نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه شناسی اقتصادی و توسعه، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد

2 عضو هیئت علمی گروه جامعه شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

حاشیه‌نشینی که ازجمله عوامل به وجود آورنده‌ شرایط قانون‌گریزی و برهم زننده امنیت کلان‌شهرها است، زاییده برنامه‌ریزی‌های نامناسب اقتصادی و اجتماعی است. هدف این مقاله، ارزیابی میزان قانون‌گریزی و تبیین برخی عوامل مؤثر بر آن در نواحی حاشیه نشین و حومه شهرستان مشهد است. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی و جامعه آماری آن کلیه افراد حومه شهر مشهد هستند. از این میان 5 منطقه و 383 سرپرست خانوار حاشیه نشین به­عنوان نمونه انتخاب شدند. داده‌ها به روش‌های آماری در نرم‌افزار SPSS پردازش و تحلیل شد. نتایج بیانگر میزان قابل ملاحظه قانون‌گریزی با درجه میانگین 9/2 است. همچنین رابطه همبستگی عوامل مذهبی (به­جز پایبندی به مناسک مذهبی)، احساس برابری (به استثنای رعایت حقوق قومیت‌ها، برتری قانون بر رابطه و شایسته‌سالاری)، احساس کارآمدی و احساس بیگانگی (غیر از احساس بی‌معنایی) با میزان قانون‌گریزی از لحاظ آماری معنادار است. نتایج حاکی از ضعف قابل ملاحظه در بنیان‌های آگاهی و دانش، بنیان‌های اقتصادی و تولیدی و نیز سازوکارهای نهادی در تخصیص و توزیع سرمایه‌ها و امکانات است که روی‌هم‌رفته در چارچوب نظامی غیرسنتی مبتنی بر تجربه و اتفاق­های روزمره زندگی و گرایش منفعت طلبانه فردی، منجر به گرایش‌های قانون­گریزانه در این مناطق شده است.

کلیدواژه‌ها

-        چلبی، مسعود (1394). کتاب تحلیل اجتماعی در فضای کنش. تهران: نشر نی.##حیدری، آرش؛ رضادوست، کریم؛ فروتن­کیا، شهروز (1391). "نظریه از‌هم‌گسیختگی نهادی و قانون­گریزی (مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز)". فصلنامه مسائل اجتماعی ایران، دوره بیست و دوم، ش 12 (بهار): 39-60.##دورکیم، امیل (1391). درس­های جامعه­شناسی (فیزیک، اخلاقیات و حقوق). ترجمه جمال­الدین موسوی. تهران: نشر نی.##رضایی، محمد (1384). "میزان، نوع و عوامل مؤثر بر قانون­گریزی". جامعه­شناسی ایران، دوره ششم، ش 3 (تابستان): 47-69.##رفیع‌پور، فرامرز (1378). آناتومی آشفتگی اجتماعی. تهران: سروش.## رفیع‌پور، فرامرز (1387). آناتومی جامعه. تهران: شرکت سهامی انتشار.##روستایی، شهریور؛ زادولی، فاطمه؛ زادولی خواجه، شاهرخ (1393). "تحلیل فضایی پراکنش فقر اجتماعی در مناطق حاشیه­نشین (نمونه موردی: مناطق حاشیه­نشین شمال شهر تبریز)". فصلنامه برنامه‌ریزی توسعه شهری و منطقه‌ای، دوره اول، ش 1 (تابستان): 72-98.##زارع شاه­آبادی، اکبر؛ ترکان، رحمت­الله (1392). "عوامل قانون­گرایی شهروندان در شهر یزد". رفاه اجتماعی، دوره هفتم، ش 50 (بهار): 159-206.##عبداللهی، محمد (1378). "موانع قانون­گرایی و راه­های مقابله با آن در ایران". در: مجموعه مقالات قانون­گرایی و فرهنگ عمومی. گردآورنده احمد زرین. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی: 34-61.##علی­محسنی، رضا (1391). "تحلیل جامعه­شناختی قانون­گریزی و راهکارهایی برای قانون­گرایی و نظم عمومی". فصلنامه نظم و امنیت انتظامی، دوره پنجم، ش 17 (پاییز): 83-108.##علیوردی­نیا، علی اکبر (1378). "مطالعه جامعه­شناختی میزان قانون­ستیزی در مازندران". در: مجموعه مقالات قانون­گرایی و فرهنگ عمومی. گردآورنده احمد زرین. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی: 169-226.##فتح­اللهی، جواد، و دیگران (1378). "ایجاد روحیه قانون­پذیری". در: مجموعه مقالات همایش قانون‌گرایی و فرهنگ عمومی. گردآورنده احمد زرین. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی: 63-83.##فیروزجائیان، علی­اصغر (1389). "قانون­گریزی (تحلیلی از منظر نظریه عدالت رویه‌ای)". رفاه اجتماعی، دوره یازدهم، ش 4 (تابستان):381 -410.##گیدنز، آنتونی (1391). جامعه­شناسی. ترجمه حسن چاوشیان. تهران: نشر نی.##محسنی، رضاعلی (1381). "امنیت، تهدید ملی و آسیب‌های اجتماعی". در: مجموعه مقالات امنیت اجتماعی و راهکارهای توسعه. گردآورنده احمد زرین. بابل: دفتر امور اجتماعی و اطلاع­رسانی قوه قضائیه استان مازندران: 901-937.##مختاری، مریم؛ قهرمانی، مریم؛ قدرتی، حسین (1391). "عوامل اجتماعی مؤثر بر میزان قانون­‎گریزی در روابط اجتماعی (مورد مطالعه: افراد 18 سال به بالای ساکن در شهر شیراز)". فصلنامه پژوهش­های دانش انتظامی، دوره چهاردهم، ش 32 (تابستان): 77 -104.##معیدفر، سعید (1379). "تبیین جامعه­شناختی تقدم مصالح فردی بر مصالح جمعی در ایران". در: مجموعه مقالات بررسی علل و عوامل تقدم مصالح جمعی بر منافع فردی. گردآورنده احمد زرین. تهران: اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی تهران: 832-826.##میرفردی، اصغر؛ فرجی، فروغ (1395). "بررسی میزان گرایش به قانون­گریزی و رابطه آن با میزان مشارکت اجتماعی و میزان کنترل اجتماعی در شهر یاسوج". جامعه­شناسی کاربردی، دوره بیست و هفتم، ش 62 (بهار): 93-110.##نوربهاء، رضا (1377). زمینه جرم­شناسی. تهران: کتابخانه گنج دانش.##واحدی، شهرام؛ بدری گرگری، رحیم؛ مصرآبادی، جواد (1388). "بررسی عوامل مؤثر بر قانون­گرایی شهروندان (مطالعه موردی: شهروندان استان آذربایجان غربی)".  فصلنامه انتظام اجتماعی، دوره یکم، ش 43 (تابستان): 33-56.##
-          Adams, J. S. (1965). Advances in Experimental Social Psychology. New York: Academic Press.
-          Akers, R. L.; Cochran, J. K. (1985). "Adolescent Marijuna Use: A Test of Tree Theories of Deviant Behavior". Deviant Behavior, Vol. 6, No. 1: 377-419.##Brownfield, David; Sorenson, Ann Marie (1993). "Self-control and juvenile delinquency: Theoretical issues and an empirical assessment of selected elements of a general theory of crime". Deviant Behavior, Vol. 1, No. 4: 243-264.##Burkett, Steven R (2001). "Religion and Crime". In: Encylopedia of Criminology and Deviant Behavior. Chunrye Kim, Vol. 2: 449-451.##Colfer, C. J. P. (2011). "Marginalized Forest Peoples’ Perceptions of the Legitimacy of Governance: An Exploration". World Development, Vol. 39, No. 12: 2147–2164.##Eldering, L.; Knorth, J. E. (2007). "Marginalization of Immigrant Youth and Risk Factor in Their Everyday Lives: The European Experience". Journal of Childand Youth Car Forum, Vol. 27, No. 3: 153-169.##Emirbayer, Mustafa (1996). "Useful Durkheim. Sociological Theory". Journal of Childand Youth Car Forum, Vol. 14, No. 2: 109-130.##Ezzine- de- Blas, D., et al. (2016). "Global patterns in the implementation of payments for environmental services". PLOS ONE , Vol. 11, No. 3: 113-149.##Ferrer, R. (2009). "Breaking the Law". Journal of Guangxi Youth Leaders College, Vol. 17, No. 1: 22-91.##Giddens, Anthony (1986). Durkheim on Politics and the State. Cambridge: Polity Press.##Haynie, D. L., et al. (2005). "Adolescent Romantic Relationships and Delinquency Involvement". Criminology, Vol. 43, No. 1: 21-177.##Hirschi, Travis; Gottfredson, Michael (1993). "Commentary: Testing the general theory of crime". Journal of Research in Crime and Delinquency. Vol. 30, No. 1: 47-54.##Hirschi, Travis (1961). Delinquency research. New York: The Free Press.##Hirschi, Travis (1995). "The influence of Criminal justice Research The Family". In: James Q. Wilson and Joan Petersilia (eds.). Crime. San Francisco: Institute for Contemporary Studies: 121-140.##Homans, G. C. (1961). Social Behavior: Its Elementary Forms. New York: Harcourt, Brace & world.##Ito, J., et al. (2018). "A policy evaluation of the direct payment scheme for collective stewardship of common property resources in Japan Ecol". Econ, Vol. 152, No. 5: 141–151.##Ito, J., et al. (2019). "Assessing the effectiveness of Japa community-based direct payment scheme for hilly and mountainous areas". Ecological Economics, Vol. 160, No. 2: 62–75.##Li, S.; Li, X. (2017). "Global understanding of farmland abandonment: A review and prospects". J. Geogr Sci, Vol. 27, No. 9: 1123–1150.##Lilly, J. Robert; Francis, T. Cullen; Richard, A. Ball (1995). Criminological theory: context and consequences. Thousand Oaks: Sage Publications.##Longshore, D., et al. (2004). "Self-Control and Social Bonds: A Combined Control Perspective on Deviance". Crime and Delinquency, Vol. 50, No. 4: 181-271.##Mohebalian, P. M.; Aguilar, F. X. (2018). "Design of tropical forest conservation contracts considering risk of deforestation". Land Use Policy, Vol. 70, No. 3:  451–462.##Murtinho, F.; Hayes, T. M. (2017). "Communal participation in Payment for Environmental Services (PES): unpacking the collective decision to enroll". Environ Manag, Vol. 59, No. 1: 939–955.##Narloch, U.; Drucker, A. G.; Pascual, U. (2017). "What role for cooperation in conservation tenders? Paying farmer groups in the High Andes". Land Use Policy, Vol. 63, No. 4: 659–671.##Terres, J. M., et al. (2015). "Farmland abandonment in Europe: identification of drivers and indicators, and development of a composite indicator of risk". Land Use Policy, Vol. 49, No. 2: 20–34.##Wang, Xiao-shoo;  Liu, Qing-shun (2010). "An Analysis of Psychological Factors of Law-abiding Behavior". Journal of Experimental Criminology, Vol. 21, No. 1: 14-45.##Wekesa, B. (2011). "A review of physical and socio-economic characteristics and intervention approaches of informal settlements". Habitat International, Vol. 35, No. 2: 238-245.##Wunder, S. (2015). "Revisiting the concept of payments for environmental services". Ecol Econ, Vol. 117, No. 1: 234–243.##Xin, Quan, Lou (2008). "On Law-abiding and Religion". Journal of Guangxi Youth Leaders College, Vol. 17, No. 1: 22-91.##