An Examination of Transmitters in the First Two Centuries of Hijri Criticized by At Least One Critic for Fabricating Ḥadiths
Öz
The purpose of this study is to analyze first two centuries of the hijra transmitters, who were criticized by at least one critic for making ḥadı̄ths, in terms of periodical, regional and narrator-critic relations and to determine the methods used by the critics in evaluating such transmitters. Its scope consists of 3000 narrators selected by random sampling method from Ibn Ḥajar's work named Lisān al-Mīzān, which corresponds to approximately thirty percent of the book. The transmitters in the first two centuries who were among the sample group and criticized by at least one critic for forging ḥadı̄ths were examined in terms of their region, the period, the number of critics who gave them this verdict and their contemporaries and some comments are made considering the development history of transmitters criticism. In this context, it was determined in which regions the activities of fabricating ḥadı̄ths were concentrated in the first two centuries of hijri and its probable reasons, whether the transmitters described as lying were evaluated in their own times or after their deaths, and the proportion of narrators who were depicted to have fabricated ḥadı̄ths after their deaths, if any. Thus, instead of describing the history of transmitters criticism through the comments made especially by late period scholars, it will be possible to explain it through the data obtained from the analysis of transmitters criticized, who are the main subject of this discipline. It should be stressed that this research is preliminary article which aiming the benefit to reading of the history of transmitter criticism. This article was supported by the Scientific Research Projects of Kayseri University (BAP) with project code SHD-2020-1011.
Anahtar Kelimeler
Ḥadı̄th The Science of Transmitter Criticism ᶜIlm al-D̲j̲arḥ wa’l-Taʿdīl Waḍḍāᶜ
Kaynakça
- Aşıkkutlu, Emin. “Kizb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi. 26/126-128. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
- Cûzcânî, Ebû İshak İbrâhîm el-. Aḥvâlü’r-ricâl. nşr. Subhî el-Bedrî es-Sâmerrâî. Beyrut: Müɔessesetü’r-Risâle, 1405.
- Dârekutnî, Ebu’l Hasen Ali b. Ömer b. Ahmed. ed-Duafâ ve’l-metrûkîn. nşr. Muvaffak b. Abdullah b. Abdulkadir. Riyad: Mektebetü’l Maârif, 1. Basım, 1404–1984.
- Gözübenli, Beşir. “Hasan b. Ziyâd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/361-362. İstanbul: TDV Yayınları, 1977.
- Gül, Recep Emin. “Hicrî I. Asırda Hadis Uydurma Faaliyeti ve Hadis Uyduranların Tespiti”. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 10 (2020), 253-277.
- Hâşimî, Saᶜdî el-. Ebû Zürᶜa er-Râzî ve cühûdühü fî’s-sünneti’n-nebeviyye meᶜa taḥḳîḳi Kitâbihi’ḍ-Ḍuᶜafâɔ ve ecvibeti ᶜalâ esɔileti’l-Berẕaî. 3 Cilt. Medine: el-Câmiᶜâtü’l-İslâmiyye, 1402.
- İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullah. el-Kâmil fî ḍuᶜâfâ’i’r-ricâl. nşr. Adil Ahmed Abdülmevcûd - Ali Muhammed Muᶜavviz. 9 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ᶜİlmiyye, 1418.
- İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân er-Râzî. el-Cerḥ ve’t-taᶜdîl. 9 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ᶜİlmiyye (Haydarâbâd: Matbaᶜatü Meclisi Dâirati’l-Meârifi’l-Osmaniyye, 1371/1952-1373/1953’ün ofseti), 1371.
- İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed el-Askalanî. Lisânü’l-Mîzân. nşr. Abdülfettâh Ebû Gudde. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Beşâɔiri’l-İslâmiyye, 1423/2002.
- İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed el-Askalanî. Taḳrîbü’t-Tehẕîb. nşr. Muhammed ᶜAvvâme. Haleb: Dârü’r-Reşîd, 1412.
- İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed el-Askalanî. Tehẕîbü’t-Tehẕîb. 12 Cilt. Haydarâbâd: Matbaᶜatü’l-Meclis Dâ’iratü’l-Meᶜârifi’n-Nizâmiyye, 1325.
- İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed. Kitâbü’s-S̱iḳât. nşr. Muhammed Abdurreşîd. 9 Cilt. Haydarâbâd: Dâɔiretü’l-Maᶜârifi’l-Osmaniyye, 1393.
- İbn Saᶜd, Ebû Abdillâh Muhammed. Kitâbü’ṭ-Ṭabaḳâti’l-kebîr. nşr. Muhammed Ömer. 11 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1422.
- İbn Şâhin, Ebû Hafs Ömer. Târîḫu esmâᶜi’ḍ-ḍuᶜafâɔ ve’l-keẕẕâbîn. nşr. Abdürrahim Muhammed Kaşgarî. b.y.: y.y., 1403.
- İbn Şâhin, Ebû Hafs Ömer. Târîẖu esmâᶜi’s̱-s̱iḳât mimmen nuḳile ɔanhümü’l-ɔilm. Kuveyt: ed-Dârü’s-Selefiyye, 1404.
- İbn Şâhin, Ebû Hafs Ömer. Ẕikru men iḫtelefe’l-ʿulemâʾ ve nuḳḳādü’l-ḥadîs̱ fîhi. Riyad: Edvaü’s-Selef, 1419/1999.
- İbn Yûnus es-Sadefî, Ebû Saîd Abdurrahman. Târîḫu İbn Yûnus eṣ-Ṣadefî. nşr. Abdülfettâh Fethî Abdülfettâh. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ᶜİlmiyye, 1421.
- İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali. eḍ-Ḍuᶜafâ ve’l-metrûkîn. nşr. Ebü’l-Fida Abdullah el-Kâdî. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ᶜİlmiyye, 1406.
- Kurt, İsmail. Hicrî Dördüncü Asır Ricâl Tenkidinin Mukayeseli İncelenmesi. İstanbul: Cinius Yayınları, 2020.
- Leknevî, Muhammed Abdülhayy. er-Raf’u ve’t-tekmîl fi’l-cerhi ve’t-ta’dîl. nşr. Selmân Abdulfettâh Ebû Ğudde. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 8. Basım, 1425/2004.
- Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemâlüddin Yûsuf el-. Tehẕîbü’l-Kemâl fî esmâi’r-ricâl. nşr. Beşşâr Avvâd Maᶜrûf. 35 Cilt. Beyrut: Müɔessesetü’r-Risâle, 1403/1983.
- Moğultay b. Kılıç, Ebû Abdillah Alâüddîn. İkmâlü Tehẕîbi’l-Kemâl fî esmâi’r-ricâl. nşr. Ebû Abdurrahman ᶜÂdil b. Muhammed. 12 Cilt. Kahire: el-Fârûku’l-Hadîse, 1422/2001.
- Topgül, Muhammed Enes. Rivayetten Râviye: Cerh-Ta‘dîl Hükümleri Nasıl Oluştu? İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1. Basım, 2019.
- Turhan, Halil İbrahim. Hicrî III. Asırda Ricâl Tenkidi Ali b. el-Medînî Örneği. Rize: STS Yayınları, 2019.
- Turhan, Halil İbrahim. “İhtilât Bilgisinin Tespitinin Güvenilirliği”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 19/1 (2019), 53-88.
- Turhan, Halil İbrahim. Ricâl Tenkidinin Doğuşu ve Gelişimi: Hicri İlk İki Asır. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2015.
- Ukaylî, Ebû Caᶜfer Muhammed b. Amr el-. Kitâbü’d-Ḍuᶜafâ’i’l-kebîr. nşr. Abdülmüᶜtî Emîn Kalᶜacî. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ᶜİlmiyye, 1404.
- Vekîl, Ebû Amr Ahmed b. Atiyye el-. Neslü’n-nibâl bi muᶜcemi’r-ricâl ellezîne terceme lehum fadîletü’ş-şeyh el-Muhaddis Ebû İshâk el-Huveynî. Mısır: Dâru İbn Abbâs, 1433.
- Yıldız, Hakkı Dursun. “Abbâsîler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/33. İstanbul: TDV Yayınları, 1988. Yücel, Ahmet. Hadis Istılahlarının Doğuşu ve Gelişimi Hicrî İlk Üç Asır. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2. Basım, 2014.
- Yücel, Ahmet. Hadis İlminde Tenkit Terimleri. İstanbul: İFAV, II., 2015.
- Yücel, Ahmet. Hadis Tarihi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 4. Basım, 2012.
- Zehebî, Ebû Abdillah Ahmed ez-. Divânü’ḍ-ḍuᶜafâɔ ve’l-metrûkîn. Mekke: Mektebetu Nahdati’l-Hadîse, 1387.
- Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed ez-. el-Muġnî fi’d-ḍuᶜafâɔ. nşr. Nureddîn ᶜItr. 2 Cilt. Haleb: Dârü’l-Meᶜârif, 1391.
- Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed ez-. Mîzânü’l-iᶜtidâl fî naḳdi’r-ricâl. nşr. Ali Muhammed el-Bicâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Maᶜrife, 1383.
- Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed ez-. Siyerü aɔlâmi’n-nübelâɔ. nşr. Şuᶜayb el-Arnaût - Hüseyin el-Esed. 23 Cilt. Beyrut: Müɔessesetü’r-Risâle, 1405.
En Az Bir Münekkit Tarafından Yalancılıkla Tenkit Edilen Hicrî İlk İki Asırdaki Râvîlerin İncelenmesi
Öz
Bu araştırmanın amacı I./VII. ve II./VIII. asırda en az bir münekkit tarafından hadis uydurduğu söylenen râvîlerin dönemsel, bölgesel ve râvî-münekkit ilişkisi açısından analizini yapmak ve münekkitlerin bu tür râvîlerin rivâyet uydurduklarını belirlerken uyguladıkları metotları tespit etmektir. Kapsamı ise İbn Hacer’in Lisânü’l-Mîzân adlı eserinden rastgele örneklem yöntemi ile seçilen 3000 râvîden oluşmaktadır ki bu, kitabın yaklaşık yüzde otuzluk kısmına tekabül etmektedir. Seçilen örneklem grubu içerisinde en az bir münekkit tarafından hadis uydurduğu gerekçesiyle eleştirilen hicrî ilk iki asırdaki râvîler; bölgeleri, yaşadıkları zaman dilimi, kendilerine yalancılık hükmünü veren münekkit sayısı ve onlarla muâsaratları açısından incelenmiş ve ricâl tenkit ilminin gelişim tarihi dikkate alınarak bazı yorumlar yapılmıştır. Bu bağlamda hicrî ilk iki asırda hadis uydurma faaliyetlerinin hangi bölgelerde yoğunlaştığı ve bunların muhtemel sebepleri, yalancılıkla nitelenen râvîlerin kendi dönemlerinde mi yoksa ölümlerinden sonra mı değerlendirmeye tâbi tutuldukları ve -varsa- vefatlarından sonra hadis uydurdukları açıklanan râvîlerin oranı tespit edilmiştir. Böylece, ricâl tenkit tarihini, özellikle müteahhir dönem âlimleri tarafından yapılan yorumlar üzerinden betimlemek yerine bu disiplinin temel konusu olan ve gerekçeli tenkide tâbi tutulan râvîlerin analiz edilmesiyle elde edilecek veriler üzerinden ortaya koyma imkânı elde edilmiştir. Uygulama alanını merkeze alarak yapılacak bir ricâl tenkit tarihi okumasına hizmet etmesi amacıyla yapılan bu araştırmanın başlangıç niteliğinde olduğu vurgulanmalıdır. Bu makale, Kayseri Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri (BAP) kapsamında SHD-2020-1011 nolu proje koduyla destekleme kapsamındadır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Aşıkkutlu, Emin. “Kizb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi. 26/126-128. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
- Cûzcânî, Ebû İshak İbrâhîm el-. Aḥvâlü’r-ricâl. nşr. Subhî el-Bedrî es-Sâmerrâî. Beyrut: Müɔessesetü’r-Risâle, 1405.
- Dârekutnî, Ebu’l Hasen Ali b. Ömer b. Ahmed. ed-Duafâ ve’l-metrûkîn. nşr. Muvaffak b. Abdullah b. Abdulkadir. Riyad: Mektebetü’l Maârif, 1. Basım, 1404–1984.
- Gözübenli, Beşir. “Hasan b. Ziyâd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/361-362. İstanbul: TDV Yayınları, 1977.
- Gül, Recep Emin. “Hicrî I. Asırda Hadis Uydurma Faaliyeti ve Hadis Uyduranların Tespiti”. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 10 (2020), 253-277.
- Hâşimî, Saᶜdî el-. Ebû Zürᶜa er-Râzî ve cühûdühü fî’s-sünneti’n-nebeviyye meᶜa taḥḳîḳi Kitâbihi’ḍ-Ḍuᶜafâɔ ve ecvibeti ᶜalâ esɔileti’l-Berẕaî. 3 Cilt. Medine: el-Câmiᶜâtü’l-İslâmiyye, 1402.
- İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullah. el-Kâmil fî ḍuᶜâfâ’i’r-ricâl. nşr. Adil Ahmed Abdülmevcûd - Ali Muhammed Muᶜavviz. 9 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ᶜİlmiyye, 1418.
- İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân er-Râzî. el-Cerḥ ve’t-taᶜdîl. 9 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ᶜİlmiyye (Haydarâbâd: Matbaᶜatü Meclisi Dâirati’l-Meârifi’l-Osmaniyye, 1371/1952-1373/1953’ün ofseti), 1371.
- İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed el-Askalanî. Lisânü’l-Mîzân. nşr. Abdülfettâh Ebû Gudde. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Beşâɔiri’l-İslâmiyye, 1423/2002.
- İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed el-Askalanî. Taḳrîbü’t-Tehẕîb. nşr. Muhammed ᶜAvvâme. Haleb: Dârü’r-Reşîd, 1412.
- İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed el-Askalanî. Tehẕîbü’t-Tehẕîb. 12 Cilt. Haydarâbâd: Matbaᶜatü’l-Meclis Dâ’iratü’l-Meᶜârifi’n-Nizâmiyye, 1325.
- İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed. Kitâbü’s-S̱iḳât. nşr. Muhammed Abdurreşîd. 9 Cilt. Haydarâbâd: Dâɔiretü’l-Maᶜârifi’l-Osmaniyye, 1393.
- İbn Saᶜd, Ebû Abdillâh Muhammed. Kitâbü’ṭ-Ṭabaḳâti’l-kebîr. nşr. Muhammed Ömer. 11 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1422.
- İbn Şâhin, Ebû Hafs Ömer. Târîḫu esmâᶜi’ḍ-ḍuᶜafâɔ ve’l-keẕẕâbîn. nşr. Abdürrahim Muhammed Kaşgarî. b.y.: y.y., 1403.
- İbn Şâhin, Ebû Hafs Ömer. Târîẖu esmâᶜi’s̱-s̱iḳât mimmen nuḳile ɔanhümü’l-ɔilm. Kuveyt: ed-Dârü’s-Selefiyye, 1404.
- İbn Şâhin, Ebû Hafs Ömer. Ẕikru men iḫtelefe’l-ʿulemâʾ ve nuḳḳādü’l-ḥadîs̱ fîhi. Riyad: Edvaü’s-Selef, 1419/1999.
- İbn Yûnus es-Sadefî, Ebû Saîd Abdurrahman. Târîḫu İbn Yûnus eṣ-Ṣadefî. nşr. Abdülfettâh Fethî Abdülfettâh. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ᶜİlmiyye, 1421.
- İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali. eḍ-Ḍuᶜafâ ve’l-metrûkîn. nşr. Ebü’l-Fida Abdullah el-Kâdî. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ᶜİlmiyye, 1406.
- Kurt, İsmail. Hicrî Dördüncü Asır Ricâl Tenkidinin Mukayeseli İncelenmesi. İstanbul: Cinius Yayınları, 2020.
- Leknevî, Muhammed Abdülhayy. er-Raf’u ve’t-tekmîl fi’l-cerhi ve’t-ta’dîl. nşr. Selmân Abdulfettâh Ebû Ğudde. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 8. Basım, 1425/2004.
- Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemâlüddin Yûsuf el-. Tehẕîbü’l-Kemâl fî esmâi’r-ricâl. nşr. Beşşâr Avvâd Maᶜrûf. 35 Cilt. Beyrut: Müɔessesetü’r-Risâle, 1403/1983.
- Moğultay b. Kılıç, Ebû Abdillah Alâüddîn. İkmâlü Tehẕîbi’l-Kemâl fî esmâi’r-ricâl. nşr. Ebû Abdurrahman ᶜÂdil b. Muhammed. 12 Cilt. Kahire: el-Fârûku’l-Hadîse, 1422/2001.
- Topgül, Muhammed Enes. Rivayetten Râviye: Cerh-Ta‘dîl Hükümleri Nasıl Oluştu? İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1. Basım, 2019.
- Turhan, Halil İbrahim. Hicrî III. Asırda Ricâl Tenkidi Ali b. el-Medînî Örneği. Rize: STS Yayınları, 2019.
- Turhan, Halil İbrahim. “İhtilât Bilgisinin Tespitinin Güvenilirliği”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 19/1 (2019), 53-88.
- Turhan, Halil İbrahim. Ricâl Tenkidinin Doğuşu ve Gelişimi: Hicri İlk İki Asır. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2015.
- Ukaylî, Ebû Caᶜfer Muhammed b. Amr el-. Kitâbü’d-Ḍuᶜafâ’i’l-kebîr. nşr. Abdülmüᶜtî Emîn Kalᶜacî. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ᶜİlmiyye, 1404.
- Vekîl, Ebû Amr Ahmed b. Atiyye el-. Neslü’n-nibâl bi muᶜcemi’r-ricâl ellezîne terceme lehum fadîletü’ş-şeyh el-Muhaddis Ebû İshâk el-Huveynî. Mısır: Dâru İbn Abbâs, 1433.
- Yıldız, Hakkı Dursun. “Abbâsîler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/33. İstanbul: TDV Yayınları, 1988. Yücel, Ahmet. Hadis Istılahlarının Doğuşu ve Gelişimi Hicrî İlk Üç Asır. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2. Basım, 2014.
- Yücel, Ahmet. Hadis İlminde Tenkit Terimleri. İstanbul: İFAV, II., 2015.
- Yücel, Ahmet. Hadis Tarihi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 4. Basım, 2012.
- Zehebî, Ebû Abdillah Ahmed ez-. Divânü’ḍ-ḍuᶜafâɔ ve’l-metrûkîn. Mekke: Mektebetu Nahdati’l-Hadîse, 1387.
- Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed ez-. el-Muġnî fi’d-ḍuᶜafâɔ. nşr. Nureddîn ᶜItr. 2 Cilt. Haleb: Dârü’l-Meᶜârif, 1391.
- Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed ez-. Mîzânü’l-iᶜtidâl fî naḳdi’r-ricâl. nşr. Ali Muhammed el-Bicâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Maᶜrife, 1383.
- Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed ez-. Siyerü aɔlâmi’n-nübelâɔ. nşr. Şuᶜayb el-Arnaût - Hüseyin el-Esed. 23 Cilt. Beyrut: Müɔessesetü’r-Risâle, 1405.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Din Araştırmaları |
| Bölüm | MAKALE |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 27 Mart 2021 |
| Gönderilme Tarihi | 1 Şubat 2021 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 Cilt: 11 Sayı: 1 |
Cited By
Ricâl Tenkidinde Teâruz: Râvî’nin Tevsik ve Tekzib’i Özelinde
Marife Dini Araştırmalar Dergisi
https://doi.org/10.33420/marife.1186537
Tabakaları, Beldeleri ve Münekkitleri Açısından Meçhul Râviler
Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
https://doi.org/10.32950/rteuifd.961785
Bilginin ışığında aydınlanmak dileğiyle....
ODÜSOBİAD