Heybeliada ve Bronz Kılçık

İstanbul Adaları arasında dokuz takımadadan biri olan Heybeliada’da Çam Limanı mıntıkasında bakırla karışık demir yatakları olduğundan Yunanca “bakır” anlamına gelen “halki” sözcüğü buradan gelmektedir. Geçmiş zamanlardan beri Çam Limanı kazıla kazıla Ay biçimini almış, Ada’ya yere bırakılan ‘heybe’ görünümü kazandırdığından dolayı buraya Heybeliada denilmiştir. Bakırdan işlenmiş alaşım olan bronz ise Heybeliada Ruhban Mektebi’nde simgesel önem taşır ve bu bronz kılçık olarak sembolleşmiştir. Hera Büyüktaşçıyan, Kılçık III-IV adlı yerleştirmesinde zamanın ağına takılan, dipten gelen, her gün üzerine eklenen hafıza parçacıkları ile kemikleşmiş geçmişi gün yüzüne çıkarmaktadır. Kılçık, bazen vahşi dalgaların kıyısından koparak uzaklara savrulur, bazen de tarihin ağırlığını biriktirip beden ve nesnelerin yüzeyine takılır. Balığın midesi “yuva”dır ve bu denizin belleğidir; havasını soluyup suyundan içen belleğini Kılçık’ta bulur. Bu esnada boğazı yaralanan ise kendini ifade edememenin acısını çeker. Bronz Kılçık sadece mektebin Etüd Odası’nda değildir, sınıflarda sıraların da üzerindedir. Kılçık, kolektif belleğin izleğidir ve çocukluk çağında kazanılan alışkanlıkları “yuva”ya taşır. Bu yüzden burası yatılı mektep şeklinde inşa edilmiştir. Bütün alışkanlıklar Kılçık gibi yuvadadır; yuva mektep, mektepse yuvadır. Bu aslında kimliğin kabul gördüğü çevrede dengede kalabilmenin yoludur çünkü birey cemaat içinde doğmuş, gelişmiş ve alışkanlıklar öbeğine dönüşerek belleğin kanıksadığı alanda yerini almıştır. Kolektif belleğin düşünce pratiğindeki önemi de çocuk yaşta belleğe yüklenen hakikat bilgisi ile şekillenmiştir. Bu metin, Heybeliada Ruhban Mektebi’nde sıraların üzerindeki Bronz Kılçık sembolünün taşıdığı o derunî mânayı tasvir etmektedir.