Abstract
Een paniekstoornis wordt gekenmerkt door het herhaaldelijk optreden van onverwachte paniekaanvallen en een langere periode van angst, onrust of ongemak ten gevolge hiervan. Een paniekaanval is een korte periode (minuten) van hevige angst of onbehagen die gepaard gaat met een verscheidenheid aan symptomen, zoals hartkloppingen, transpireren of een gevoel van ademnood. Deze aanvallen worden door de patiënt als catastrofaal beleefd. De patiënt vreest bijvoorbeeld dat hij of zij een hartaanval krijgt, gek wordt of de controle verliest en zich ten overstaan van anderen belachelijk maakt. Vaak ook is er de angst dat ontsnappen uit de ruimte waarin de patiënt zich bevindt, niet mogelijk is op het moment dat de patiënt zich weer ‘raar’ voelt worden. Een paniekstoornis gaat daarom vaak gepaard met vermijdingsgedrag, agorafobie genoemd. Naast karakteristieke situaties die vermeden worden, zoals mensenmassa's, winkels, openbare ruimtes, openbaar vervoer, autorijden, bruggen en tunnels, zijn er ook minder in het oog springende situaties en activiteiten die vermeden worden, zoals lichamelijke inspanning (sport, opwinding), scherp voedsel of koffie. Ook meer subtiel vermijdingsgedrag komt voor, bijvoorbeeld in de buurt van een gangpad gaan zitten of de deuren naar buiten in de gaten houden. Hoewel volgens de DSM-IV (APA, 1994) een diagnose paniekstoornis zonder agorafobie gesteld kan worden, blijkt in de praktijk bijna altijd enige vorm van vermijding aanwezig te zijn. De life time prevalentie van de paniekstoornis ligt tussen 1,5% en 3,5% (APA, 1994). Hiermee is het de meest voorkomende angststoornis. Voor verdere diagnostische gegevens verwijzen we naar APA (1994) en Emmelkamp, Hoogduin en Van den Hout (2000).
This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.
Preview
Unable to display preview. Download preview PDF.
Literatuur
Acierno, R.E., Hersen, M., & Hasselt, V.B. van (1993). Interventions for panic disorder: A critical review of the literature. Clinical Psychology Review, 13, 561–578.
American Psychiatric Association (1998). Practice guideline for the treatment of patients with panic disorder.
American Psychiatric Association. (1994). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (4e, herz. druk). Washington DC: APA.
Bakker, A., Balkom, A.J.L.M. van, & Spinhoven, Ph. (2002). SSRIs vs. TCAs in the treatment of panic disorder: a meta-analysis. Acta Psychiatrica Scandinavica, 106, 163–167.
Bakker, A., Balkom, A.J.L.M. van, Spinhoven, Ph. Blaauw, B.M., & Dyck, R. van (1998). Follow-up on the treatment of panic disorder with or without agoraphobia: A quantitative review. Journal of Mental Disease, 186, 414–419.
Bakker, A., Visser, S., & Balkom, A.J.L.M. van (2001). Paniekstoornis met en zonder agorafobie. In: A.J.L.M. van Balkom, P. van Oppen & R. van Dyck (red.), Behandelingsstrategieën bij angststoornissen (pp. 22–43). Houten/Diegem: Bohn Stafleu Van Loghum, Houten.
Balkom, A.J.L.M. van (1994). Comparative treatment studies in panic disorder with agoraphobia and obsessive compulsive disorder. Academisch Proefschrift. Enschede: Febodruk.
Balkom, A.J.L.M. van, Bakker, A., Spinhoven, Ph., Blaauw, B.M., Smeenk, S., & Ruesink, B. (1997). A meta-analysis of the treatment of panic disorder with or without agoraphobia: A comparison of psychopharmacological, cognitive behavioral, and combination treatments. Journal of Nervous and Mental Disease, 185, 510–516.
Barlow, D.H., Gorman, J.M., Shear, M.K., & Woods, S.W. (2000). Cognitive-behavioral therapy, imipramine, or their combination for panic disorder: A randomized controlled trial. Journal of the American Medical Association, 283, 2529–2536.
Beck, A.T., Rush, A.J., Shaw, B.F., & Emery, G. (1979). Cognitive therapy of depression. New York: Guilford Press.
Beurs, E. de (1993) The assessment and treatment of panic disorder and agoraphobia. Academisch Proefschrift. Amsterdam: Thesis Publishers.
Bouman, T.K. (1995). Kort instrumenteel: De Agoraphobic Cognition Questionnaire (ACQ). Gedragstherapie, 28, 301–304.
Bouman, T.K. (1998). Kort instrumenteel: De Body Sensations Questionnaire (BSQ). Gedragstherapie, 31, 165–168.
Chambless, D.L., Caputo, G.C., Bright, P., & Gallagher, R. (1984). Assessment of fear in agoraphobics: The Body Sensations Questionnaire and the Agoraphobic Cognitions Questionnaire. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 52, 1090–1097.
Chambless, D.L., Caputo, G.C., Jasin, S.E., Gracely, E.J., & Williams, C. (1985). The mobility inventory for agoraphobia. Behaviour Research and Therapy, 23, 25–44.
Clark, D.M. (1986). Anxiety states: Panic and generalized anxiety. In: K. Hawton, P.M. Salkovskis, J. Kirk & D.M. Clark (eds.), Cognitive behaviour therapy for psychiatric problems (pp. 52–96). Oxford: Oxford University Press.
Craske, M.G., & Barlow, D.H. (1993). Panic disorder and agoraphobia. In: D. Barlow (ed.), Clinical handbook of psychological disorders (pp. 1–47). New York: Guilford.
Craske, M.G., Meadows, E., & Barlow, D.H. (1994). Therapist's guide for the mastery of your anxiety and panic II & agoraphobia supplement. New York: Graywind Publications.
Emmelkamp, P.M.G., Hoogduin, C.A.L., & Hout, M.A., van den (2000). Angststoornissen. In: W. Vandereycken, C.A.L. Hoogduin & P.M.G. Emmelkamp (red.), Handboek psychopathologie: deel 1 (pp. 211–253). Houten/Diegem: Bohn Stafleu Van Loghum, Houten.
Gould, R.A., Otto, M.W., & Pollack, M.H. (1995). A meta-analysis of treatment outcome for panic disorder. Clinical Psychology Review, 15, 819–844.
Grol, R.P.T.M., & Orlemans, J.W.G. (1979). Ontspanningsoefeningen. In :J.W.G. Orlemans, W. Brinkman, W.P. Haaijman & E.J. Zwaan (red.), Handboek voor gedragstherapie deel 1 (pp. B2.1-B2.44). Deventer: Van Loghum Slaterus.
Haan, E. de, Hoogduin, K., & Jong, P. de (1985). Geleidelijke exposure bij fobische klachten. Directieve therapie, 5, 216–226.
Hoogduin, C.A.L., Schaap, C.P.D.R., Methorst, G., & Keijsers, G.P.J. (1994). De behandeling van angststoornissen. In: C.P.F. van der Staak, C.A.L. Hoogduin & C.P.D.R. Schaap (red.), Over het effectief behandelen van angststoornissen (pp. 47–55). Nijmegen: Bureau Bèta.
Jansson, L., Öst, L.-G., & Jerremalm, A. (1987). Prognostic factors in the behavioral treatment of agoraphobia. Behavioural Psychotherapy, 15, 31–44.
Kampman, M. (2003). Studies on treatment non-response in panic disorder and obsessive-compulsive disorder. Academisch Proefschrift. Nijmegen: Print Partners Ipskamp.
Kampman, M., & Keijsers, G.P.J.(2000). Behandelprotocol bij angst en paniek, werkboek en therapeutenboek. Nijmegen: Cure & Care Publishers.
Kampman, M., Keijsers, G.P.J., Hoogduin, C.A.L., & Hendriks, G.J. (2002). A randomized double-blind, placebo-controlled study into the effects of adjunctive paroxetine in panic disorder patients, unsuccessfully treated with cognitive behanviour therapy alone. Journal of Clinical Psychiatry, 63, 772–777.
Kampman, M., Keijsers, G.P.J., Hoogduin, C.A.L., & Hendriks, G.J. (aangeboden). Outcome prediction of cognitive behaviour therapy for panic disorder: A lack of consistent results.
Keijsers, G.P.J. (1990). Behandelprotocol angststoornissen. Intern rapport, Vakgroep Klinische Psychologie en Persoonlijkheidsleer, Katholieke Universiteit Nijmegen.
Keijsers, G.P.J., Hoogduin, C.A.L., & Schaap, C.P.D.R. (1994). Prognostic factors in the behavioral treatment of panic disorder with and without agoraphobia. Behavior Therapy, 25, 689–708.
Keijsers, G.P.J., Schaap, C.P.D.R., & Hoogduin, C.A.L. (1995). Predictoren voor behandelresultaat bij paniekstoornis en dwangneurose: Een kritisch overzicht. Gedragstherapie, 28, 85–103.
Lotufo-Neto, F., Bernik, M., Ramos, R.T., Andrade, L., Gorenstein, C., Cordas, T., Melo, M., & Gentil, V. (2001). A dose-finding study and discontinuation study of clomipramine in panic disorder. Journal of Psychopharmacology, 15, 13–17.
Margraf, J., Barlow, D.H., Clark, D.M., & Telch, M.J. (1993). Psychological treatment of panic: Work in progress on outcome, active ingredients, and follow-up. Behaviour Research and Therapy, 31, 1–8.
Mavissakalian, M., & Perel, J.M. (1992). Clinical experiments in maintenance and discontinuation of imipramine therapy in panic disorder with agoraphobia. Archives of General Psychiatry, 49, 318–323.
Otto, M.W., Gould, R.A., & Pollack, M.H. (1994). Cognitive-behavioral treatment of panic disorder: Considerations for the treatment of patients over the long term. Psychiatric Annals, 24, 307–325.
Otto, M.W., Tuby, K.S., Gould, R.A., McLean, R.Y.S., & Pollack, M.H. (2001). An effect-size analysis of the relative efficacy and tolerability of serotonin selective reuptake inhibitors for panic disorder. American Journal of Psychiatry, 158, 1989–1992.
Pollack, M.H., & Otto, M.W. (1997). Long-term course and outcome of panic disorder. Journal of Clinical Psychiatry, 58 (suppl. 2), 57–60.
Richtlijncommissie farmacotherapie van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (1998). Richtlijn farmacotherapie angststoornissen. Amsterdam: Boom.
Stahl, St.M. (2002). Don't ask, don't tell, but benzodiazepines are still the leading treatments for anxiety disorders. Journal of Clinical Psychiatry, 63, 756–757.
Taylor, S. Understanding and treating panic disorder; Cognitive-behavioural approaches. Chichester, UK: John Wiley & Sons.
White, K.S., & Barlow, D.H. (2002). Panic disorder and agoraphobia. In: D.H. Barlow (ed.), Anxiety and its disorders (pp. 328–379). New York: The Guilford Press.
Editor information
Rights and permissions
Copyright information
© 2004 Bohn Stafleu Van Loghum, Houten
About this chapter
Cite this chapter
Kampman, M., Keijsers, G.P.J., Hendriks, G.J. (2004). Protocollaire behandeling van patiënten met een paniekstoornis met of zonder agorafobie:. In: Keijsers, G.P.J., van Minnen, A., Hoogduin, C.A.L. (eds) Protocollaire behandelingen in de ambulante geestelijke gezondheidszorg I. CCD-Reeks. Bohn Stafleu van Loghum, Houten. https://doi.org/10.1007/978-90-313-7117-4_2
Download citation
DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-313-7117-4_2
Publisher Name: Bohn Stafleu van Loghum, Houten
Print ISBN: 978-90-313-4249-5
Online ISBN: 978-90-313-7117-4
eBook Packages: Dutch language eBook collection