SOCIAAL WERK EN HET STREVEN NAAR EEN MEER RECHTVAARDIGE SAMENLEVING

Dit artikel is gebaseerd op sociaal-filosofisch onderzoek naar goed sociaal werk in het licht van sociale rechtvaardigheid (Klaase, 2017a). In deze tijd van grote veranderingen voor het sociaal werk wordt sociale rechtvaardigheid (weer) steeds vaker genoemd als een belangrijke waarde binnen het sociaal werk.1 Denk hierbij aan het signaleren en aan de kaak stellen van allerlei knelpunten, misstanden, onrechtvaardigheden waar cliënten (veel) last van hebben. Goed sociaal werk houdt dan ook rekening met de persoonlijke kwetsbaarheid van mensen met weinig hulpbronnen, maar heeft ook oog voor de mogelijkheid dat het niet alleen aan hen als individu ligt, maar ook aan sociale uitsluiting, aan het onrecht dat hen is of wordt aangedaan, aan de beperkte hoeveelheid kansen die ze – vaak in schril contrast met de ideologie van de gelijke kansen – feitelijk in hun leven hebben en hebben gehad. Sociaal werkers zouden deze waarde echter ook kunnen verbinden met hun eigen ‘morele micropraktijken’, met de manier waarop zij hun cliënten ondersteunen en begeleiden (Nap, 2012). Dan gaat het er niet om sociaal onrecht aan de kaak te stellen, maar om oog te hebben voor mogelijk sociaal onrecht als – onbedoeld en ongewild – gevolg van het eigen agogisch handelen, met name door het vaak vanzelfsprekende gebruik van wetenschappelijke categoriseringen. Denk aan psychiatrische categoriseringen als autisme of ADHD, maar ook aan termen als kwetsbaar, beperkt zelfredzaam, weerstand, vermijdingsgedrag, een gebrek aan zelfinzicht of ziekte-inzicht, een gebrekkige impulsregulatie, zorgmijder. In dit artikel laat ik, aan de hand van het begrip ‘gebrekkige impulsregulatie’, zien hoe sociaal werkers in hun eigen manier van werken met cliënten sociale rechtvaardigheid zouden kunnen bevorderen en zo op indirecte wijze bij zouden kunnen dragen aan een meer rechtvaardige samenleving.