁЛ ЖАСОРАТ ВА БУЮКЛИК ТИМСОЛИ'

АЁЛ ЖАСОРАТ ВА БУЮКЛИК ТИМСОЛИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

731
50
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Табиий-биологик / Шариат / Матриархат / Аѐл сиѐсатчилар / биологик-генетик / тарихга назар / миллат келажаги / оиладаги мавқе / жасорат / фарзандлар тарбияси

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Гулчехра Салайдиновна Рахмонова

Ҳеч ўйлаб кўрганмисиз, нега баҳор фаслини аѐлларга қиѐслашади? Мафтункорлигу гўзалликни ўзида жамлагани учунми? Шу фаслнинг обҳавосидек ўзгарувчан атворга эгалиги боисдир балки? Аѐллар байрами баҳорнинг илк тароватли кунларида нишонлангани учундир? Не бўлганда ҳам аѐл ҳусну латофатини баҳор гулларига, феъл-атворини эса об-ҳавосига қиѐс этиш мумкин. Шу ўринда бир савол пайдо бўлди. Аѐлнинг эгилса-да, букилсада синмас иродаси, метин матонатини нимага менгзасак бўлади? Келинг, шу саволга бирга жавоб излаймиз. Тасаввур қилинг, кўмир конида пайдо бўлиб қолдингиз ва кўмирлар орасида базўр кўринаѐтган нарсага кўзингиз тушди. То уни қўлга олиб, артиб, тозалаб кўрмагунингизча уларнинг оппоқ дурлар эканлигига ишона олмайсиз. Уларнинг нима учун денгиз тубида эмас, кўмирлар орасида қорайиб ѐтганига ҳайрон бўласиз. Тарихга эътибор берадиган бўлсак, ҳар бир буюк шахс ортида аѐл сиймоси турганини кўрамиз. Чунки бутун бир миллатни аѐл дунѐга келтиради, аѐл тарбиялайди.Матонатли бу аѐллар орасида узоқ умр кўриб, қийинчиликлар олдида қаддини букмай мардона курашганлар ва алалоқибат ѐруғ кунларга етиб келганларни тушинамиз. Авлодлар давомийлигини таъминлаш, фарзандлар тарбияси, рўзғор ишлари аѐллар зиммасида. Қадим момоларимизнинг зукколиги, билимдонлиги сабаб Беруний, Ибн Сино, Имом ал-Бухорийдек буюк зотлар вояга етган. Аслида, оилани ҳам, жамиятни ҳам бирлаштириб катта кучга айлантира оладиган зот бу аѐллардир Аѐл ким? Бироз жумбоқли савол-а? Аѐлнинг ўзи ҳам тушунмас сирли олами, нозик қалби бизни ҳайратда қолдиради. Аѐл бир зумда қушдек чақнаса, бирпасда англаб бўлмайдиган тушкунлик қуршовида қолади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «АЁЛ ЖАСОРАТ ВА БУЮКЛИК ТИМСОЛИ»

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 6 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-6-1206-1211

АЁЛ ЖАСОРАТ ВА БУЮКЛИК ТИМСОЛИ

Гулчехра Салайдиновна Рахмонова

Чирчик давлат педагогика инсититути укитувчиси

АННОТАТЦИЯ

Х,еч уйлаб курганмисиз, нега бахор фаслини аёлларга киёслашади? Мафтункорлигу гузалликни узида жамлагани учунми? Шу фаслнинг об-хавосидек узгарувчан атворга эгалиги боисдир балки? Аёллар байрами бахорнинг илк тароватли кунларида нишонлангани учундир? Не булганда хам аёл хусну латофатини бахор гулларига, феъл-атворини эса об-хавосига киёс этиш мумкин. Шу уринда бир савол пайдо булди. Аёлнинг эгилса-да, букилса-да синмас иродаси, метин матонатини нимага менгзасак булади? Келинг, шу саволга бирга жавоб излаймиз. Тасаввур килинг, кумир конида пайдо булиб колдингиз ва кумирлар орасида базур куринаётган нарсага кузингиз тушди. То уни кулга олиб, артиб, тозалаб курмагунингизча уларнинг оппок дурлар эканлигига ишона олмайсиз. Уларнинг нима учун денгиз тубида эмас, кумирлар орасида корайиб ётганига хайрон буласиз. Тарихга эътибор берадиган булсак, хар бир буюк шахс ортида аёл сиймоси турганини курамиз. Чунки бутун бир миллатни аёл дунёга келтиради, аёл тарбиялайди.Матонатли бу аёллар орасида узок умр куриб, кийинчиликлар олдида каддини букмай мардона курашганлар ва алалокибат ёруг кунларга етиб келганларни тушинамиз. Авлодлар давомийлигини таъминлаш, фарзандлар тарбияси, рузгор ишлари аёллар зиммасида. Кадим момоларимизнинг зукколиги, билимдонлиги сабаб Беруний, Ибн Сино, Имом ал-Бухорийдек буюк зотлар вояга етган. Аслида, оилани хам, жамиятни хам бирлаштириб катта кучга айлантира оладиган зот бу аёллардир Аёл ким? Бироз жумбокли савол-а? Аёлнинг узи хам тушунмас сирли олами, нозик калби бизни хайратда колдиради. Аёл бир зумда кушдек чакнаса, бирпасда англаб булмайдиган тушкунлик куршовида колади.

Калит сузлар: Табиий-биологик, Шариат, Матриархат, Аёл сиёсатчилар, биологик-генетик, тарихга назар, миллат келажаги, оиладаги мавке, жасорат, фарзандлар тарбияси,

КИРИШ

Узликни англаш,миллий тикланиш истиклол берган улуг неъматлардандир. Юрт мустакиллиги яна бизга юксалиш учун кенг

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 6 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-6-1206-1211

имкониятлар эшигини очиб берди.Бу эса уз навбатида,буюк давлат куриш йулидан бориш шароитини яратди.Буюк давлат куриш факат маънавияти юксак халкнинг кулидан келади.Утмишни унитмаган халкнинг маънавияти шубхасис юксак булади.Тарих кишиларга аждодларимиздан колган анъана ва кадриятларни ,мехр-окибатни ургатади, одамийликдан сабок беради,миллий гурурни юксалтиради,Ватанга булган мухаббатни кучайтиради,огохликка чорлайди ва утмишга хурмат эхтиром билан муносабатда булишга ундайди.Албатта хар бир даврнинг узини карашлари,урф-одатлари ,маънавий шакилланиши буладиДайси даврдан булишдан катий назар аёллар доим бир макомда булади.Мавзуни кутаришдан максадим Кддимги Юнон файласуфи Сукротга тегишли гап менга туртки булди."Миллатни йук килмокчимисан? Унинг аёлларини тарбияси буз!Бир пайтлар Европада кудратли кучга эга булган ва хатто Юнонистонни ишгол килган Спарта давлати абадий енгиб булмас мамлакат сифатида куриларди. Бу кудратли давлатни хар бир эр углони бор эдики жанг майдонида охирги кони колгунча арслон каби олишарди. Уларни гуё жанг майдонида енгиш имконсиз эди. Хдтто бошка давлатга юришга кетаётган кушин хам Спарта чегарасини айланиб утган. Кадимдан маккорлиги билан куп давлатларни кулатган Римликлар ана шу енгиб булмас салтанатни кулатиш учун куп йиллар харакат килишди ва охирида Юнон файласуфи Сукротнинг миллатни йук килмокчимисан унинг аёлларини тарбиясини буз иборасидан пухталик билан фойдаланишди

Дастлаб Римликлар Спарта билан дустлик алокаларини яхшилашди ва уларга узларининг савдо карвонларини жунатишди. Бу пайтда Спарта ахолиси дехкончилик билан шугулланар, эркаклари доимий жангларда булгани сабабли, одатда аёллар дехкончилик ишлари билан банд булар эди. Аста-секин Спарта ичкарисига кириб келган Рим савдогарлари кишлок аёлларини кимматбахо буюмлар, газламалар билан кизиктиришни бошлашди. Албатта бу чиройли буюмларни сотиб олиш учун уларга олтин керак эди. Бора-бора жанглардан уйига кайтаётган эрлардан аёллар жангдан олтин билан кайтишни талаб кила бошлашди. Илгари ватани, халки, ор-номуси учун сунгги кони колгунча олишган миллатнинг эр йигитлари энди жангга олтин учун кирадиган булди. Улар жангдан олтинсиз уйларига кайтишни исташмас, кайтганларини уйда минг маломатлар кутиб турарди.Биринчи боскич амалга ошгач Римликлар энди иккинчи боскичга утишди. Улар савдо карвонлари оркали энди кулларни хам олиб келиб Спартада сотишни йулга куйишди. Йил ун икки ой далада ишлайдиган аёлларга бу ишларни кулларга килдиришлари мумкинлиги, узлари

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 6 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-6-1206-1211

уйда маишатда яшашлари аста-секинлик билан сингдирилди. Вакт утиб аёллар хамма ишларини кулларига килдирадиган ва хар бир Спарталикнинг уйида кул булиши урфга айланди. Шундан кейин эркаклари доимий жангларда юрган Спарта аёлларига куллари билан яширинча ишкий муносабатлар куриш каби ёд гоялар фаол феминисткалар томонидан сингдирила бошланди. Бу ишлар бошида эрлардан яширинча тутиларди токи Спарта Маликасининг уз кули билан ишкий муносабати маълум булмагунча. Ушанда хукмдор уша кулни катл килдириб Маликани жазосиз колдирганди. Шу вокеадан кейин бошка аёллар хам энди эрларидан куркмайдиган ва бу ишларини сир тутмайдиган одат чикаришди. Гурури синган эркаклар энди илгаригидек жанг майдонида улишни исташмас, улар химоя киладиган оркаларида кадрлирок хеч нарса колмаганди.Охирги бор Рим кушинлари Спартага бостириб кирганда каршиларида гурури синган бир ховуч куркоклар турарди. Илгари жанг майдонида шердек олишган Спарталиклар бу сафар жангнинг биринчи кисмидан жанг майдонини ташлаб кочишди.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Шу билан бу кудратли давлат ер юзидан батамом йук булиб кетди. Эрка-тайлок Спарта аёллари эса Рим бозорларида кул килиб олиб кетилди.Бу гоялар кулланила бошланганига мана минг йиллардан ошди. Тарих чархпалаги такрорланиб бораверар экан янги-янги гоялар вужудга келаверади. Инсоният яралибдики хаёт учун кураш давом этади ва унутманг минг йиллар олдинги бу гоялар хозир хам кулланиляпди, факат янгича куринишларда, классик

усулларда.....Аёллар бу миллат келажагини белгилаб беради,соглом ва теранг

фикрлайдигон авлодни яратади,она деган макомга эга булади.Она бу жасорат тимсоли.Она фарзанди учун хамма нарсага тайёр булган бир тимсол.Жасорат ва буюклик тимсолига факат аёллар ва оналар хаклийдир деб биламан.Шундай экан аёллар миллат келажагини асрабколишга дахлдордир.

Бугунги кунда инсониятнинг тенг яримини ташкил этадиган аёллар жамият хаётида жудда катта роль уйнайдилар,колаверса,хаётимизни уларсиз тасаввур килиш кийин.Улуглардан бири;"Дунёда битта аёл колса хам у хакда янги гап айтиш мумкин", деган эди.Юксак акл-идрок сохиблари орасида аёллар озчиликни ташкил этади.Гузал жинс сохибларининг ижодий фаолияти билан эркакларга нисбатан кам шугулланишлари табиий-биалогик ёки генетик узига хослик булмасдан,балки,ижтимоий,баъзан эса,диний характер касб этади.Машхур саркардалар ва умуман,тарихий шахсларнинг хотин-кизлар

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 6 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-6-1206-1211

орасида кам етишиб чиканлигини хам кисман шу билан изохлаш мумкин.Аммо,бу ерда энди аёлларга хос булган ва уларни эркаклардан ажратиб турувчи табиий-биалогик жихатлар мухим ахамият касб этади.Шундай булсада уларни орасида Тумарис каби кахрамонлар етишиб чикишди.Ижод сохасида эса,Гулбаданбеги ва Нодирабегим каби унлаб арбоблар юритганлигини биламиз.

Тарихдан биламизки,аёлларнинг жамиятдаги холатига муносабат турли даврларда давлат сиёсатига караб узгариб келган.Зеро,аёллар хар кандай жамиятда хам оиланинг асосини ташкил этган."Аёллар бир кули билан бешик тебратса,бир кули билан дунёни тебратади",деган накл бежиз айтилмаган.Шу масалага чукуррок ёндашадиган булсак,хар бир жамиятнинг тараккиёти,адолатлилиги ва инсонпарварлиги аёлларга булган муносабат билан улчаланади.

Тарихга бир назар ташласак,ибтидоий жамоа тузими даврида аёл оила боши,унинг асоси булса,кейинчалик унинг макоми,хукуклари поймол этила бошланиб,хак-хукуксиз кул сифатида ,уни сотса хам,сотиб олса хам ,хатто улдириш хам мумкин.Яна бир даврда аёл олима,сиёсатчи,давлат арбоби ва жамият учун энг зарур инсон.Тарих зарваракларидаги аёлга булган муносабат шу даврнинг сиёсати,ижтимоий тенгсизлик билан белгиланса-да,хозирги демократик жамият устувор мамлакатларида хам уларнинг хукукларини хурмат килинмаётганлигини куриш мумкин.Буни базилар тарихдан колган мерос,"шариат"нинг талаби дея эътироф этишлари мумкин.Шаркда кадимдан шариат ва одатлар меъёрларидаги тамойиллар узбек аёлининг хаёт тарзининг белгилаб берган.Аёлга масъул оиланинг эркаги хисобланиб,уни акаси,отаси ёки эрининг хохишига кура,жазоланиши,сотиб юбориши мумкин булган.Шарк мамлакатларида аёллар ва кизлар билан савдо килувчи кул бозорлари хам маавжуд булган.Бухоро сунги амирининг 300га якин аёли,чури ва канизаклари булган Купхотинлик кизларни ёшлигидан сотиш,аёлнинг наслдан наслга утиши (эр улганида унинг ака-укаларига ёки фарзандларига никохланиши)акидапараст рухонийлар томонидан конунийлаштирилган.Куп вактлар Ислом динини чаласавод дин пешволари томонидан бузилиб талкин килинган.Бинобарин,Ислом динида аёлларни хурмат килиш ва севишга даъват килинадиДуръони Каримда такидланишича,эркак ва аёл,уларнинг кобиляти ва лаёкати тенг хисобланади.

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 6 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-6-1206-1211

НАТИЖАЛАР ВА МУ^ОКАМА

Аёлларни уз имкониятларини туларок намоён этишларига ижтимоий ва диний омиллар монелик килади.Буни тушиниб олишимиз учун тарихга назар солишимизга тугри келади.Хаммамизга маълумки Матриархат ва Патриархат даврлари булган.Патриархат давр бошланиши билан аёлларнинг оиладаги ва жамиятдаги мавкеи пасайган.Чунки,яшаш учун кураш жараёнида тугиладиган муоммолар,асосанг,жисмоний куч билан хам мумкин эмас эдида.Бу нисбат анъанавий тус олиши натижасида эса,жамият тараккиётининг юксакрок боскичларида хам узгармасдан колаверади.Тайлор деган инглиз олими "Ибтидоий маданият" деган китоб ёзган.Олим археологик ашёвий далиллар ва ибтидоий даражада хаёт кечирувчи кабилалар хаётини кузатиш асосида тадкикот ишларини олиб борган.Тайлорнинг ёзишича,аёлларнинг оила ва кабилада паст мавкега эга булишлари уларнинг аклий характердаги муоммолар билан камрок шугулланишларга сабаб булган.Уларда кашфиётчилик ва ихтирочилик имкониятлари чекланган.

Биринчидан,бу нарсани биологик-генетик даражага олиб чикиш хато,чунки табиат аёлларга хам эркаклар билан баравар интеллектуал салохият ато этган.Хдтто баъзи бир жихатлардан улар устунликка хам эга.Масалан,борликни эстетик хис килиш,бошка инсонлардаги уй-кечинмаларни англаш ёки нарса ва вокеалар уртасидаги мантикий богликликни идрок килиш нуктаи назаридан аёллар эркаклардан устун туришади.

Иккинчидан эса,аёлликни узи мохият эътибори билан кашфиётчиликдан иборат-улар хаёт давомчилари булган болаларни дунёга келтиришаЩолаверса ,ёш авлоднинг таълим ва тарбияси асосан аёллар зиммасида булган,уйлашимча,хозир хам шундай ва бундан кейин хам шундай булиб колади.Чунки,бу мухим ишда фидойилик мухим ахамият касб этади ва факат аёлларгина уз зурриётлари учун хар кандай кийинчиликка тайёр туришади.Аёл-жуда катта яратувчи куч!Эски замон мактабларида асосан угил болалар таълим олишган.^изларнинг бир кисмигина уйда укиб урганишган.Ахлокий ва хукукий онгининг ривожланиб бориши билан аёлларнинг жамиятдаги,шунингдек,оиладаги мавкеи хам усиб,эркаклар билан бараварлашади.Буни оддийгина мехнат килиш хукукидан тортиб сиёсий хукукларигача булган конститутциявий меъёрларда куришимиз мумкин.Масалан,анъанавий жамиятлар хисобланадиган бир катор Шарк мамлакатларида утган юз йилликнинг иккинчи яримидан бошлаб аёл сиёсатчилар хокимят тепасига келишди.Тарихан аёллар ижтимоий-сиёсий

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 6 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-6-1206-1211

масалаларга нисбатан паст мавкени эгаллаган Хиндистон ва Покистонда Индира Ганди ва Беназир Бхутто сингари аёл сиёсатчилар бир неча марта умумхалк сайловларида голиб чикиб,уз мамлакатларини узок йиллар давомида бошкардилар.Шу маънода узимизни тарихимизга назар солсак куркмас ва жасур,акл сохибалари хам етишиб чикан.Хозирги кунда хам давлатимизга аёлларга булган эътибор тобора ошиб бормокда.Жамиятимизда аёлларни урнини ошириш учун сенат раиси Танзила Камолова ва бир канча туман хокимларини аёл кишидан иборат булганлиги бунга мисол була олади.

ХУЛОСА

Хукукий -демократик жамият ривожланиб бориши билан хотин-кизларнинг хамма жабхадаги хукукий макоми хам кенгайиб ва мустахкамланиб бораверади.Лекин бу нарса аёлларга куйиладиган талабни эркаклар билан бир хил даражага олиб чикиш зарурлигини англатмайди.Чунки,табиат уларга узига хос нозик тийрат ва сийрат ато килган були,улар бажарадиган юмушлар таъсирида тушадиган жисмоний,аклий ва рухий юклама уларга огирлик килмаслиги зарурДолаверса,боболаримизни ижодга,курашга ундаган,уларнинг юракларига илхом ва жасорат бахш этган нарса хам момоларимиздаги гузаллик ва окилалик эди.Буюк инсонларни дунёга келтирган она-аёлларнинг узи хам буюк!Бекорга халкни онага киёслашмайди.Битта дахо камолга етиши учун неча юзлаб ва минглаб ярим дахолар тер тукиб мехнат килишлари керак булади.Шубхасиз,уларнинг купчилигини аёллар ташкил килади.Биз кураётган дунёвий жамият ва демократиянинг ривожланиш истикболлари аёлларимиздаги интеллектуал кобилятларни намоён килишга имкон беради.Биз узлигимизни,карашларимизни аёллар оркалий шакиллантиришимиз керак.Аёл она,фарзанд тарбиясига маъсулдир.Шундай экан аёлларни маънавий ва ахлокий тушунчаларни минталитетимизга хос тарзда асраб колишимиз керак деб биламан.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси конситутцияси

2. Хотин-кизларга йуналтирилган тиббий-ижтимоий ёрдам. З.Ок румол- Матлуба Юсуф Охун

4. Тумарис -Миркарим Осим

5. Аждодларимиз жасорати-Ю.Насриддинов

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.