Öz
The rules of fiqh, the foundations of which were laid in the first age and geography of Islam, were later developed by Islamic scholars and turned into methods. Because the production of fiqh rulings within the framework of a method is thought to play an important role in the establishment of a fiqh stable structure. Over time, these methods have proliferated with the force of regional conditions. As it is known, three different methods have emerged in the science of procedure, mutakallim, fuqaha and mamzuj. Therefore, it is not possible to talk about a single method in establishing fiqh judgments. The difference in method naturally brings along the difference of fiqh views. Within the framework of a certain method, the reasons for the differences in views are explained in the fıqh books in a scattered way. Although recent studies in the field of comparative Islamic law show a scattered approach to juridical disagreements, they still give a scattered image. In this article, it is aimed to explain together the causes of juridical differences of opinion, which are also closely related to comparative law. In addition, as a specific example with the idea that it serves the purpose, the subject will be enriched through zakat.
Anahtar Kelimeler
Zakah (Almsgiving) Jurisprudence (İjtihad) Method Ruling Fiqh
Destekleyen Kurum
Marmara Üniversitesi
Kaynakça
- Abdulaziz, Emir. Usulu’l-Fıkhi’l-İslami, 2 Cilt, Kahire: Daru’s-Selam, 1997.
- Askalânî, İbn Hacer. Fethu’l-Bari, 7 Cilt, Kahire: Matbaat-ı Selefiyye, ty.
- Buhârî Abdülaziz. Keşfü’l-Esrar ala Usûli’l-Pezdevî, 4 Cilt, Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
- Cezeri Abdurrahman. el-Fıkh ala’l-Mezahibi’l-Erbaa, 5 Cilt, thk.
- Ahmed Ferid el-Mezidi, Muhammed Fuad Reşad, yy., Mektebe-i Tevfikiyye, ty.
- Cum’a, Ali Bin Muhammed. Mu’cemu’l-Mustalahatu’l-İktisadiyye ve’l-İslamiyye, Riyad: Obekan, 2000.
- Cüveyni, İmamu’l-Haremeyn. Kitabu’t-Telhis fi Usulu’l-Fıkh, 3 Cilt, thk.
- Abdullah Colem, Şebbir Ahmed Beyrut: Daru’l-Beşairi’l-İslamiyye, 1996.
- Dönmez, İbrahim Kafi. “İctihadın Bağlayıcılığı Meselesi ve Fıkıh Mezheplerine bağlanmanın Anlamı” Usul 1/1 (2004).
- Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. el-Müstesfâ min ilmi’l-usûl, nşr. Muhammed Süleyman Eşkar, Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1997.
- Hattabi, Ebu Süleyman Hamed bin Muhammed. Mealimu’s-Sünen, 4 Cilt, Lübnan: Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 2009.
- Hınn, Mustafa. Eseru’l-İhtilah fi’l-Kavaidi’l-Usuliyye fi’htilafi’l-Fukaha, Beyrut: Risale, 1972.
- Isfahani, Râgıb. el-Müfredât, Beyrut: Daru’l-Marife, 1420/1999.
- İbn Hazm. el-Muhalla, 11 Cilt, nşr. Ahmed Muhammed Şakir, Beyrut: Menşurat, ty.
- İbn Kudame. el-Muğni, 15 Cilt, thk. Abdullah bin Abdulmuhsin et-Türki, Abdulfettah Muhammed el-Hulv, Kahire: Daru’l-hicr, 1986.
- İbn Manzûr, Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-Arab, 20 Cilt, Kahire: ed-Dâru’l-Mısriyye, ty.
- İbn Rüşt el-Hafid. Bidayetu’l-Müctehid ve Nihayetu’l-Muktesıd, İstanbul: Kahraman Yayınları, 1985.
- İbnu’l-Hümam. Fethu’l-Kadir, 9 Cilt, Beyrut: Daru İhya-i Türasi’l-Arabi, ty.
- İbnû'l-Cezeri. Müncidü'l-Mukriîn ve Mürşidü’t-talibîn, Beyrut: 1980.
- İmam Malik, Malik bin Enes. el-Muvatta, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
- İsa Mennun. Nibrasü’l-Ukûl fî Tahkiki’l-Kıyas İnde Ulemâi’l-Usûl, Kahire: Matbaatü’z-Tezamüni’l-Ehva, 1345.
- Kasani, Alaauddin, Bedaiu’s-Sanai fi Tertibi’ş-Şerai’, 10 cilt, Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1997.
- Kebbare, Abdulfettah, el-Fıku’l-Mukaren, Beyrut: Daru’n-Nefais, 1997.
- Mahmasani, Subhi, “İslam Hukukunun Tedvini”, terc. İbrahim Kafi Dönmez, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3 (1985), 318-319.
- Merğinani Burhaneddin. el-Hidaye, 4 Cilt thk. Mahmud Şehade, Dımeşk: Daru’l-Farfur, 2006.
- Mevsıli. el-İhtiyar, 2 Cilt, Beyrut: Daru’l-Erkam, yy.
- Muhammed bin Aşur. Makasıdu’ş-Şeriati’l-İslamiyye, Ürdün: Daru’n-Nefais, 2001.
- Muhammed Ebu'n-Nur Züheyr. Usûlü’l-Fıkh, Kahire, el-Mektebetü’l-Ezheriyyetü li’t-Türas, 2004.
- Salih, Muhammed Edip. Tefsiru’n-Nusus, 2 Cilt, Beyrut: el-Mektebu’l-İslami, 2008.
- Nevevi, Ebu Zekeriyya Muhyiddin. Kitabu’l-Mecmu Şerhu’l-Muhezzeb, 23 Cilt, Cidde: Mektebe-i İrşad, ty.
- Serahsi, Şemsuddin. Kitabu’l-Mebsut, 30 Cilt, Beyrut: Daru’l-Marife, 1978.
- Serahsi, Şemseddin. Usul, 2 Cilt, Beyrut: Daru’l-Marife, ty.
- Şafii, Muhammed İdris. el-Ümm, 4 Cilt, Beyrut: Daru’l-Marife, 1973.
- Şafii. Risale, çev. Abdulkadir Şener, İbrahim Çalışkan, Ankara: Diyanet Yayınları, 1996.
- Şatıbi, Ebu İshak. el-Muvafakat, 2 Cilt, Beyrut: Daru’l-Marife, 2004.
- Şernabasi, Ramazan Ali. Usulu’l-Fıkhi’l-İslami, İskenderiyye, Menşuratu’l-Halebi el-Hukukiyye, 2005.
- Şevkani, Muhammed bin Ali. İrşad’ul-Fuhul, 3 Cilt, Mekke: Mektebe-i Nizari el-Baz, 1997.
- Şevkani. Neylü’l-Evtar, 4 Cilt, Beyrut: Daru’l-cîl, 1973.
- Şirazi, Ebu İshak İbrahim bin Ali bin Yusuf el-Feyruzabadi. el-Muhezzeb, 2 Cilt, yy., Daru’l-Fikr, ty.
- Şirbini, Muhammed el-Hatib. Muğni’l-Muhtac –Nevevi’nin Minhac Metni ile-, 4 Cilt, Mısır: Mustafa Halebi Matbaası, 1958.
- Taberi, İbn Cerir. Camiu’l-Beyan, 12 Cilt, Beyrut: Daru’l-Marife, 1972.
- Tahmaz, Abdulhamid Mahmud. el-Fıkhu’l-Hanefi fi Sevbihi’l-Cedid, 4 Cilt, Dımeşk: Daru’l-Kalem, 2014.
- Tehânevî, Muhammed Ali b. Ali. Kitab-u Keşşafi Istılahati’l-fünun, yy.: Kalküta, 1862.
- Zekiyyuddin Şaban. Usulu’l-Fıkhı’l-İslami, İstanbul: İrşad Yayınevi, 2016.
- Zencani. Tahricu’l-Furu’ ale’l-Usul, thk. Muhammed Edip Salih, Beyrut: Müessesetu’r-Risale, 1987.
- Zerkeşi, Bedreddin. el-Bahru’l-Muhit, 6 Cilt, Haz. Ömer Süleyman el-Eşkar, 3.
- Zerqa, Mustafa Ahmed. el-Medhal el-Fıkhi el-Âmm, 2 Cilt, Dımeşk: Daru’l-Kalem, 1998.
Öz
İslam’ın ilk doğduğu çağ ve coğrafyada temelleri atılan fıkhî hükümler, daha sonra İslam âlimleri tarafından geliştirilerek yöntem/metodoloji haline getirilmiştir. Zira fıkhî hükümlerin bir yöntem/metodoloji çerçevesinde üretilmesi fıkhî açıdan istikrarlı bir yapının tesisinde önemli rol oynayacağı düşünülmüştür. Zaman içinde bu yöntemler bölgesel şartların da zorlamasıyla çoğalmıştır. Mâlum olduğu üzere usul ilminde mütekellim, fukaha ve memzuc olmak üzere üç farklı yöntem bulunmaktadır. Dolayısıyla tarihi süreç içinde fıkhî hüküm üretilirken kullanılan tek bir yöntemden bahsetmemiz mümkün değildir. Yöntem farklılığı doğal olarak fıkhî görüş farklılığını da beraberinde getirmiştir. Belli bir yöntem çerçevesinde farklı fıkhî görüşlerin sebepleri usul kitaplarında dağınık bir şekilde anlatılmaktadır. Her ne kadar son zamanlarda mukayeseli İslam hukuku alanında yazılan eserler, fıkhî görüş ayrılıklarına temas etseler de kazuistik/meseleci bir yazım tekniği kullandıkları için farklı fıkhî görüş sebeplerini bir arada bulmak mümkün olmamaktadır. Bu makalede mukayeseli hukuk ilmini de yakından ilgilendiren fıkhî görüş farklılıklarının sebeplerinin bir arada anlatılması amaçlanmaktadır. Ayrıca amaca hizmet eder düşüncesiyle spesifik bir örnek olarak zekât üzerinden konu zenginleştirilmeye çalışılmıştır.
Kaynakça
- Abdulaziz, Emir. Usulu’l-Fıkhi’l-İslami, 2 Cilt, Kahire: Daru’s-Selam, 1997.
- Askalânî, İbn Hacer. Fethu’l-Bari, 7 Cilt, Kahire: Matbaat-ı Selefiyye, ty.
- Buhârî Abdülaziz. Keşfü’l-Esrar ala Usûli’l-Pezdevî, 4 Cilt, Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
- Cezeri Abdurrahman. el-Fıkh ala’l-Mezahibi’l-Erbaa, 5 Cilt, thk.
- Ahmed Ferid el-Mezidi, Muhammed Fuad Reşad, yy., Mektebe-i Tevfikiyye, ty.
- Cum’a, Ali Bin Muhammed. Mu’cemu’l-Mustalahatu’l-İktisadiyye ve’l-İslamiyye, Riyad: Obekan, 2000.
- Cüveyni, İmamu’l-Haremeyn. Kitabu’t-Telhis fi Usulu’l-Fıkh, 3 Cilt, thk.
- Abdullah Colem, Şebbir Ahmed Beyrut: Daru’l-Beşairi’l-İslamiyye, 1996.
- Dönmez, İbrahim Kafi. “İctihadın Bağlayıcılığı Meselesi ve Fıkıh Mezheplerine bağlanmanın Anlamı” Usul 1/1 (2004).
- Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. el-Müstesfâ min ilmi’l-usûl, nşr. Muhammed Süleyman Eşkar, Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1997.
- Hattabi, Ebu Süleyman Hamed bin Muhammed. Mealimu’s-Sünen, 4 Cilt, Lübnan: Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 2009.
- Hınn, Mustafa. Eseru’l-İhtilah fi’l-Kavaidi’l-Usuliyye fi’htilafi’l-Fukaha, Beyrut: Risale, 1972.
- Isfahani, Râgıb. el-Müfredât, Beyrut: Daru’l-Marife, 1420/1999.
- İbn Hazm. el-Muhalla, 11 Cilt, nşr. Ahmed Muhammed Şakir, Beyrut: Menşurat, ty.
- İbn Kudame. el-Muğni, 15 Cilt, thk. Abdullah bin Abdulmuhsin et-Türki, Abdulfettah Muhammed el-Hulv, Kahire: Daru’l-hicr, 1986.
- İbn Manzûr, Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-Arab, 20 Cilt, Kahire: ed-Dâru’l-Mısriyye, ty.
- İbn Rüşt el-Hafid. Bidayetu’l-Müctehid ve Nihayetu’l-Muktesıd, İstanbul: Kahraman Yayınları, 1985.
- İbnu’l-Hümam. Fethu’l-Kadir, 9 Cilt, Beyrut: Daru İhya-i Türasi’l-Arabi, ty.
- İbnû'l-Cezeri. Müncidü'l-Mukriîn ve Mürşidü’t-talibîn, Beyrut: 1980.
- İmam Malik, Malik bin Enes. el-Muvatta, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
- İsa Mennun. Nibrasü’l-Ukûl fî Tahkiki’l-Kıyas İnde Ulemâi’l-Usûl, Kahire: Matbaatü’z-Tezamüni’l-Ehva, 1345.
- Kasani, Alaauddin, Bedaiu’s-Sanai fi Tertibi’ş-Şerai’, 10 cilt, Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1997.
- Kebbare, Abdulfettah, el-Fıku’l-Mukaren, Beyrut: Daru’n-Nefais, 1997.
- Mahmasani, Subhi, “İslam Hukukunun Tedvini”, terc. İbrahim Kafi Dönmez, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3 (1985), 318-319.
- Merğinani Burhaneddin. el-Hidaye, 4 Cilt thk. Mahmud Şehade, Dımeşk: Daru’l-Farfur, 2006.
- Mevsıli. el-İhtiyar, 2 Cilt, Beyrut: Daru’l-Erkam, yy.
- Muhammed bin Aşur. Makasıdu’ş-Şeriati’l-İslamiyye, Ürdün: Daru’n-Nefais, 2001.
- Muhammed Ebu'n-Nur Züheyr. Usûlü’l-Fıkh, Kahire, el-Mektebetü’l-Ezheriyyetü li’t-Türas, 2004.
- Salih, Muhammed Edip. Tefsiru’n-Nusus, 2 Cilt, Beyrut: el-Mektebu’l-İslami, 2008.
- Nevevi, Ebu Zekeriyya Muhyiddin. Kitabu’l-Mecmu Şerhu’l-Muhezzeb, 23 Cilt, Cidde: Mektebe-i İrşad, ty.
- Serahsi, Şemsuddin. Kitabu’l-Mebsut, 30 Cilt, Beyrut: Daru’l-Marife, 1978.
- Serahsi, Şemseddin. Usul, 2 Cilt, Beyrut: Daru’l-Marife, ty.
- Şafii, Muhammed İdris. el-Ümm, 4 Cilt, Beyrut: Daru’l-Marife, 1973.
- Şafii. Risale, çev. Abdulkadir Şener, İbrahim Çalışkan, Ankara: Diyanet Yayınları, 1996.
- Şatıbi, Ebu İshak. el-Muvafakat, 2 Cilt, Beyrut: Daru’l-Marife, 2004.
- Şernabasi, Ramazan Ali. Usulu’l-Fıkhi’l-İslami, İskenderiyye, Menşuratu’l-Halebi el-Hukukiyye, 2005.
- Şevkani, Muhammed bin Ali. İrşad’ul-Fuhul, 3 Cilt, Mekke: Mektebe-i Nizari el-Baz, 1997.
- Şevkani. Neylü’l-Evtar, 4 Cilt, Beyrut: Daru’l-cîl, 1973.
- Şirazi, Ebu İshak İbrahim bin Ali bin Yusuf el-Feyruzabadi. el-Muhezzeb, 2 Cilt, yy., Daru’l-Fikr, ty.
- Şirbini, Muhammed el-Hatib. Muğni’l-Muhtac –Nevevi’nin Minhac Metni ile-, 4 Cilt, Mısır: Mustafa Halebi Matbaası, 1958.
- Taberi, İbn Cerir. Camiu’l-Beyan, 12 Cilt, Beyrut: Daru’l-Marife, 1972.
- Tahmaz, Abdulhamid Mahmud. el-Fıkhu’l-Hanefi fi Sevbihi’l-Cedid, 4 Cilt, Dımeşk: Daru’l-Kalem, 2014.
- Tehânevî, Muhammed Ali b. Ali. Kitab-u Keşşafi Istılahati’l-fünun, yy.: Kalküta, 1862.
- Zekiyyuddin Şaban. Usulu’l-Fıkhı’l-İslami, İstanbul: İrşad Yayınevi, 2016.
- Zencani. Tahricu’l-Furu’ ale’l-Usul, thk. Muhammed Edip Salih, Beyrut: Müessesetu’r-Risale, 1987.
- Zerkeşi, Bedreddin. el-Bahru’l-Muhit, 6 Cilt, Haz. Ömer Süleyman el-Eşkar, 3.
- Zerqa, Mustafa Ahmed. el-Medhal el-Fıkhi el-Âmm, 2 Cilt, Dımeşk: Daru’l-Kalem, 1998.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Eylül 2020 |
| Kabul Tarihi | 3 Eylül 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020 Cilt: 20 Sayı: 2 |
